Թուղթին Ծագումը

Պատրաստեց՝ ՇՈՂԻԿ ՏԷՐ ՂՈՒԿԱՍԵԱՆ

Այն թուղթը, որուն վրայ մենք կը գրենք, միշտ գոյութիւն չէ ունեցած: Անոր գիւտէն առաջ եգիպտացիները պապիրոսի բոյսէ էջերու վրայ կը գրէին, հռոմէացիները` մոմէ կամ փայտէ տախտակներու վրայ: Միջին դարերու գիրքերը մագաղաթէ կը կազմուէին` անասուններու մորթէ էջեր… Չինացիներն են, որոնք առաջին անգամ մտածած են ինչպէ՛ս թուղթ շինել:

105 թուականին արեւելքի Հան չինական կայսրութեան (Ք.Ե. 25-220) աշխատանոցներուն մէջ, աշխատանոցի պատասխանատու մը` Քայ Լուն, ծառի կեղեւներ, կանեփ եւ ձկնորսութեան հին ցանցեր կը գործածէ թուղթ շինելու համար: Ան ասոր արդիւնքը կը ներկայացնէ Հան կայսր Հետիի, որ զայն կը վարձատրէ:

Քայ Լունի շինած թուղթը շատ աւելի աժան է, քան մետաքսը, զոր չինացիները կը գործածէին վրան գրելու համար. անիկա շատ աւելի գործնական է, քան նաեւ` պամպու եղէգէ շինուած ծանր տախտակները:

Պատրաստութեան Յատուկ Հանգրուաններ

Այս թուղթի պատրաստութեան սկզբնական «խոհագիրը» մեզի չէ հասած: Ուսումնասիրութիւններու շնորհիւ` մենք գիտենք, թէ հին թուղթերը շինուած էին բուսական թելերէ, ինչպէս` կանեփը, հնդկականեփը, թթենին կամ պամպուն: Թուղթը աւելի բարակ, տոկուն եւ փայլուն դարձնելու համար կ՛աւելցուէին նաեւ տարբեր բուսական նիւթեր:

Այս բոլոր նիւթերը եռացած ջուրի մէջ կը դնէին քանի մը օր եւ կը ծեծէին խիւս մը ստանալու համար: Ապա այս խիւսը կը տարածուէր մաղի մը վրայ, որպէսզի չորնար, ապա քարով մը կը տափակցուէր:

Չինաստանի մէջ վրձինին, չինական մելանին եւ կաղամարին կողքին, թուղթը կը դառնայ ուսեալին գանձերէն մէկը: Կարգ մը գրագէտներ թուղթերը շինել կու տային պղպեղի հատիկներով պատրաստուած յատուկ նիւթով մը, որ միջատները հեռու կը պահէր:

Գիւտ Մը, Որ Աշխարհը Կը Նուաճէ

Ճկուն, թեթեւ եւ մատչելի գինով թուղթը շատ շուտ կը տարածուի չինական կայսրութեան եւ անոր յարակից շրջաններուն մէջ` ներկայի Վիեթնամ եւ Քորէա: Անոր շինութեան գաղտնիքը կ՛անցնի Միջին Արեւելք, 8-րդ դարուն, եւ ապա արաբները զայն կը տարածեն Եւրոպայի մէջ` միջին դարերուն:

15-րդ դարուն տպագրութեան գիւտին շնորհիւ` անոր գործածութիւնը ընթացիկ կը դառնայ:

 

Հետաքրքրական

Աշխարհի ամէնէն փոքր եւ մեծ քանակով շինուած ինքնաշարժը` «Փիիլ Փ-50», իր վարորդէն աւելի թեթեւ կը կշռէր:

1962 թուականէն 1965 թուականներուն միջեւ շինուած «Փիիլ Փ-50» ինքնաշարժը 1,4 մեթր երկարութեամբ, 1 մեթր լայնքով եւ 1,1 մեթր բարձրութեամբ պզտիկ ինքնաշարժ մըն էր: Անիկա հազիւ 59,5 քիլօ կը կշռէր, ինքնաշարժը վարող գրեթէ ոեւէ անձէ մը պակաս, եւ կը բանէր յատուկ շարժակով մը: Անոր արագութիւնը կը հասնէր առաւելագոյնը ժամական 64 քմ-ի: Սակայն զայն կայանելը դիւրին էր: Վարորդը կրնար ինքնաշարժէն դուրս ելլել, եւ պարզապէս զայն հրելով «տեղը կը դնէր»:

– 2010 թուականին «Փիիլ Փ-50»-էն նոր օրինակ մը շինուեցաւ: Անիկա կը բանէր փոքր ելեկտրական շարժակով մը, որ ինքնաշարժին կը հայթայթէր առաւելագոյնը ժամական 16 քմ արագութիւն:

***

Անգլիացի ազնուական մը սովորութիւն ունէր շատ շքեղ ընթրիքներ կազմակերպելու իր շուներուն համար:

Ֆրանսիս Էկըրթըն ծնած էր 1756 թուականին. ան Պրիտճուաթըր Ըրլի տիտղոսը ստացաւ 1823 թուականին: Ան ընթրիքի սեղանին կը նստէր իր շուրջը հաւաքելով իր շուները, որովհետեւ ան կը նախընտրէր իր սիրելի անասուններով շրջապատուած ըլլալ, քան` մարդոց ընկերութեամբ գտնուիլ: Իւրաքանչիւր շան կը հագցնէին նորոյթին համապատասխան հագուստներ, եւ իւրաքանչիւր շուն ունէր իրեն անձնական սպասաւորը:

– Էկըրթըն ամէն օր կը հագուէր զոյգ մը նոր կօշիկներ, եւ ապա զանոնք քով-քովի կը շարէր գիտնալու համար, թէ քանի օրեր անցած էին: Էկըրթըն չամուսնացաւ եւ մահացաւ առանց զաւակի. սակայն ան Անգլիոյ ամէնէն հարուստ անձերէն մէկն էր:

***

 

Ամէնէն աւելի կոլեր նշանակուած ֆութպոլի խաղի մը արդիւնքը եղած է 149-0:

 

Ֆութպոլի այս մրցումը տեղի ունեցած է Մատակասքարի լիկայի մրցաշարքին` «Էմիրնի սթատ օլեմփիք» (ՍՕԷ), եւ լիկայի նոր ախոյեան «ԱՍ Ատեմա» խումբերուն միջեւ: ՍՕԷ-ի խումբը գոհ չէր նախկին մրցումի մը ընթացքին իրաւարարին որոշումներէն մէկուն, եւ իբրեւ բողոք` սկսաւ իր ցանցին մէջ նետել գնդակը` միւս խումբին ի նպաստ կոլեր նշանակելով:

Ըստ ֆութպոլի օրէնքներուն, երբ խումբի մը ցանցին մէջ կը մտնէ գնդակը, այդ խումբին կ՛անցնի գնդակը: Եւ որովհետեւ գնդակը բնաւ «Աս Ատեմա»-ի մարզիկներուն ոտքը չանցաւ, ՍՕԷ-ի մարզիկները շարունակեցին իրենց ցանցին մէջ գնդակները մտցնել 90 վայրկեան տեւող մրցումին ընթացքին 149 կոլ նշանակելով: Մրցումէն ետք ՍՕԷ-ի խումբին մարզիչը երեք տարի կախակայուեցաւ:

– Միջազգային ֆութպոլի մրցումի մը ընթացքին նշանակուած ամէնէն բարձր արդիւնքը արձանագրուած է 2001 թուականին, երբ Աւստրալիա յաղթեց Ամերիքըն Սամոայի 31-0 արդիւնքով:

 

Հարցարան

Ընդհանուր Գիտելիքներ

1) Ափրիկէի մէջ ձիւնի բնաւ չենք հանդիպիր:
ա – Ճիշդ, բ – Սխալ

2) Աւելի շատ հաւանականութիւն կայ, որ անձրեւէ, երբ ամպերը երկնքին մէջ բարձր կը գտնուին, քան երբ անոնք ցած են:
ա – Ճիշդ, բ – Սխալ

3) Որքա՞ն ժամանակէն երկրագունդը արեւուն շուրջ կը դառնայ
ա – 1 օրէն, բ – 1 շաբաթէն, գ – 1 ամիսէն, դ – 1 տարիէն

4) Երկրագունդի մակերեսի կէսէն աւելի պակաս տարածք մը միայն ծածկուած է ջուրով:
ա – Ճիշդ, բ – Սխալ

5) Ի՞նչ է Սահարան:
ա – Աշխարհի ամէնէն մեծ եւ աւազով ծածկուած անապատը, բ – Աշխարհի ամէնէն մեծ եւ քարով ծածկուած անապատը, գ – Աշխարհի ամէնէն մեծ եւ աղով ծածկուած անապատը, դ – Աշխարհի ամէնէն մեծ եւ սառոյցով ծածկուած անապատը:

6) Քանատայի տարածքը աւելի մեծ է, քան` Միացեալ Նահանգներու տարածքը:
ա – Ճիշդ, բ – Սխալ

7) Ո՞ւր կարելի է տեսնել արեւը կէս գիշերին (երբ արեւը մար չի մտներ բազմաթիւ շաբաթներ):
ա – Միայն հիւսիսային բեւեռ, բ – Միայն հարաւային բեւեռ, գ – Հիւսիսային եւ հարաւային բեւեռ, դ , Միշտ երկրագունդէն տարբեր վայրերու մէջ

8) Ընդհանրապէս քանի՞ թեւ կ՛ունենան ծովային աստղերը:
ա – 2, բ – 5,  գ – 8, դ – 15

9) Ծովային բոլոր անասունները կրնան լողալ:
ա – Ճիշդ, բ – Սխալ

10) Դլփինները ստնաւոր անասուններ են:
ա – Ճիշդ, բ – Սխալ

11) Երբ շանաձուկը լողալէ կը դադրի…
ա – Ան կ՛ընկղմի, բ – Մակերեսին վրայ կը ծփայ, գ – Նոյն տեղը կը մնայ, դ – Կլոր կը դառնայ

12) Ծովամայրերը մեծ մասամբ ջուրէ կազմուած են:
ա – Ճիշդ, բ – Սխալ

13) Ինչի՞ միջոցով է, որ ծովափիղերը իրենց ուղղութիւնը կը գտնեն:
ա – Իրենց գլխուն, բ – Իրենց պոչին, գ – Իրենց լողակներուն, գ – Իրենց ստամոքսին

14) Քանի՞ ոտք ունի խեչափառը:
ա – 6, բ – 8, գ – 10, դ – 12

15) Հիւսիսային կիսագունդին կարապները միշտ ճերմակ կ՛ըլլան:
ա – Ճիշդ, բ – Սխալ

16) Ի՞նչ լեզու կը խօսուի Արժանթինի մէջ:
ա – Իտալերէն, բ – Սպաներէն, գ – Փորթուգալերէն, դ – Անգլերէն

17) Ի՞նչ կը կոչուի Պրազիլի դրամը:
ա – Եէն, բ , Ռիալ, գ – Քուրոն, դ – Փեսօ

18) Աւստրալիա Նոր տարին կը տօնէ Ամերիկայէն առաջ:
ա – Ճիշդ, բ – Սխալ

19) Ո՞րն է աշխարհի ամէնէն մեծ երկիրը:
ա – Ռուսիա, բ – Չինաստան, գ – Քանատա, դ – Աւստրալիա

20) Հաւերը սուրբ անասուններ են Հնդկաստանի մէջ:
ա – Ճիշդ, բ – Սխալ

21) Ի՞նչ պտուղ կ՛ուտուի Նոր տարուայ գիշերը Սպանիոյ մէջ:
ա – Ելակ, բ – Խաղող, գ – Խնձոր, դ – Սալոր

22) Ի՞նչ կը կոչուի Նորվեկիոյ, Շուէտի եւ Դանիոյ  մէջ գործածուած դրամը:
ա – Քուրոն, բ – Մարք, գ – Եւրօ, դ – Լիր

23) Առաջին համակարգիչը…
ա – Մուկէ մը աւելի փոքր էր, բ – Գիրքի մը չափ մեծ էր, գ – Ինքնաշարժի մը չափ մեծ էր, դ – Դասարանի մը չափ մեծ էր

24) Լէոնարտօ տա Վինչի հնարած է անիւը:
ա – Ճիշդ, բ – Սխալ

25) Ձայնասփիւռը պատկերասփիւռէն առաջ հնարուած է:
ա – Ճիշդ, բ – Սխալ

Պատասխանները վերջաւորութեան

 

Ժամանց

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Պատասխաններ

1 – բ, 2 – բ,  3 – դ, 4 – բ, 5 – ա, 6 – ա, 7 – գ, 8 – բ, 9 – բ, 10 – ա, 11 – ա, 12 – ա, 13 – գ, 14 – բ, 15 – բ, 16 – բ, 17 – բ, 18 – ա, 19 – ա, 20 – բ, 21 – բ, 22 – ա, 23 – դ, 24 – բ, 25 – ա