Արցախ` Հայկական Ինքնութեան Պաշտպանութեան Միջնաբերդ. Ազատագրական Պայքարին Նուիրեալ Արցախցիներ Եւ Հայ-Թաթարական Կռիւները
ԱՍՊԵՏ ՄԱՆՃԻԿԵԱՆ Նիկոլ Դուման Խանասորայ Վարդան Ռուսական կայսրութեան կազմէն ներս ապրող արեւելահայութիւնը գոյութեան անհամեմատ աւելի բարենպաստ պայմաններու տակ կ՛ապրէր, քան Օսմանեան կայսրութեան սահմաններուն մէջ ապրող արեւմտահայութիւնը: Արեւմտահայութեան վիճակը ծանրացաւ յատկապէս ռուս-թրքական 1877-1878-ի պատերազմէն ետք: Պերլինի 1878-ի վեհաժողովէն ետք, միջազգային դիւանագիտութենէն հիասթափուած, հայ գործիչներ ու մտաւորականներ հայկական հարցի լուծումը կապեցին զինեալ պայքարին հետ: Թրքական պետական քաղաքականութիւնն էր` կայսրութեան արեւելեան վիլայէթներուն մէջ...