Ազդակ Գաղափարաբանական

«ՆՈՐ ՄԱՐՄԱՐԱ»      Սաւաշ Էղիլմեզ Քրտական հարցի լուծման գործընթացի ձախողութեան այս օրերուն տակաւին կան թուրք մտաւորականներ, որոնք կը սիրեն խօսիլ թուրք-քիւրտ եղբայրութեան մասին ու կը կշտամբեն այն քիւրտերը, որոնք կը խանգարեն այս եղբայրութիւնը: Բայց ինչպիսի՞ եղբայրութիւն մըն է ատիկա: Այս մասին հետաքրքրական տուեալներ կան հետեւեալ լրատուութեան մէջ: Աթաթիւրք համալսարանի պատմութեան ճիւղի դասախօս տոքթ. Սաւաշ Էղիլմեզ, անդրադառնալով վերջին օրերուն Թուրքիոյ մէջ տիրող...

Անգարայի թիւ մէկ թշնամին Սուրիոյ պատերազմի առաջին օրերէն իսկ նախագահ Ասատի ղեկավարութիւնն էր, որ շարունակ բուռն քննադատութեան առարկայ կը դառնար, այնքան մը որ նոյնիսկ այդ օրերուն, երբ դեռ վարչապետի պաշտօն կը վարէր նախագահ Էրտողան, ամենայն ինքնավստահութեամբ յայտնած էր, թէ քանի մը ամիսէն կարելի պիտի ըլլար ընդդիմադիր ղեկավարութեան հետ տեսակցիլ Դամասկոսի մէջ... Այսօր, գրեթէ չորս տարի ետք եւ յատկապէս քանի մը...

ԱԲՕ ՊՈՂԻԿԵԱՆ Անգարայի դիւանագիտութիւնը երկու մարտավարական խաղերն ալ վարպետօրէն յառաջ տանելու համբաւ ունի: Արեւմուտքի աչքը կապելով կամ անոնց անկառավարելի իրավիճակներու մղձաւանջը ներշնչելով, Թուրքիա իր օրակարգի կարեւորագոյն հարցը կը լուծէ` ապահովելով արեւմտեան ուժերու գործակցութիւնն ու մեղսակից լռութիւնը: «Իսլամական պետութեան» դէմ պայքարելու միջազգային դիմումներուն դիմաց ամիսներով խուլ ականջ մնացած Թուրքիան, յանկարծ, ինչ-ինչ նկատառումներով, կը սկսի այդ չարիքին դէմ մղուած պայքարին իր մասնակցութիւնը...

«ՆՈՐ ՄԱՐՄԱՐԱ» «Ռատիքալ» օրաթերթին մէջ հրատարակուած է զգայացունց լուր մը, ըստ որուն, Մարտինի մէջ կալուածական միջնորդ հաստատութիւն մը 12,5 միլիոն թրքական լիրայի նման անհաւատալիօրէն բարձր գնով մը ծախու հանած է Մարտինի մէջ ասորիներու Մար Եուհաննա եկեղեցին: Այս մասին ցանուցում մը հրատարակուած է կալուածական միջնորդ «Էլմաք տիւնեամ» հաստատութեան կողմէ: Որպէսզի ծանուցումը աւելի ազդու ըլլայ, բաւական հետաքրքրական մանրամասնութիւններ ալ տրուած են եկեղեցիին...

Թրքական «21-րդ դար» հաստատութեան Միջին Արեւելքի հարցերով ամպիոնի հետազօտութեան համաձայն, վերջին երեք տարիներու ընթացքին ծայրայեղ իսլամական ահաբեկչական խմբաւորումներուն միանալու նպատակով  10 հազար անձ Թուրքիայէն անցած է Իրաք եւ Սուրիա: Այս անձերէն 7000-ը միացած է «Իսլամական պետութիւն» (ԻՊ) ահաբեկչական խմբաւորման, իսկ մնացեալը` «Քայիտա» եւ «Նուսրա» ահաբեկչական խմբաւորումներուն: ԻՊ-ին անդամակցելու համար Թուրքիայէն ամէնէն շատ կը մեկնին Պոլսոյ, Անգարայի, Գոնիայի, Ատանայի, Տիգրանակերտի, Այնթեպի...

«ՆԻՈՒԶ» Սիրիայի կառավարական բանակի կողմից Հալէպում ձերբակալուած ահաբեկիչները խոստովանել են, որ մարտական պատրաստութեան մարզումներ են անցել Թուրքիայի յատուկ ռազմական ճամբարներում, որտեղ նրանց մարզել են Միացեալ Նահանգներու, Թուրքիայի եւ Քաթարի ռազմական մասնագէտները: Ահմատ Մուսթաֆա Մասթարի անունով ահաբեկիչը Սիրիայի պետական հեռուստատեսութեան եթերում խոստովանել է, որ ինքը Համա նահանգից է: Հաւաքագրուելուց 4 ամիս անց իրեն ուղարկել են Իտլիպ նահանգի Սիլքին աւան, որից յետոյ`...

ՀԱՅԿ ԳԱԲՐԻԷԼԵԱՆ Թուրք-իրանական տարածաշրջանային մրցակցութեան հետ կապուած` պէտք է նկատել, որ տնտեսական եւ տարանցիկ առումով Թուրքիան աւելի շատ է կախուած Իրանից. Իրանն ունի քարիւղի եւ կազի հարուստ պաշարներ, ինչը չես ասի Թուրքիայի մասին: Իրանը Թուրքիայի երկրորդ խոշոր կազամատակարար երկիրն է Ռուսաստանից յետոյ եւ տարեկան մատակարարում է 10 միլիառ խորանարդ մեթր կազ: Նոյն իրավիճակն է տիրում քարիւղի հարցում. թէեւ տարիներ առաջ...

ՀԱՅԿ ԳԱԲՐԻԷԼԵԱՆ Թուրքիայի նախագահ Ռեճեփ Էրտողանը մարտի 26-ին ֆրանսական Ֆրանս 24 հեռուստաալիքին տուած հարցազրոյցի ժամանակ, խօսելով Եմէնի դէպքերի մասին, յայտարարել է, որ իրենք կարող են գումակային աջակցութիւն ցուցաբերել Եմէնում Սէուտական Արաբիայի ռազմական միջամտութեանը, ինչպէս նաեւ քննադատութեան է ենթարկել Իրանի տարածաշրջանային քաղաքականութիւնը. «Իրանի դիրքորոշումն անկեղծ չէ, որովհետեւ դրանում առկայ է դաւանաբանական հռետորաբանութիւն: Իրանն ու ահաբեկչական խմբերը պէտք է դուրս գան Եմէնից:...

«ՍԻՎԻԼՆԷԹ» Հետազօտող Այհան Ըշըքը Ալին Օզինեանի հետ զրոյցում պատմում է «Զան» գիտահետազօտական հիմնարկի աշխատանքների, հայերի եւ քրտերի վերաբերեալ ուսումնասիրութիւնների եւ դրանց հետ կապուած խնդիրների մասին: ՀԱՐՑՈՒՄ.- Կը պատմէ՞ք մեզ «Զան» գիտահետազօտական հիմնարկի մասին. ե՞րբ է այն ստեղծուել, ի՞նչ խնդիրներ է ուսումնասիրում, քանի՞ անդամ ունի: ՊԱՏԱՍԽԱՆ.- «Զան»-ը հիմնադրամների գլխաւոր վարչութիւնում պաշտօնապէս գրանցուել է 2014թ. հոկտեմբերի 18-ին: Մինչ այդ` 1,5-2 տարի, զբաղւում...

ԿԱՐՕ ԱՐՄԷՆԵԱՆ Թուրքիոյ մէջ համախոհական կառավարութիւն ձեւաւորելու սկզբնական ճիգերը արդէն իսկ կը բախին լուրջ խոչընդոտներու` ամէն օր աւելի սրելով Թուրքիոյ ներքին ճակատի կուտակուող հարցականները: Նախագահ Էրտողանի մեծամասնական կուսակցութիւնը Արդարութիւն եւ բարգաւաճումը կը շարունակէ խօսիլ ուժի դիրքերէ` իր ձեռքին մէջ ունենալով երկու հզօր խաղաքարտեր: Ըստ գործող սահմանադրութեան, իրենց կը պատկանի առաջին իրաւունքը համախոհական հողի վրայ նոր կառավարութիւն կազմելու: Եթէ իշխող կուսակցութիւնը...

ՀԱՅԿ ԳԱԲՐԻԷԼԵԱՆ Որպէսզի ԹԶՈւ-ն դառնայ աւելի ազդեցիկ ռազմական ուժ, անհրաժեշտ է, որ սպայակոյտը  կենտրոնանայ բուն ռազմական խնդիրների վրայ, իսկ գործողութիւններու եւ մարտավարական մակարդակներից դուրս գտնուող մնացեալ հարցերը թողնի պաշտպանութեան նախարարին: Պաշտպանութեան ղեկավարման ամբողջականութեան համար անհրաժեշտ է, որ պաշտպանութեան նախարարը, սպայակոյտը եւ զօրատեսակների հրամանատարութիւնները կենտրոնացուեն մէկ ճամբարում, ինչպէս որ Միացեալ Նահանգների եւ Ֆրանսայի պարագայում է: Առաջարկւում է, որ խաղաղ եւ պատերազմական...

Ցնցումէն աւելի քան շաբաթ մը ետք Էրտողան կը մնայ ցնցուած եւ կը նախընտրէ իր շրջապատին միջոցով արտայայտուիլ եւ իր միտքերը փոխանցել: Թէ՛ թուրքին եւ թէ՛ քաղաքական իրադարձութիւններուն մօտիկ աշխարհաբնիկին համար հետաքրքրական է, թէ ի՛նչ պիտի ըլլան Էրտողանի նախագահութեան մնացեալ չորս տարիները... նախագահական ամբողջատիրական ուժէն եւ ուժականութենէն հեռու: Իր կուսակցութեան` «Արդարութիւն եւ բարգաւաճում» կուսակցութեան հակակշռին տակ գտնուող «Սապահ»-ը կը նշէ, թէ...

ՀԱՅԿ ԳԱԲՐԻԷԼԵԱՆ 2013թ. դեկտեմբերին թուրքական «Վաթան» թերթը գրում էր, թէ երկրում պատրաստւում են 2033 թուականին` կապուած Թուրքիայի զինուած ուժերը (ԹԶՈւ) հիմնովին վերակազմաւորելու հետ, ինչը նշանակում է, որ 2033թ. Թուրքիայի Հանրապետութիւնը (ԹՀ) կ՛ունենայ «Նոր զինուած ուժեր»: Թերթի պնդմամբ, այդ ամէնի նախապատրաստական աշխատանքները մեկնարկել են, եւ որ տուեալ ուղղութեամբ առաջին քայլը կատարուել է 2013թ. նոյեմբերի 28-ին տեղի ունեցած Բարձրագոյն ռազմական խորհրդի (ԲՌԽ)...

ԿԱՐՕ ԱՐՄԷՆԵԱՆ   Յունիս 7-ի խորհրդարանական ընտրութիւններուն իբրեւ արդիւնք ստեղծուած նոր իրավիճակը Թուրքիոյ մէջ բազմաթիւ անյայտներով ձեւաւորուող կնճռոտ հաւասարութիւն մըն է տարածաշրջանի նոյնքան կնճռոտ խաղատախտակին վրայ: Յստակ է, որ նախագահ Էրտողանի կուսակցութիւնը (ԱԲԿ) կորսնցուցած է շարժումի իր բացարձակ ազատութիւնը երկրի ներքին քաղաքական բեմին վրայ եւ այս փաստը ինքնին պատճառ կը հանդիսանայ, որ իշխող այս կուսակցութեան ղեկավար ոլորտին մէջ վաղուց գոյութիւն...

ԿԷՈՐԿԻ ՔՈԼԱՐՈՎ Պուլկարիայի Հանրապետութեան նախկին նախագահ, «Պուլկարական վերածննդի այլընտրանք» կուսակցութեան նախագահ Կէորկի Փարւանովը 2015թ. ապրիլի 28-ին կուսակցութեան խորհրդաժողովում վերընտրուել է այդ պաշտօնում: Ըստ նրա, «Հարաւային հոսքի» կորուստը նշանակում է «պուլկարական արտաքին քաղաքականութեան կատարեալ ձախողում» եւ կոչ է արել վարչապետին, արտաքին գործերի նախարարին ու եւրապատգամաւորներին Պրիւքսելում ստանալ թոյլտուութիւն, որպէսզի Եւրոպական Միութեան շրջանակներում կարգաւօրէն Մոսկուայի հետ Սոֆիայի յարաբերութիւնները: Արտաքին գործերի նախարար Տանիել...

«ՏԻՓԼՈՄԱԹ. ԱՄ» Յունիսի 7-ին Թուրքիայում տեղի ունեցած խորհրդարանի ընտրութեան արդիւնքները սառը ցնցուղ էին նախագահ Ռեճեփ Էրտողանի համար, քանի որ մեծ հաւանականութեամբ ձախողուեց երկիրը նախագահական հանրապետութիւն դարձնելու նրա ծրագիրը: Ըստ քաղաքական վերլուծաբան Մուշեղ Խուտավերտեանի, նոյնիսկ նախագահի աթոռը չօգնեց Ռեճեփ Էրտողանին` իշխող կուսակցութեան համար ապահովելու բացարձակ մեծամասնութիւն երկրի խորհրդարանում: Խորհրդարանի  ընտրութիւնը իշխող «Արդարութիւն եւ բարգաւաճում» կուսակցութեան համար ամենաանյաջողն էր գործունէութեան 12 տարուայ...

ԱՐԹՈՒՐ ՅԱԿՈԲԵԱՆ Թուրքիայում կան թեմաներ, որոնց վերաբերեալ կան չբարձրաձայնելու մասին չգրուած օրէնքներ: Այդ թեմաներից են Թուրքիայում 1937-1938 թուականների Տէրսիմի կոտորածին վերաբերուող շատ մանրամասներ: «Նիւզ ամ.»-ն այս անգամ ներկայացնում է Տէրսիմի կոտորածի ժամանակ ժողովրդի պաշտպանութիւնը կազմակերպած Սէյիտ Ռըզայի եւ Աթաթուրքի միջեւ գաղտնի խօսակցութիւնը, որի մասին բարձրաձայնել է թուրքական «Ենի Շաֆաք» պարբերականը` ներկայացնելով այդ ամէնը ապացուցող` Թուրքիայի ազգային հետախուզութեան ծառայութեան փաստաթուղթը: Ըստ...

Կիրակի, յունիս 7-ին, «Հիւանդ մարդը»` Թուրքիան չէր, այլ` նախագահ Ռեճեփ Թայիփ Էրտողանը: Այսպէս, հակառակ ամիսներէ ի վեր կատարուած աշխատանքներուն եւ պատրաստութիւններուն, Էրտողանի երազները չիրականացան եւ համեմատաբար աւելի արդար եւ բարգաւաճ ընտրութիւններու արդիւնք... անոր ղեկավարած Արդարութիւն եւ բարգաւաճում կուսակցութիւնը չկրցաւ առիւծի բաժինը խլել: Հոս, յաւելեալ պարզաբանելու համար, առիւծի բաժնին հասնելու բանալիներէն մէկը մրցակից կարգ մը կուսակցութիւններու (Հանրապետական ժողովուրդի կուսակցութիւն եւ Ազգայնական...

ԿԱՐՕ ԱՐՄԷՆԵԱՆ Թուրքիոյ խորհրդարանական ընտրութիւններու վերջնական արդիւնքները տակաւին չեն յայտարարուած. այնուամենայնիւ, քաղաքական թատերաբեմի ուրուագիծը յստակ կը թուի ըլլալ այս կէտին վրայ: Էրտողան չէ յաջողած Ազգային Մեծ ժողովէն դուրս պահել Սալահէտտին Տեմիրթաշի նոր կուսակցութիւնը` ԺԴԿ-ն: Քուէներու երկու երրորդի հաշուառումը ցոյց կու տայ, որ Տեմիրթաշ արդէն ճեղքած է 10 առ հարիւրի պայմանական շեմը եւ կը պատրաստուի տեղ գրաւել նոր խորհրդարանէն ներս: Իսկ...

Թուրքիայում քրտական շարժման առաջնորդ Ապտիւլլա Օճալանը մարտի 21-ին կոչ արեց ՔԱԿ-ին  վերջնականապէս հրաժարուել զինեալ պայքարից: Այս կոչը հաստատում է Թուրքիայի կառավարութեան եւ քրտական շարժման ներկայացուցիչների միջեւ խաղաղութեան գործընթացի առաջընթացը: Մինչ քաղաքացիական պատերազմի տարիներն աստիճանաբար հեռանում են, հակամարտութեան թողած ժառանգութիւնն է՛լ աւելի ակներեւ է դառնում: Արդիւնքում` աւելի քան 45 հազար զոհ եւ մի երկիր, որի աշխարհագրական, ազգային ու ընկերային մասնատումներն է՛լ...