Մանկապատանեկան

Պատրաստեց՝ ՇՈՂԻԿ ՏԷՐ ՂՈՒԿԱՍԵԱՆ Այս շքեղ անասուններուն առողջութիւնը շատ դիւրաբեկ է: Այդ պատճառով անոնք ունին իրենց յատուկ նոյնքան շքեղ հիւանդանոց մը` Արաբական Էմիրութիւններուն մէջ: Այս որսորդ անասուններուն սիրոյն համար է, որ գերմանացի անասնաբուժ Մարկրիթ Մուլլըր հաստատուած է Ապու Տապի: 1999 թուականէն ի վեր ան հոն կը զբաղի այս երկնքի որսորդներու յատուկ աշխարհի ամէնէն մեծ հիւանդանոցով: Ներկայիս Արաբական թերակղզիին եւ Ասիայէն...

Պատրաստեց՝ ՇՈՂԻԿ ՏԷՐ ՂՈՒԿԱՍԵԱՆ Ապուլէ կ՛ապրի Եթովպիոյ մէջ, Ափրիկէ: Ամէն առտու, դպրոց երթալէ առաջ, ան իր տան մօտի լճակը կ՛երթայ ձկնորսութեան: Ան մինակը շինած է իր ձնկորսութեան եղէգը եւ նաւակը եւ անձնապէս կ՛երթայ իր ձուկերը որսալու: Երբ արեւը կը ծագի, Ապուլէ կ՛առնէ իր ձկնորսութեան եղէգը, զոր շինած է փայտի կտորով մը: Իսկ իր նաւակը ան շինած է պապիրոսի տերեւներով մէկ...

Պատրաստեց՝ ՇՈՂԻԿ ՏԷՐ ՂՈՒԿԱՍԵԱՆ Մարտ ամսուն «Սոլար իմփալս» օդանաւը թռիչք առաւ հանգրուաններով աշխարհին շուրջը ընելու համար: Մինչ միւս օդանաւերը իբրեւ վառելանիւթ քարիւղ կը գործածեն բանելու համար, այս արեւային օդանաւը կ՛աշխատի շնորհիւ արեւուն ուժանիւթին: Ծանօթանանք այս իւրայատուկ օդանաւին: Աշխարհին շուրջը արեւային օդանաւով դառնալու ծրագիրը սկսած է 12 տարիներ առաջ: Զուիցերիացի գիտնական եւ արկածախնդիր Պերթրան Փիքար այս գաղափարը յղացած է օդաչուի մը`...

Պատրաստեց՝ ՇՈՂԻԿ ՏԷՐ ՂՈՒԿԱՍԵԱՆ Քոնֆուսիուս հին Չինաստանի գլխաւոր դէմքերէն մէկն էր: Ան մտաւորական մըն էր, որ ապրած էր Ք. Ա. 6-րդ-5-րդ դարերուն: Հան ընտանիքի կայսրութեան շրջանին գրագէտները, որոնք կ՛ուզէին շատ դժուար քննութիւններ անցընել կառավարական պաշտօնեայ դառնալու համար, պէտք էր անոր գրութիւնները անգիր սորվէին: Երեք մեծ մտաւորական մտածելակերպեր տիրապետած են հին Չինաստանի մէջ: Թաոականութիւնը, պուտտայականութիւնը եւ քոնֆուսիականութիւնը: Այս վերջինը եկած է...

Պատրաստեց՝ ՇՈՂԻԿ ՏԷՐ ՂՈՒԿԱՍԵԱՆ Այն թուղթը, որուն վրայ մենք կը գրենք, միշտ գոյութիւն չէ ունեցած: Անոր գիւտէն առաջ եգիպտացիները պապիրոսի բոյսէ էջերու վրայ կը գրէին, հռոմէացիները` մոմէ կամ փայտէ տախտակներու վրայ: Միջին դարերու գիրքերը մագաղաթէ կը կազմուէին` անասուններու մորթէ էջեր... Չինացիներն են, որոնք առաջին անգամ մտածած են ինչպէ՛ս թուղթ շինել: 105 թուականին արեւելքի Հան չինական կայսրութեան (Ք.Ե. 25-220) աշխատանոցներուն մէջ,...

Պատրաստեց՝ ՇՈՂԻԿ ՏԷՐ ՂՈՒԿԱՍԵԱՆ Զատիկը քրիստոնէական տօներէն ամէնէն  կարեւորներէն մէկն է, եւ աշխարհին շուրջ տարբեր երկիրներ զայն կը տօնեն իրենց յատուկ աւանդութիւններով: Ֆրանսայի մէջ զանգակները կը դադրին հնչելէ Աւագ հինգշաբթիէն մինչեւ Աւագ շաբաթ: Կ՛ըսուի, թէ անոնք գացած են Հռոմ, ուրկէ պիտի վերադառնան շաբաթ գիշեր` իրենց հետ բերելով քաղցրեղէններ մանուկներուն համար: Իտալիոյ մէջ Զատիկին կը շինուի «Քոլոմպա» կոչուած պրիոշը: Անիկա ունի...

Պատրաստեց՝ ՇՈՂԻԿ ՏԷՐ ՂՈՒԿԱՍԵԱՆ Ան ներկայ է մեր բոլոր տօներուն եւ հանդիսութիւններուն. Կաղանդ, Զատիկ, Ծնունդ, հարսանիք... Ան թէ՛ փոքրերուն, թէ՛ ալ մեծերուն կողմէ շատ սիրուած տուրմն է: Հետեւինք անոր արկածախնդրութիւններուն արեւադարձային շրջաններէն մինչեւ մեր ապրած երկիրներու խանութները հասնիլը: Վստահաբար բոլորս պիտի ուզէինք մեր տան առջեւ ունենալ ծառ մը, որուն վրայ կը բուսնին տուրմի կտորներ: Անշուշտ նման ծառեր գոյութիւն չունին: Սակայն,...

Պատրաստեց՝ ՇՈՂԻԿ ՏԷՐ ՂՈՒԿԱՍԵԱՆ Առողջապահութեան միջազգային կազմակերպութիւնը կը թելադրէ օրական միայն տասը կտոր շաքար սպառել: Սակայն ինչպէ՞ս կատարել այդ հաշիւները... Շաքարին տեսակը Մարդ արարածը պէտք ունի օրական 250-350 կրամ կլիւսիտի, այսինքն` շաքարի: Սակայն շաքարի համ ունեցող ուտելիքները ուրիշ ուտելիքներէ շատ աւելի արագ կ՛իւրացուին մարմնին կողմէ, եւ ասիկա կրնայ գիրութեան պատճառ դառնալ: Այս տեսակի ուտելիքներուն պարագային կլիւսիտի քանակը պէտք է իջեցնել...

Պատրաստեց՝ ՇՈՂԻԿ ՏԷՐ ՂՈՒԿԱՍԵԱՆ Մրջիւնները աշխարհի վրայ յայտնուեցան 120 միլիոն տարիներ առաջ: Անոնք մեզմէ մէկ միլիոն անգամ աւելի փոքր են: Սակայն նոյն ատեն անոնց թիւը մեր թիւէն շատ աւելի է: Աշխարհի վրայ գոյութիւն ունին 1 միլիոն միլիառ մրջիւններ: Անոնց հաւաքական ընդհանուր ծանրութիւնը շատ աւելին է, քան` ամբողջ մարդկութեան ծանրութիւնը: Գոյութիւն ունին 14,095 մրջիւններու տարբեր տեսակներ: 10-ը մրջիւնէն 9-ը կը մնան...

Պատրաստեց՝ ՇՈՂԻԿ ՏԷՐ ՂՈՒԿԱՍԵԱՆ Անոնց քաղաքակրթութեան հարստութեան ու շքեղութեան մասին բազմաթիւ առասպելներ յօրինուած են 16-րդ դարէն ի վեր, երբ սպանացի նուաճողները կը հասնին անոնց հայրենիքը: Սակայն որո՞նք էին իսկապէս «Արեւու զաւակները»: Էնքա քաղաքակրթութիւնը կը ծնի 13-րդ դարու սկիզբը, Քուսքոյի մէջ, Փերու: Ապա ան կը տարածուի Խաղաղական ոսկիանոսի եւ Անտեան լեռներուն երկայնքին, Հարաւային Ամերիկայի արեւմուտքը, մէկ-մէկ իրենց իշխանութեան տակ առնելով միւս...

Պատրաստեց՝ ՇՈՂԻԿ ՏԷՐ ՂՈՒԿԱՍԵԱՆ Քոնկոյի Ժողովրդավարական Հանրապետութեան մէջ 13 տարեկան Ֆելլի կրցած է իր թշուառ կեանքէն խուսափիլ` շնորհիւ երաժշտութեան: Ֆելլի 13 տարեկան պատանի մըն է. ան կ՛ապրի Քոնկոյի մայրաքաղաք Քինչասայի մէջ, որ 10 միլիոն բնակիչ ունեցող հսկայական քաղաք մըն է: 9 տարեկանին ան ստիպուած եղած է փողոցը ապրիլ: Երբ անոր ծնողները մահացած են, ընտանիքը չէ ուզած, որ ան իրենց հետ...

Պատրաստեց՝ ՇՈՂԻԿ ՏԷՐ ՂՈՒԿԱՍԵԱՆ Առանց զանոնք վախցնելու` անասունները նկարելու համար գիտնականները պէտք է աշխատցնեն իրենց երեւակայութիւնը: Անթարքթիքի մէջ անոնք կը գործածեն փըլիւշ ծպտուած մարդամեքենայ մը` թեւատներուն մօտենալու համար: Թեւատները կ՛ապրին Անթարքթիքի մէջ, հարաւային բեւեռ: Անոնց ապրելակերպին ուսումնասիրութիւնը մեզի կարելիութիւնը կու տայ աւելի լաւ հասկնալու կիլմայական փոփոխութեան ազդեցութիւնները: Սակայն այս անասուններուն մօտենալը կրնայ անոնց անհանգստութիւն պատճառել եւ իբրեւ հետեւանք` խանգարել անոնց...

Պատրաստեց՝ ՇՈՂԻԿ ՏԷՐ ՂՈՒԿԱՍԵԱՆ Երբ մենք այցելենք Թայլանտի Փանյի կղզի, մեր առջեւ պիտի գտնենք դրախտային տեսարան մը. կրային հրապուրիչ ցից ժայռեր, գերաններու վրայ շինուած տուներ... Սակայն այս գեղեցիկ տեսարանը չէ, որ կը գրաւէ զբօսաշրջիկները, այլ` անոր ֆութպոլի ծփացող դաշտը: Թայլանտի հարաւը, Ֆանկա Նկա շրջանին մէջ Փանյի կղզիին վրայ օտար այցելուները շատ են: Անոնք կու գան յատկապէս անոր ֆութպոլի ծփացող դաշտին...

Պատրաստեց՝ ՇՈՂԻԿ ՏԷՐ ՂՈՒԿԱՍԵԱՆ 40 տարիներ առաջ Եթովպիոյ մէջ, Ափրիկէ, կը գտնուէր 3,2 միլիոն տարուան օսթրալոփիթեքի մը կմախքը: Այս մնացորդներուն ուսումնասիրութիւնները մեզի կարելիութիւնը տուած են շատ բաներ հասկնալու մեր ծագումին մասին: 30 նոյեմբեր 1974-ին Եթովպիոյ գետերէն մէկուն մօտ հնագէտներու արշաւախումբ մը հողը կը փորփրէ եւ կը գտնէ` գանկի մը կտորը, ծնօտի մը մաս մը, կոնքի մը եւ բարձոսկրի մանր կտորներ:...

Պատրաստեց՝ ՇՈՂԻԿ ՏԷՐ ՂՈՒԿԱՍԵԱՆ Մարտ 27-ին երկու աստղանաւորդներ «Սոյուզ» հրթիռին միջոցով պիտի երթան դէպի Անջրպետի միջազգային կայան: Անոնք հոն պիտի մնան լման մէկ տարի եւ երկիր պիտի վերադառնան 2016-ի մարտ ամսուն: Այս ձեւով անոնք պիտի ըլլան առաջին երկու աստղանաւորդները, որոնք այդքան երկար կեցութիւն մը պիտի ունենան Անջրպետի միջազգային կայանին մէջ: Ամերիկացի Սքոթ Քելլի եւ ռուս Միխայիլ Քոռնիէնքօ այս ճամբորդութիւնը պիտի...

Պատրաստեց՝ ՇՈՂԻԿ ՏԷՐ ՂՈՒԿԱՍԵԱՆ Մարդիկ սկսած են շատ անթիպիոթիքներ առնել: Այս պատճառով այս դեղերուն ազդեցութիւնը ժամանակի ընթացքին կը տկարանայ: Հետեւաբար գիտնականները սկսած են նոր անթիպիոթիքներ փնտռել ծովերուն խորերը: Քանի մը ամիսէ ի վեր իրլանտացի գիտնականներ կը գտնուին Հարաւային Ամերիկա, Չիլիի ափերուն մօտ, ովկիանոսին վրայ: Անոնց նաւը կը փոխադրէ գործիքներ եւ մեքենաներ` հետախուզելու համար ծովերուն խորերը ընկղմած նաւերու մնացորդները: Անոնք յատուկ...

Պատրաստեց՝ ՇՈՂԻԿ ՏԷՐ ՂՈՒԿԱՍԵԱՆ Ամէն օր մօտաւորապէս 350 հազար երեխաներ կը ծնին: Այդ ծնունդներէն իւրաքանչիւրը մեծ տօն մը պէտք է ըլլայ: Սակայն` նայած, թէ այդ նորածինը կ՛ապրի հիւսի՞սը, թէ հարաւը, հարո՞ւստ, թէ՞ աղքատ ընտանիքի մը մէջ, անոր կեանքը պիտի ըլլայ լա՞ւ, թէ՞ դժուար: Ինչպէ՞ս ան պիտի կարենայ խուսափիլ հիւանդութիւններէն: Ան պիտի ստիպուի՞ իր երկիրը ձգել: Ան պիտի ունենա՞յ երկար եւ...

  Պատրաստեց՝ ՇՈՂԻԿ ՏԷՐ ՂՈՒԿԱՍԵԱՆ Մեզի կը թուի, թէ ամէն տարի նախորդ տարիէն աւելի տաք ըրած է: Միջին հաշուով, 2014 թուականը նոր մրցանիշ մը արձանագրած է տաքութեան աստիճաններուն մէջ... 2010, 2005, 1998 թուականներէն ետք, վստահաբար, 2014-ը արձանագրուած պիտի ըլլայ իբրեւ ամէնէն տաք տարին, կը հաստատէ Միջազգային օդերեւութաբանական կազմակերպութիւնը: 2014-ի հոկտեմբեր ամիսը եղած է ամէնէն տաք հոկտեմբեր ամիսը, եւ անիկա միակը...

Պատրաստեց՝ ՇՈՂԻԿ ՏԷՐ ՂՈՒԿԱՍԵԱՆ Նոր տարին առիթ մըն է անցած տարուան մտովի հաշուետուութիւն մը ընելու եւ նոր որոշումներ տալու Նոր տարուան համար: Արդեօք անգլիացի 33 տարեկան Կրահամ Հիուզ նման որոշում մը տուա՞ծ էր 2008 թուականին, երբ ան ծրագրած էր այցելել աշխարհի շուրջ գտնուող բոլոր 201 երկիրները... առանց օդանաւ օգտագործելու: Ան իր այս մեծ արշաւը կատարած է մօտաւորապէս չորս տարիէն եւ...