Արուեստ - Մշակոյթ

ՀՐԱՉ ՊԱՐՍՈՒՄԵԱՆ Կատարողական արուեստներու  23-րդ «Hi-Fest» (կարդալ` Հայ-ֆեստ կամ High Fest) փառատօնը կայացաւ հոկտեմբերի 1-8` Երեւանի զանազան սրահներու մէջ, ինչպէս նաեւ` բացօթեայ: Կազմակերպող մարմինն է Հայաստանի Թատերական գործիչներու միութիւնը: Մասնակցած էին շուրջ 20 խումբեր: Ֆինանսաւորումը  կատարած է Հայաստանի մշակոյթի նախարարութիւնը, ինչպէս նաեւ`  դեսպանատուներ, որոնց առաջին շարքին` Միացեալ Նահանգներ, Բրիտանիա եւ Ֆրանսա (1): Ինչպէս վերնագիրը կը թելադրէ, փառատօնը, խօսուն թատրոնի կողքին,...

ՀՐԱՉ ՊԱՐՍՈՒՄԵԱՆ Սեպտեմբեր 10-ին վաւերագրական ժապաւէններու ծանօթ Écrans du Réel (Իրականութեան պաստառներ) ծրագիրի ծիրին մէջ  ցուցադրուեցաւ Թամարա Ստեփանեանի բեմադրած «Իմ հայկական ուրուականներս» ժապաւէնը (Mes fantômes arméniens 75վ. 2025) (1): Շուրջ 200 հանդիսատեսներու ջախջախիչ մեծամասնութիւնը ոչ հայ սինեմասէրներ (cinephile) են, որոնք այժմ կը խմբուին  վերայարուցեալ փոքր, բայց մթնոլորտային «Մեթրոփոլիս սինեմա»-ին շուրջ, որովհետեւ գրեթէ միայն այդտեղ կը ցուցադրուին ոչ շուկայական գործերը: Ժապաւէնը...

ՀՐԱՉ ՊԱՐՍՈՒՄԵԱՆ Շուէտական «Լոքարնօ 78» փառատօնի բացման ժապաւէնն էր Թամարա Ստեփանեանի խաղարկային առաջնեկ (debut) «Արտոյի երկիրը» (Le Pays D՛arto, 105վ, 2025) (1, 2): Մօտ  8 հազար աթոռ ընդունող  հրապարակի վրայ կայացող  փառատօնը շուկայադրական առումով առաջնահերթ չէ, բայց իւրայատուկ է ոչ միայն իր ծաւալով եւ մթնոլորտով, այլ որովհետեւ նախապատուութիւն կու տայ անտեսուած երկիրներու (ինչպէս Հայաստան) եւ առաջնեկ գործերու (ինչպէս Արտոյի երկիրը):...

ՀՐԱՉ ՊԱՐՍՈՒՄԵԱՆ Ծանօթ.- Յօդուածին Ա. մասը կը վերաբերէր այն ժապաւէններուն, որոնք մրցանակակիր են եւ կամ բեմադրուած են արտասահմանի մէջ գործող հայկական ծագումով երեւելի բեմադրիչներու կողմէ, ինչպէս` Էկոյեան: «Թեւաւոր լարեր»  (Fibers). Աննա Գրիգորեան, 15 վ Վաւերագրութիւն հիմնուած շրջափակուած Արցախի մէջ ազերիական ռմբակոծումէն պաշտպանուելու համար ապաստանարանի մը մէջ մնացած 18 կիներու վկայութիւններուն: Վերնագիրը թերեւս ակնարկ է կանաչիով ուտեստեղէն պատրաստող կանացի թեւերուն: Ցաւօք...

ՀՐԱՉ ՊԱՐՍՈՒՄԵԱՆ Փառատօնին կրկին ու կրկին անդրադարձած եմ: Հասկնալի պատճառներով այս տարուան ակնբախ բացականերն էին ռուսական եւ թրքական ժապաւէնները: Անգամ մը եւս բացակայ էր նախապէս փառատօնին հիմնական բաժինը կազմող  «Հայկական համայնապատկեր»-ը: Հայկական շարժապատկերի շարունակուող տագնապը կը կարօտի առանձին ուսումնասիրութեան: Որմազդը ցուց կու տայ իրերանման ամերիկեան տիպի ինքնաշարժներու քիթ-բերան ջարդող բախում, որուն զուգահեռ են համբուրուող բոսոր շուրթեր: Ընթերցողը թերեւս կարենայ դրական...

ՀՐԱՉ ՊԱՐՍՈՒՄԵԱՆ Յօդուածին առաջին մասը կը վերաբերէր գլխաւորաբար 1920-50-ական թուականներուն: «Արա Գեղեցիկ»` Արմէն Եանըքեանի բեմադրութեամբ: Նայիրի Զարեան 1943-ին` Համաշխարհային Բ. պատերազմի դժնդակ օրերուն յօրինած է գործը թերեւս ալ պետական պատուէրով, որպէսզի հայրենիքի պահպանման ի խնդիր զոհողութեան ոգի, թերեւս եւ անկաշառելի վեհ ղեկավարի (գիտցա՞ք, թէ ով) հանդէպ ակնածանք ներշնչելու առաջադրանքով: Յիշենք, որ նոյն օրերուն Համօ Բէկնազարեանի արտօնուեցաւ ազգային (թապու) այլ գործի...

ՀՐԱՉ ՊԱՐՍՈՒՄԵԱՆ Վաստակաշատ բեմադրիչ եւ դերասան Յարութ Գնդունիի երկար սպասուած «Լիբանահայ թատրոնը (1920-2020)» ծաւալուն աշխատութիւնը շնորհակալ եւ եզակի աշխատանք մըն է: Այս մասին երկու կարծիք չկայ: Հրատարակուած են շարք մը դրուատական ակնարկներ. փառս արժանաւորաց: Շա՛տ բարի: Գիրքին տրամադրած վաւերագրական լայն տեղեկութիւնները ունին անգնահատելի  կարեւորութիւն: Ինչպէս հեղինակը վերջաբանին մէջ կը նշէ` «Կրնան ծառայել հետագայ ուսումնասիրութիւններու հիմք»: Այո՛, անկասկած որ` անփոխարինելի, հաւաստի...

ԴՈԿՏ. ՀՐԱՉ ՊԱՐՍՈՒՄԵԱՆ Թատրոնի մէջ սրահի հակազդեցութեան գլխաւոր արտայայտութիւններն են ծիծաղն ու ծափահարութիւնը: Առաջինի թուաբանական ձեւաւորումը (modelling) գրեթէ անկարելի է: Այս ուղղութեամբ ուսումնասիրութիւններու չեմ հանդիպած: Ծափահարութեան շուրջ կան սակաւաթիւ հասանելի ուսումնասիրութիւններ: Ինծի ծանօթ փորձերը կատարուած են տուեալ համալսարաններու (քանի մը տասնեակ) ուսանողի  վրայ: Մասնակիցներու սահմանափակ թիւը վիճակագրական-գործնական (բայց ոչ` ընկերային-հոգեբանական) առումով ընդունելի է, զարմանալի, բայց իրաւ, անոնք, որոնք ծանօթ են...

ԹԱՄԱՐ ՅՈՎՀԱՆՆԻՍԵԱՆ Արուեստագիտութեան դոկտոր Լիբանանի գեղատեսիլ հայաւան Այնճարում գործում է արուեստի ցուցասրահ, որը 2024 թ.ին բոլորելով իր յոբելենական 5-ամեակը` շարունակում է հարստացնել Այնճարի մշակութային մթնոլորտը: Այն բացուել է 2019 թուականի սեպտեմբերին, Այնճարի 80-ամեակի առիթով, յայտնի ազգանուէր բարերարներ Կայծակ եւ Ծովիկ Զէյթլեանների նախաձեռնութեամբ եւ հովանաւորութեամբ: Առաջին օրուանից ցայսօր դրա տնօրէնուհին ճանաչուած մանկապարտիզպանուհի, մշակութասէր Նաթալի Քենտիրճեանն է, որի քրտնաջան նուիրումով արուեստի ցուցասրահն...

ՀՐԱՉ ՊԱՐՍՈՒՄԵԱՆ Ա.- Որմազդը.- Չոր ճաթռտած (մասնատուա՞ծ) տափաստանի (սփի՞ւռք) մէջ առանձին (արուեստագէ՞տ), ջլատուած կիզուած արմատներով (ածխացած անաւիշ աւա՞նդ) եւ ջարդուած ճիւղերով (յօտուած ապագա՞յ) ծառը ակնբախօրէն ՄԱ՛Հ , ոչնչացում կը թելադրէ, եւ ոչ` «կեանք»: Ո՛չ բարի: Այդ հակադիր է  «Պարոն Կարպիս»-ի ցանել մտադրած ծառին, որ գեղեցիկ խորհրդանիշ մըն է: Խորհրդանշական ծառ մը կը յայտնուի ներկայ թատերակին մէջ եւս` իբրեւ անխնամ մնացած...

ՀՐԱՉ ՊԱՐՍՈՒՄԵԱՆ «Թեաթրոն» թատերախումբը 10-30 մայիսի ընթացքին, Սուրէն Խտըշեանի բեմադրութեամբ, լեցուն սրահներու դիմաց ներկայացուց Վահէ Պէրպէրեանի «Կեանք» թատերակը` հինգ ելոյթներով: Դիտած եմ վերջին երկուքը: Ողջունելի է հայկական ժամանակակից թատրերգութեան մը ընտրութիւնը: Այս մասին երկու կարծիք չկայ: Իսկ հեղինակին ներկայութեամբ նման բարդ գործով բեմ բարձրանալու փորձը կը ստանայ արիութեան երկաթեայ շքանշան: Շա՛տ բարի: Ցարդ հրապարակուած են հինգ գնահատական ակնարկներ: Պարզ է,...

ՀՐԱՉ ՊԱՐՍՈՒՄԵԱՆ Համազգայինի Սօս Սարգսեանի անուան թատերախումբը 14 եւ 15 մարտ 2025-ին «Յակոբ Տէր Մելքոնեան» թատերասրահին մէջ, նախաձեռնութեամբ Համազգայինի «Գասպար Իփէկեան» մասնագիտացած թատերական մասնաճիւղին, երկու ելոյթներով ներկայացուց ոչ թէ թատրերգութիւն մը, այլ` Պարոյր Սեւակի «Մարդը ափի մէջ» բանաստեղծական շարքի բեմականացումը: Ասիկա Նարինէ Գրիգորեանի չորրորդ նման բեմադրութիւնն էր: Նախորդ երեքն էին` «Եւ նորից գարուն...» (նորավէպեր), Հ. Մաթեւոսեանի «Գոմէշը» (վիպակ), եւ «Յաղթանակի...

ՀՐԱՉ ՊԱՐՍՈՒՄԵԱՆ Ծանօթ.- Յօդուածի Ա. մասը կը վերաբերէր Համազգայինի Սօս Սարգսեանի անուան թատերախումբի հիւրախաղ «... Եւ նորից գարուն» թատերակներու սեռին եւ հեղինակին: Նարինէ Գրիգորեանի կողմէ բեմականացուած ամերիկացի հեղինակ Օ. Հենրիի պատմուածքներու բնագիրները ելոյթի շարքով հետեւեալներն էին. Ա.- Կախարդական հացեր (Witches՛ Loaves – թարգմանաբար` «Վհուկի նկանակներ»).- Օրիորդ Մարթա Միչըմ (Martha Meacham = «Յարգելի տիկին») քառասուննոց  կին մըն է, որ ունի կոկիկ...

ՀՐԱՉ ՊԱՐՍՈՒՄԵԱՆ Համազգայինի Սօս Սարգսեանի անուան թատրոնը «Յակոբ Տէր Մելքոնեան» սրահի մէջ հիւրախաղով ներկայացուց Օ Հենրիի  նորավէպերէն հինգին վրայ հիմնուած ելոյթ մը` «... Եւ նորից գարուն» վերնագիրով երաժշտական կատակերգութիւն: Անցեալ տասնամեակին ներկայացուած էին հինգ ելոյթներ, որոնք նոյնպէս կարճ թատերակներու համադրութիւններն էին, եւ որոնցմէ  չորսին առանձին անդրադարձած եմ «Ազդակ»-ի մէջ: Ժամանակագրական կարգով` Ա. «Զրադաշտը շուն դարձաւ» Բ. «Քաղաքավարութեան վնասները» Գ. «Բարի...

ՀՐԱՉ ՊԱՐՍՈՒՄԵԱՆ «Կին» շարժապատկերի միջազգային փառատօնին 21-րդը  պահպանած է իր ծաւալն ու առաջնահերթութիւնները: Ուրախալի է նկատել, որ անոր հովանաւորներու թիւը աճ արձանագրած է: Մասնակցող մրցութային առաւել հիւր դասի 47 ցուցադրուած գործերուն շուրջ 70 տոկոսը խաղարկային է: Մնացեալը գրեթէ հաւասարապէս կը պատկանի վաւերագրական եւ գծանկարային (animation) սերերու: Որպէս նորութիւն` ներառուած էր «տարասեռ» (hybrid) գծանկարային-վաւերագրական գործ մը, որուն շուրջ տեղի ունեցած են...

ՀՐԱՉ ՊԱՐՍՈՒՄԵԱՆ Կորուսեալ հայրենիքը մնայուն բներգ է արուեստի այլազան մարզերու մէջ: Թատրոնը ունի տիրական դիրք, որովհետեւ անոր ընկալումը հաւաքական է, ինչպէս հաւաքական է կորուսեալ հայրենիքի խոցը: Թատրոնը ի սկզբանէ ծիսական եղած է (1): Պատրանք թատրոնի ամէնէն մօտիկ արուեստը գրականութիւնն է, որուն երկերէն ոմանք բեմականացուած են: Լիբանանահայ թատրոնին մասին հրատարակուած սակաւ յուշագրութիւններու մէջ (Դ. Էվերեկլեան եւ Պ. Ֆազլեան) կայ շատ հակիրճ...

 ՀՐԱՉ ՊԱՐՍՈՒՄԵԱՆ Պէյրութի Գեղարուեստական ժապաւէններու 10-րդ փառատօնի (Beirut Art Film Festival BAFF) նախաձեռնութիւնները տեղի կ՛ունենան Ս. Ժոզեֆ համալսարանին կից Արեւելագիտութեան գրադարանի թատերասրահին մէջ (1): Տակաւին ընթացող կործանարար պատերազմին հակադրուած ծրագիրը այս տարի կազմուած է ականաւոր արուեստագէտներ ծանօթացնող 25 վաւերագրական գործերէ, առաւել` այժմ պատմութեան անցած, Թրիփոլիի «Սինեմա Փարատիզօ»-ն համարուող շարժապատկերի սրահին լուսանկարներու ցուցահանդէսէ մը, որ հաւաքական յիշողութեան «հնախուզութիւն» մըն է, ինչպէս ...

ՀՐԱՉ ՊԱՐՍՈՒՄԵԱՆ Հոկտեմբերի առաջին շաբթուան երկայնքին Երեւանի մէջ տեղի ունեցաւ  «Հայ ֆեստ» (հնչիւնախաղով` High Fest) կատարողական արուեստներու 16-րդ փառատօնը: Վերնագրի «լռատուութիւն»-ը ունի կրկնակի իմաստ: Նախ` այն, որ այս տողերը խիստ անբաւարար են եօթը օրերու վրայ երկարող միջոցառում մը արժեւորող ակնարկ մը սեպուելու համար: Երկրորդ`     նկատառումը, որ խորքին մէջ ցաւոտ պատճառն է առաջինին, այն է, որ փառատօնի հայկական ելոյթներէն ոչ մէկը...

ՀՐԱՉ ՊԱՐՍՈՒՄԵԱՆ Լրատուական.- «Ակօս», «Արմենփրես», «Առաւօտ» եւ այլ հայկական կայքեր «Էրմենի Հապեր» թրքալեզու լրատուութենէն հրապարակած են լուսանկարչուհիի Սերրա Աքճանի բեմադրած «Սիրելի Ֆ.» (10 վ. 2024)  ժապաւէնի շուրջ ակնարկ մը (1): Կարճամեթրաժ վաւերագրութիւնը «Ենթագիր» (Ալթեազը) շարժապատկերի պարբերականի  «Տեսանելի/Ան-տեսանելի», «Ինքնա-գրաքննութիւն» (Կէօրիւնիւր /Կէօրիւնմեզ Օթօսանսիւր) վերնագրուած ծաղկաքաղ (anthology) պրակի (Fascicle) տեսերիզներէն մէկն է: Տակաւին հասանելի չէ համացանցի վրայ, որովհետեւ կը մասնակցի միջազգային մրցանքներու: Նոյն...

ՀՐԱՉ ՊԱՐՍՈՒՄԵԱՆ Բեմադրիչը.- Ատանացի հայկական արմատներ  ունեցող Նակեհան Ուսքան հաստատուած է Թուրքիոյ մօտակայ յունական Լեպոս կղզիի վրայ (1): Արտադրիչն է «Տերտօ մայրիկը եւ ընկուզենին»  (Mother Derdo and the Walnut Tree, 68 վ. 2017) վաւերագրական ժապաւէնին, որուն անդրադարձած եմ «Ոսկէ ծիրան» փառատօնի ծիրին մէջ (2): Ներկայ գործը ֆինանսաւորած է «Կիւլպէնկեան» հաստատութիւնը: Վերնագիրը հետեւողութեամբ է «Sweet Home Alabama» (Andy Tennant 2002) ժապաւէնին,...