Մանկապատանեկան

Պատրաստեց՝ ՇՈՂԻԿ ՏԷՐ ՂՈՒԿԱՍԵԱՆ Գարնանային մթնոլորտը արդէն մուտք գործած է մեր տուներէն ներս, եւ հաւանաբար դուն սկսած ես Զատկուան պատրաստութիւններուդ: Անցեալ շաբաթ մենք սորվեցանք գեղեցիկ ծաղկեպսակներ շինել տունը զարդարելու համար, իսկ այս շաբթուան էջին մէջ պիտի գտնես ձեռայիններ, Զատկուան սեղանին վրայ ալ այդ տօնական մթնոլորտը սփռես: Ա.- Կակաչներու Դաշտ Մը Թուղթէ այս կակաչները կրնաս գործածել զարդարելու համար սեղանդ` կամ զանոնք շարելով...

Պատրաստեց՝ ՇՈՂԻԿ ՏԷՐ ՂՈՒԿԱՍԵԱՆ Համացանցին վրայ մեծ թիւով տեղեկութիւններ հսկայ խառնարան մը կը ստեղծեն` իրական լուրեր, սխալ լուրեր, «կէս-կէս» լուրեր... Հետեւաբար արդեօ՞ք պէտք է հաւատալ համացանցին եւ ընկերային ցանցերուն վրայ մեր բոլոր տեսածներուն, լսածներուն եւ կարդացածներուն: * * * Համացանցը սքանչելի գործիք մըն է, որ մեզի կարելիութիւնը կու տայ դիւրութեամբ հասնելու բազմաթիւ եւ տեսակաւոր տեղեկութիւններու: Համացանցին վրայ կարելի է զբաղիլ, տեղեկութիւններ...

Պատրաստեց՝ ՇՈՂԻԿ ՏԷՐ ՂՈՒԿԱՍԵԱՆ Կատակները սիրողներուն համար ամէնէն լաւ տօնը ապրիլ 1-ն է: Տարուան մէջ ապրիլ 1-ը այն միակ օրն է, երբ կատակներն ու հնարքները ընդունուած են, եւ նոյնիսկ` քաջալերուած: Այս հաճելի սովորութեան ծագումը յստակ չէ: Կարգ մը անձեր կը հաւատան, թէ ան սկսած է 1582 թուականին, երբ աշխարհը որդեգրեց այժմ գործածուող օրացոյցը` հրաժարելով նախկինէն, երբ Նոր տարին կը սկսէր ապրիլ...

Պատրաստեց՝ ՇՈՂԻԿ ՏԷՐ ՂՈՒԿԱՍԵԱՆ Մէկ տարիէ աւելի Պրազիլի մէջ բջիջային հեռաձայնները արգիլուած են դպրոցներէն ներս եւ այս քայլին օգուտները արդէն նշմարելի են... Այս փորձը կատարուած է Ռիօ տը Ժանէյրօ քաղաքին մէջ, եւ անոր արդիւնքը ոչ մէկ կասկած կը յառաջացնէ. աշակերտները դասարանին մէջ աւելի կը կեդրոնանան եւ զբօսանքներուն «առաջուան պէս» կը խաղան: * * *   Այս փորձառութենէն առաջ վիճակը անկառավարելի դարձած...

Պատրաստեց՝ ՇՈՂԻԿ ՏԷՐ ՂՈՒԿԱՍԵԱՆ Այս արհեստական բանականութեան (AI-ԱԲ) մասին երեւակայած էին եւ իրենց դրութիւններուն մէջ ներկայացուցած էին գիտաերեւակայական վէպերու հեղինակները միայն, մինչ այսօր ան դարձած է իրականութիւն, եւ մենք զայն կը գործածենք մեր առօրեայ կեանքին մէջ... եւ յաճախ` առանց անդրադառնալու: * * * - Ի՞նչ է արհեստական բանականութիւնը Արհեստական բանականութիւնը (ԱԲ) համակարգիչի (փրոկրամ) մարդ արարածին նմանը ընելու, զայն ընդօրինակելու: Ան սկիզբը...

Պատրաստեց՝ ՇՈՂԻԿ ՏԷՐ ՂՈՒԿԱՍԵԱՆ Նկարազարդ թղթակցութեան առաջին օրինակը տօնեց իր 5 դարերը: Այս առաջին գծանկարներով օժտուած թղթակցութիւնը լոյս տեսաւ 24 փետրուար 1525-ին: Ան կը գրէր Իտալիոյ հիւսիսը` Փաւիի շրջանին մէջ տեղի ունեցող պատերազմին մասին: * * * Կրնաք նկարը գտնել հետաքրքրական, զարմանալի, ազդեցիկ... Սակայն ան պարզ պատերազմը ներկայացնող պատկեր մը չէ: Ան առաջին «նկարազարդ» թղթակցութիւնն է, այսինքն պատկերը գծուած է տեղւոյն...

Պատրաստեց՝ ՇՈՂԻԿ ՏԷՐ ՂՈՒԿԱՍԵԱՆ Այս հսկայ սառցալեռը ունի 3500 քառ. քմ մեծութիւն: Անոր ընդհանուր բարձրութիւնը կը հասնի 400 մեթրի` Էյֆէլ աշտարակէն աւելի բարձր, սակայն անոր միայն 40 մեթրը (13 յարկանի շէնքի մը բարձրութեան) տեսանելի է ջուրին մակերեսին: Ա23 սառցալեռը Անթարքթիքէն (Հարաւային բեւեռ) բաժնուեցաւ 1986 թուականին: Նոյն ատեն ուրիշ մեծ սառցալեռներ բաժնուեցան նաեւ, սակայն անոնք ծփացին, հեռացան եւ վերջապէս հալեցան: Մինչ Ա23...

Պատրաստեց՝ ՇՈՂԻԿ ՏԷՐ ՂՈՒԿԱՍԵԱՆ Սկիզբի օրերէն արդէն մարդիկ կը գրեն` պատմութիւններ, նամակներ, գիրքեր... Սակայն համակարգիչներուն եւ բջիջային հեռաձայններուն յայտնութենէն ետք, մարդիկ գրիչով նուազ կը գրեն: Ուրեմն, ինչի՞ կը ծառայէ գրելը: * * * Գրելը միշտ դիւրին վարժութիւն մը չէ, եւ մենք կրնանք հարց տալ: Եթէ ասիկա այդքան ճիգի արժանի՞ է... Այո՛: Գրելը օգտակար եւ կարեւոր է բազմաթիւ պատճառներով: Նախ եւ առաջ`...

Պատրաստեց՝ ՇՈՂԻԿ ՏԷՐ ՂՈՒԿԱՍԵԱՆ Այո՛: Բոլոր անոնք, որոնք կը սիրեն Նոր տարին եւ Կաղանդի մթնոլորտը, կրնան ուղղուիլ դէպի Չինաստան եւ Ասիոյ մէջ ուրիշ երկիրներ, ուր այս տարի Նոր տարին սկսաւ չորեքշաբթի, 29 յունուարին: * * * Սակայն ինչո՞ւ այս տարբերութիւնը գոյութիւն ունի: Պարզապէս որովհետեւ Չինաստանի եւ մօտակայ կարգ մը երկիրներու մէջ ժողովուրդը կը հետեւի մեր օրացոյցէն տարբեր օրացոյցի մը` լուսնային օրացոյցին:...

Պատրաստեց՝ ՇՈՂԻԿ ՏԷՐ ՂՈՒԿԱՍԵԱՆ Միացեալ Նահանգներու մէջ, 2011 թուականէն ի վեր, ամէն ձմեռ կարելի է այցելել սառոյցէ պալատներ` տարբեր նահանգներու մէջ: Սակայն եթէ կը փափաքիս այս պալատները այցելել, պէտք է աճապարես, որովհետեւ անոնք գոյութիւն պիտի ունենան, բնականաբար, մինչեւ գարուն միայն: *** Այս «Այս քասըլ»-ները կարելի է այցելել ամէն ձմեռ, 14 տարիներէ ի վեր: 2011 թուականին օր մը հայր մը իր տան...

Պատրաստեց՝ ՇՈՂԻԿ ՏԷՐ ՂՈՒԿԱՍԵԱՆ Դեկտեմբեր ամսուան Կուաթեմալայի (Կեդրոնական Ամերիկա) հսկայական թռուցիկներու շինութիւնը անցաւ ԵՈՒՆԵՍՔՕ-ի մշակութային ոչ նիւթական հայրենական ժառանգութեան ցանկին մէջ: Այս ցանկին մաս  կը կազմեն աշխարհին մէջ գոյութիւն ունեցող իւրայատուկ աւանդութիւններ, ինչպէս, օրինակի համար, մարզաձեւ մը, տօն մը, ուտելիք մը (ինչպէս` մեր հայկական լաւաշ հացը: Այս քայլին նպատակն է տարբեր երկիրներու այս «գանձերը» արժեւորել եւ զանոնք պահպանել: * * *...

Պատրաստեց՝ ՇՈՂԻԿ ՏԷՐ ՂՈՒԿԱՍԵԱՆ Շատ մը փոքրիկներ իրենց նուէրներու ցանկին վրայ կը դնեն «փըլիւշ» արջուկ մը: Ժամանակին մարդոց մօտ մեծ վախ յառաջացնող այս անասունը մեր արդի աշխարհին մէջ դարձած է փոքրիկներու սենեակներուն մէջ ապրող ազնիւ խաղընկեր մը: Մինչ խաղալիքներուն մեծ մասը, ինչպէս` պուպրիկները, ձայն հանող մանուկներու խաղալիքները արդէն գոյութիւն ունէին շատ հին ժամանակներէն, փըլիւշէ արջուկը աւելի արդի խաղալիք մըն է: *...

Պատրաստեց՝ ՇՈՂԻԿ ՏԷՐ ՂՈՒԿԱՍԵԱՆ Նոր տարին կրնայ ըլլալ մեր նախասիրած տարեկան ժամադրութիւններէն մէկը: Իսկ եթէ դուն այդ անձերուն մաս կը կազմես, գիտէի՞ր, որ առիթը ունիս Նոր տարին տօնելու գրեթէ ամբողջ տարուան ընթացքին: Գրեթէ ամբողջ աշխարհին մէջ, Նոր տարին կը տօնուի եւ կը սկսի յունուար մէկին: Սակայն գիտէի՞ր, որ սկիզբը անիկա կը տօնուէր մարտ 25-ին: 1582-ին է, որ քրիստոնէական նոր օրացոյցը զայն...

Պատրաստեց՝ ՇՈՂԻԿ ՏԷՐ ՂՈՒԿԱՍԵԱՆ Դեկտեմբեր ամսուն սկիզբէն արդէն, տուներուն,  խանութներուն մէջ, հրապարակներու վրայ Կաղանդի ծառերը զարդարանքներով կը ծածկուին եւ լոյսերով կը փայլփլին: Սակայն ուրկէ՞ կու գայ այս սովորութիւնը: Բազմաթիւ երկիրներ իրենք զիրենք այս սովորութիւնը հեղինակը կը սեպեն: Ինչպէս, օրինակի համար, Լաթուիոյ մայրաքաղաք Ռիկայի մէջ կարելի է տեսնել հրապարակին վրայ հաստատուած տախտակի մը վրայ գրութիւն մը, որ կը հաստատէ, թէ հոն դրուած...

Պատրաստեց՝ ՇՈՂԻԿ ՏԷՐ ՂՈՒԿԱՍԵԱՆ Ճիշդ է, որ Լիբանանի մէջ մենք ձմրան առաջին օրը տակաւին կը վայելենք աշնան մեղմ օդը, սակայն սկզբունքով այսօր` 21 դեկտեմբերին, ձմրան եղանակը պաշտօնապէս կը սկսի, հիւսիսային կիսագունդին մէջ: Մինչ հարաւային կիսագունդին մէջ ամառն է, որ պաշտօնապէս պիտի սկսի: Այսօր մենք պիտի ապրինք տարուան ամէնէն կարճ ցերեկը եւ ամէնէն երկար գիշերը, մինչ հարաւային կիսագունդին մէջ 21 դեկտեմբերը պիտի...

Պատրաստեց՝ ՇՈՂԻԿ ՏԷՐ ՂՈՒԿԱՍԵԱՆ Այս վերջին շաբաթներուն մենք կրցանք հետեւիլ պանանի մը անհաւատալի արկածախնդրութիւններուն: Քանի մը շաբաթներ առաջ այս պտուղը 6 միլիոն տոլարի ծախուեցաւ Միացեալ Նահանգներու մէջ: Սակայն ինչո՞ւ... Պարզ շուկային վրայ նման պանան մը կրնայ արժել քանի մը սենթ: Սակայն երբ այս պանանը կը գտնուի արուեստի ցուցասրահի մը մէջ, ան կը դառնայ արուեստի գործ, եւ անոր արժէքը կրնայ աներեւակայելիօրէն բարձրանալ:...

Պատրաստեց՝ ՇՈՂԻԿ ՏԷՐ ՂՈՒԿԱՍԵԱՆ Ամերիկայի ամէնէն հիւսիսը գտնուող Ալասքայի մէջ Ութկիաքվիք քաղաքը այս տարուան իր վերջին արեւմարը ապրեցաւ 19 նոյեմբեր 2024-ին: Անոնք այլեւս արեւը պիտի չտեսնեն մինչեւ 23 յունուար 2025. այսինքն` անընդհատ 65 օր, կամ` 1560 ժամ մթութիւն: Այս երեւոյթը կը պատահի ամէն տարի: Արքթիքի շրջագիծէն վերը գտնուող շրջանները ամէն տարի պիտի ապրին այն օրը, երբ արեւը մար պիտի մտնէ ամբողջ...

Պատրաստեց՝ ՇՈՂԻԿ ՏԷՐ ՂՈՒԿԱՍԵԱՆ Ձմեռը արդէն շատ մօտ է, եւ օդը ցրտած է: Սակայն ո՞ւր են այն մժեղները, որոնք ամբողջ ամառը մեզ խայթեցին, ո՞ւր կորսուած են ոզնիները, միջատները... Երբ ցուրտ եղանակը կը հասնի, անասունները բազմաթիւ մարտահրաւէրներու առջեւ կը գտնուին. ջերմաստիճանը կ՛իջնէ, ուտելիքն ու լոյսը կը նուազին... Ի՞նչ կրնան ընել անասունները ձմրան եւ ցուրտին դէմ: * * * Գաղթ Կարգ մը անասուններու...

Պատրաստեց՝ ՇՈՂԻԿ ՏԷՐ ՂՈՒԿԱՍԵԱՆ 18 տարիներ բոլորած Նիմա Ռենժի շերփա առաջնորդը իրագործած է մեծ սխրանք մը, զոր քիչեր կրնան երեւակայել: Ան դարձած է ամէնէն փոքր տարիքով անձը` մօտաւորապէս 50 հոգիներէ կազմուած խումբի մը մէջ, որ կրցած է մագլցիլ աշխարհի ամէնէն բարձր 14 գագաթները: Այս բոլոր գագաթներուն  բարձրութիւնը 8 հազար մեթրի կը հասնի: Այս գագաթները կը գտնուին Ասիոյ Հիմալայեան եւ Քարաքոտամ լեռնաշղթաներուն...

Պատրաստեց՝ ՇՈՂԻԿ ՏԷՐ ՂՈՒԿԱՍԵԱՆ Մեր երկրագունդի կլիմային ընդհանուր ջերմաստիճանին բարձրանալը մեծ մտահոգութիւններ կը յառաջացնէ: Բոլորին համար յստակ է, որ այս երեւոյթը կրնայ ծանր հետեւանքներ ունենալ երկրագունդին կեանքին եւ մարդկութեան կեանքին վրայ: Այս հարցին վերաբերեալ բազմաթիւ հետազօտութիւններ կը կատարուին: Գիտնականներ կ՛ուսումնասիրեն այն միջոցները, որոնք հիմնուած են գիտական եւ ստուգուող տուեալներու վրայ: *** Կարգ մը գիտնականներու համար ջերմաստիճանի բարձրացման դէմ պայքարելու համար միակ...