Մանկապատանեկան

Պատրաստեց՝ ՇՈՂԻԿ ՏԷՐ ՂՈՒԿԱՍԵԱՆ Ամէն աշնան միլիոնաւոր անձեր աշխարհի չորս կողմը կը նշեն աշնան փառատօնը: Այս տօնը ճանչցուած է նաեւ Լուսնային անուշեղէնի փառատօն անունով, եւ ան Չինաստանի ամէնէն հին եւ ամէնէն շատ սիրուած տօներէն մէկն է Լուսնային նոր տարուան տօնէն ետք: Այս տօնը կը զուգադիպի չինական օրացոյցին 8-րդ ամսուան 15-րդ օրը եւ միշտ տեղի կ՛ունենայ հունձքի լուսնին օրը, երբ փայլուն լիալուսին...

Պատրաստեց՝ ՇՈՂԻԿ ՏԷՐ ՂՈՒԿԱՍԵԱՆ Աշխարհի ամէնէն բարձր նոր կամուրջին բացումը կատարուեցաւ 28 սեպտեմբերին: Անիկա կը գտնուի Չինաստանի հարաւ-արեւմուտքը, Կիզուի լեռներով ծածկուած շրջանին մէջ: Անոր շինութիւնը մեծ իրագործում մը կը համարուի: - 625 մեթր բարձրութիւն Պէյփանճիանկի կամուրջը կը գտնուի 625 մեթր բարձրութեան վրայ: Անիկա կախուած կամուրջ մըն է. այսինքն կանգնած կը մնայ շնորհիւ շատ տոկուն մետաղեայ լարերուն, որոնք իրենց կարգին կախուած են...

Պատրաստեց՝ ՇՈՂԻԿ ՏԷՐ ՂՈՒԿԱՍԵԱՆ Արհեստական բանականութիւնը (ԱԲ) դարձած է գրեթէ անխուսափելի ընկերակից մը: Մենք անոր կը դիմենք` մեր դասերուն համար, մեր գործերուն, հարցումներու պատասխաններ գտնելու, կամ մեզի օգնելու` կազմելու տարբեր ծրագիրներ, աշխատանքներու... երբեմն ասիկա կը պատահի առանց մեր գիտակցութեան նաեւ: Վստահաբար պատահած է, որ դուն բերանացի հարցում մը ուղղես կամ հաղորդակցիս բջիջային հեռաձայնիդ կամ հակարգիչիդ հետ: Այս պարագային դուն խօսած պիտի...

Պատրաստեց՝ ՇՈՂԻԿ ՏԷՐ ՂՈՒԿԱՍԵԱՆ Մենք գիտենք, որ երկրագունդը արեւուն շուրջ կը դառնայ մէկ տարիէն (մօտաւորապէս` 365 օր): Ան քիչ մը շեղակի կը կանգնի արեւուն համեմատած: Հետեւաբար անոր կիսագունդերը նոյն քանակով արեւու ճառագայթներ եւ ջերմութիւն չեն ստանար տարուան ընթացքին յատուկ ժամանակի մը: Այս պատճառով է, որ եղանակները գոյութիւն ունին: Գարունը, ամառը, աշունը եւ ձմեռը` իւրաքանչիւրը իր կարգին կը տեւէ 3 ամիս: *...

Պատրաստեց՝ ՇՈՂԻԿ ՏԷՐ ՂՈՒԿԱՍԵԱՆ Այո՛, կրթութիւն ստանալը իրաւունք մըն է աշխարհի բոլոր մանուկներուն համար: Հակառակ անոր` այժմ աշխարհի մէջ աւելի քան 250 միլիոն մանուկներ դպրոց երթալէ զրկուած են... * * * Աշխարհի բոլոր մանուկները դպրոց երթալու իրաւունքը ունին, այս իրաւունքը արձանագրուած է Մանուկներու իրաւունքներու միջազգային հռչակագիրին մէջ 1989 թուականէն ի վեր: Այս հռչակագիրը ստորագրած են 195 երկիրներ` մանուկները պաշտպանելու համար: Այս...

Պատրաստեց՝ ՇՈՂԻԿ ՏԷՐ ՂՈՒԿԱՍԵԱՆ Ճիշդ է, որ վերամուտ է, սակայն աշունը պաշտօնապէս տակաւին չէ սկսած: Հակառակ ասոր` հիւսիսային կիսագունդին մէջ բազմաթիւ տեղեր մենք կը տեսնենք արդէն ծառեր, որոնք կը կորսնցնեն իրենց տերեւները... Այս երեւոյթին գլխաւոր պատճառն է չորութիւնը: * * * - Ինչպէ՞ս կը բանին ծառին տերեւները - Տերեւին վրայ գոյութիւն ունին միլիոնաւոր փոքրիկ ծակտիկներ: Անոնք կը բացուին եւ կը գոցուին....

Պատրաստեց՝ ՇՈՂԻԿ ՏԷՐ ՂՈՒԿԱՍԵԱՆ Կարգ մը անձեր չսպասեցին նոր տարուան իրենց քաջագործութիւնները արձանագրելու համար Կինեսի մրցանիշներու գիրքի նոր թիւին մէջ: Ահա՛ անոնցմէ քանի մը հատը: 1.- Փիզզայի «Քինկ Սայզ» հսկայական տուփ մը Ո՛չ, ձեր տեսած պատկերին մէջ շատ փոքրիկ անձեր չեն, որոնք կը շրջին տուփին շուրջ: Տուփն է, որ հսկայական է: Անոր կողմերը ունին 4 մեթր երկայնք: Այս տուփը հնարած է...

Պատրաստեց՝ ՇՈՂԻԿ ՏԷՐ ՂՈՒԿԱՍԵԱՆ Արդէն օգոստոս ամիսը կը վերջանայ... Սակայն տակաւին քանի մը շաբաթ պէտք է սպասել վերամուտին, եւ երբեմն ժամանակը դժուար կ՛անցնի երկար արձակուրդի մը աւարտին: Հետեւաբար երբ սկսիս ձանձրանալ, ահա` քանի մը գաղափարներ, որ դիւրութեամբ կարելի է ընել տան մէջ, պաստառներէն հեռու: Իսկ եթէ չես սիրեր մինակդ զբաղիլ, կրնաս ընկերներդ հրաւիրել, եւ միասին զբաղելով` հաճելի ժամանակներ կրնաք անցընել: *...

Պատրաստեց՝ ՇՈՂԻԿ ՏԷՐ ՂՈՒԿԱՍԵԱՆ Ամառուան արձակուրդը առիթ է` այցելելու ազգականներու, զարմիկներու, ժամանակ անցընելու մեծ հայրիկներուն, մեծ մայրիկներուն հետ... Այս հաւաքոյթները մեր մեծ ընտանիքին անդամներուն հետ մեզի կարելիութիւնը կու տան աւելի լաւ ծանօթանալու անոնց կապերուն եւ պատմութիւններուն: Այս պատմութիւնները կրնան օգնել քեզի` կազմելու գերդաստանիդ տոհմածառը: * * * Սակայն ի՞նչ է տոհմածառը: Ան կը ներկայացնէ, ծառի կերպարանքի մը տակ գերդաստանի մը անդամները...

Պատրաստեց՝ ՇՈՂԻԿ ՏԷՐ ՂՈՒԿԱՍԵԱՆ Օգոստոս ամիսը անուանուած է հռոմէացի Օգոստոս կայսրին անունով: Սկիզբի օրերուն օգոստոս ամիսը հռոմէական օրացոյցի վեցերորդ ամիսն էր եւ ճանչցուած` սեքսթիլիս անունով, լատիներէնով` «վեցերորդ ամիս»: ՔԱ մօտաւորապէս 700 թուականին է, որ օգոստոսը օրացոյցին մէջ աւելի ետեւ մնաց, երբ յունուար եւ փետրուար ամիսները աւելցուեցան Նումա Փոմբիլիուս թագաւորի հրամանով: Օգոստոսը նաեւ բազմաթիւ անգամներ փոխած է իր օրերու թիւը: Հռոմէական 10...

Պատրաստեց՝ ՇՈՂԻԿ ՏԷՐ ՂՈՒԿԱՍԵԱՆ Աշխարհի շուրջ բազմաթիւ ուսումնասիրութիւններ ապացուցած են, որ կապոյտը մարդոց մեծամասնութեան նախասիրած գոյնն է: Կապոյտը մաս կը կազմէ հիմնական երեք գոյներու խումբին` դեղինին եւ կարմիրին կողքին: Ան շատ սիրուած է եւ կը գործածուի ամէն տեղ` արուեստին մէջ, հագուստներու համար (գործի հագուստներ, ճինզեր...), զարդարանքներու համար... Ան երբեմն կը նշուի սայէն անունով: Գոյութիւն ունին կապոյտի հարիւրաւոր երանգներ` մութ, բաց, կանաչի...

Պատրաստեց՝ ՇՈՂԻԿ ՏԷՐ ՂՈՒԿԱՍԵԱՆ Կրան Փախաթեն կը գտնուի Փերուի հիւսիսը, Անտեան լեռներուն եւ Ամազոնի անտառին սահմանին վրայ: Այս շրջանը օժտուած է շատ հարուստ բնութեամբ մը, ինչպէս, օրինակի համար, թռչուններու բազմաթիւ տեսակներ եւ սքանչելի ջրվէժներ, սակայն նաեւ` պատմական գանձով մը, հետեւաբար ան պահպանուած շրջան մըն է. այսինքն հոն մուտքը արտօնուած չէ բոլոր այցելուներուն: * * * Կրան Փախաթենի մէջ գիտնականները գտած են...

Պատրաստեց՝ ՇՈՂԻԿ ՏԷՐ ՂՈՒԿԱՍԵԱՆ Մայիս ամսուն ռուս գիտնականներ նոր կղզիի մը գոյութիւնը բացայայտեցին Կասպից ծովուն հիւսիսային բաժինին մէջ: Անոնք կրցան տրոններով կղզին նկարել, սակայն չգացին զայն հետախուզելու: Մինչեւ կղզի հասնիլը շատ դժուար է, որովհետեւ զայն շրջապատող ջուրերը շատ խորունկ չեն: Գիտնականները կղզիին  մեծութեան մասին տեղեկութիւններ չհայհայթեցին: Այս կղզին յայտնաբերուեցաւ ծովուն մակարդակին ցածնալուն պատճառով: Այս երեւոյթին գլխաւոր պատճառներէն մէկն է շրջանին մէջ...

Պատրաստեց՝ ՇՈՂԻԿ ՏԷՐ ՂՈՒԿԱՍԵԱՆ Ամառ է: Առիթները շատ են զովանալու համար պաղպաղակ ուտելու, կամ հաւաքոյթներու ատեն անուշեղէններ ու կարկանդակներ ուտելու: Իսկ այս յատկապէս ուտելիքները մեծ քանակով շաքար կը պարունակեն... Այո՛, ճիշդ է, որ շաքարը համով է... ու նաեւ` ուղեղին համար լաւ: Սակայն ուշադրութի՛ւն. բոլոր շաքարները մեր առողջութեան համար լաւ չեն: Մենք պէտք է գիտնանք զանազանել օգտակար եւ ո՛չ օգտակար շաքարներուն միջեւ:...

Պատրաստեց՝ ՇՈՂԻԿ ՏԷՐ ՂՈՒԿԱՍԵԱՆ Արդեօք մենք իրողապէս ամրան եղանակին մէ՞ջ կը գտնուինք, եւ անշուշտ, անոր հետ ջերմաստիճանը կը սկսի իր անդադար վերելքը: Եւ ինչպէս ամէն տարի, մենք պէտք է վերյիշենք կարեւոր նախազգուշութիւններ` այս եղանակին մենք մեզ պահպանելու համար: Կլիմայի փոփոխութիւններուն պատճառով մենք յաճախ տօթի օրեր կ՛ապրինք: Օրերու ընթացքին ջերմաստիճանը կը հասնի 36 աստիճանի` առանց գիշերը շատ նուազելու: Այս տօթի ժամանակներուն տոկալը...

Պատրաստեց՝ ՇՈՂԻԿ ՏԷՐ ՂՈՒԿԱՍԵԱՆ Երեւակայեցէք, որ հանդարտօրէն կը պտտինք Լոնտոնի փողոցներուն մէջ: Յանկարծ քաղաքին մէջէն անցնող Թէյմզ գետէն դուրս ելլելով` ձեր դիմաց «կը տնկուի» հսկայական կապոյտ կէտ մը: Տարօրինակ անակնկա՞լ: Ո՛չ, ան պարզապէս նոր արձան մըն է: Այս արուեստի գործին անունն է` «Ուէյլ օն տը Ուարֆ», կէտ մը հարթակին վրայ: Ան ստեղծուած է երկու ամերիկացի արուեստագէտներու կողմէ եւ զետեղուած` երկնաքերներու միջեւ,...

Պատրաստեց՝ ՇՈՂԻԿ ՏԷՐ ՂՈՒԿԱՍԵԱՆ Դպրոցներուն մեծամասնութիւնը արդէն դռները փակած է, կամ փակելու վրայ է: Սակայն մեր հիւսիսային կիսագունդին մէջ ամրան տաք եղանակը տակաւին նոր սկսաւ: Հիւսիսային կիսագունդին մէջ ամրան եղանակը կը սկսի 21 յունիսին, որ ճանչցուած է նաեւ իբրեւ ամառնային արեւադարձի օրը, երբ հիւսիսային բեւեռը առաւելագոյն չափով թեքած է դէպի արեւ: Իբրեւ արդիւնք` այդ շրջաններու բնակիչները պիտի վայելեն 2025-ի ամէնէն երկար...

Պատրաստեց՝ ՇՈՂԻԿ ՏԷՐ ՂՈՒԿԱՍԵԱՆ Հնդկաց ովկիանոսին մէջ գտնուող Սոքոթրա կղզին Եմէնի գլխաւոր կղզին է: Ան ունի 130 քմ երկարութիւն եւ մօտաւորապէս 40 քմ լայնք: Ան մօտ է նաեւ Սոմալիին, որ կը գտնուի 230 քմ հեռու: Կղզին շրջապատուած է ճերմակ աւազով ծովափներով եւ ամբողջապէս կապոյտ ջուրերով: Ան ունի տաք կլիմայ մը եւ անապատային կամ ժայռոտ տեսարաններ: Սոքոթրայի վրայ ապաստան գտած են տեսակաւոր...

Պատրաստեց՝ ՇՈՂԻԿ ՏԷՐ ՂՈՒԿԱՍԵԱՆ Մեղուները անհրաժեշտ են աշխարհի վրայ ապրող էակներու կեանքին` թռչուններուն, ինչպէս նաեւ մարդոց: Անոնք այնքան կարեւոր են, որ նոյնիսկ գոյութիւն ունի անոնց յատկացուած միջազգային օր մը` 20 մայիսը, որ Մեղուներու միջազգային օր հռչակուած է: Այս առիթով մօտէն տեսնենք, թէ անոնց գոյութիւնը ինչո՛ւ անհրաժեշտ է երկրագունդին կեանքին: * * * Մեղուները միջատներ են, որոնք ծաղիկներէն բեղմնափոշի եւ հիւթ կը...

Պատրաստեց՝ ՇՈՂԻԿ ՏԷՐ ՂՈՒԿԱՍԵԱՆ Աշխարհի վրայ առաջին մարդ արարածները շատ մեծ թիւով չէին: Անոնք կ՛ապրէին որսորդութեամբ, ձկնորսութեամբ, պտուղներ քաղելով: Անոնք թափառաշրջիկ էին, անդադար կը տեղափոխուէին` ըստ եղանակին կամ իրենց շուրջ գտնուած ուտելիքներուն: Ապա կարգ մը մարդիկ սկսան իրենց ուտելիքները արտադրել, եւ ասիկա ամէն ինչ փոխեց մարդկութեան համար: Անոնք սկսան տուներ շինել իրենց մշակած հողերուն մօտ: Այս ձեւով յայտնուեցան յատուկ տեղի մը...