Ինչո՞ւ Ամրան Առաջին Օրը, Ամէնէն Երկար Օրը, Ամէնէն Տաք Օրը Չէ

Պատրաստեց՝ ՇՈՂԻԿ ՏԷՐ ՂՈՒԿԱՍԵԱՆ

Գարունը կը վերածուի ամրան, օրերը միշտ աւելի կ՛երկարին, իսկ գիշերները կը կարճնան: Օրերը կ՛երկննան դեկտեմբերի վերջաւորութեան 9,3 ժամէն մինչեւ աւելի քան 12 ժամ մարտի վերջաւորութեան եւ մօտաւորապէս 15 ժամ` յունիսի սկիզբը, հիւսիսային շրջաններուն մէջ:

Սակայն ինչո՞ւ օրերը եւ իրիկունները միշտ 12 ժամ չեն: Ասոր պատճառը երկրագունդին հակած դիրքն է: Երեւակայեցէք ուղղահայեաց առանցքի մը շուրջ դարձող գունդ մը: Թեքեցէք քիչ մը այդ երեւակայական-ուղղահայեաց առանցքը: Այդ դարձող գունդին նման, մեր մոլորակն ալ թեքած է 23,5 աստիճան ուղղահայեաց առանցքին բաղդատմամբ: Հետեւաբար մենք արեւուն շուրջ կը դառնանք թեքած ձեւով:

Արեւուն շուրջ լման պտոյտ մը կը համապատասխանէ մէկ տարուան: Այդ անցնող տարուան ընթացքին, մոլորակին անփոփոխ թեքումին պատճառով երկրագունդին հիւսիսային բաժինը  կէս տարուան ընթացքին թեքած կ՛ըլլայ դէպի արեւուն կողմը, իսկ մնացած տարուան ընթացքին`  արեւէն հեռու: Երբ հիւսիսային կիսագունդը դէպի արեւ թեքած է, ամառնային արձակուրդներուն ժամանակն է: Մինչ հարաւային կիսագունդին մէջ, որովհետեւ այդ բաժինը արեւէն հեռու է, ձմեռ է, ցուրտ եւ երկար իրիկուններով:

Երբ կիսագունդ մը դէպի արեւ կը թեքի, օրերը կ՛երկննան, որովհետեւ արեւի լոյսի պահերը կ՛երկննան: Արեւուն ճառագայթները աւելի ուղղակիօրէն կը հասնին երկրագունդ, քան ձմրան, որովհետեւ արեւը միշտ աւելի բարձր կ՛ըլլայ երկնքին մէջ: Այս ամէնը կը նշանակէ, թէ մթնոլորտը, գետինը եւ ովկիանոսները աստիճանաբար կը տաքնան:

Ամառնային արեւադարձին օրը խորքին մէջ օր մը չէ, բայց վայրկեան մը` ժամանակին ընթացքին: Հիւսիսային կիսագունդին մէջ ան կը նշանակէ այն վայրկեանը, երբ արեւը դէպի հիւսիս ամէնէն բարձրը եւ ամէնէն հեռուն կը գտնուի, ամբողջ տարուան ընթացքին:

* * *

Այս արեւադարձի օրէն ետք ամէն ինչ հակառակ կ՛ընթանայ: Երկրագունդին թեքութիւնը կը սկսի փոխուիլ եւ հիւսիսային կիսագունդը կը սկսի հեռանալ արեւէն: Ամբողջ օրը արեւը աւելի ցած կ՛երեւի երկնքին մէջ, եւ` դէպի հարաւ: Օրերը աստիճանաբար կը կարճնան` ամէն շաբաթ վայրկեաններ կորսնցնելով:

Սակայն ամառնային ջերմաստիճանը իր գագաթնակէտին կը հասնի այդ արեւադարձի օրէն մօտաւորապէս մէկ ամիս ետք: Ինչո՞ւ: Գետինը շատ աւելի դանդաղօրէն կը տաքնայ, քան օդը: Հետեւաբար մթնոլորտը կը կորսնցնէ գարնան վերջաւորութեան եւ ամրան սկիզբի իր տաքութենէն ովկիանոսներուն եւ ցամաքի զովութեան պատճառով:

Մինչ օդը նուազ տաքութիւն կը ստանայ արեւէն արեւադարձի օրին յաջորդող շաբաթներուն ընթացքին ան տակաւին կը պահուի, որովհետեւ ցամաքը եւ ովկիանոսները կը տաքնան: Յատկապէս` ովկիանոսները, որոնք դանդաղօրէն կը տաքնան, ամէնէն երկարը կը պահեն իրենց տաքութիւնը: Հետեւաբար տաքը տակաւին կը շարունակուի արեւադարձի օրէն ետք եւ ջերմաստիճանը ամէնէն բարձր աստիճաններու կը հասնի յուլիսին եւ օգոստոսին:

* * *

Գիտէի՞ր, թէ…

Արեւադարձի օրը տարուան ամէնէն երկար օրն է, սակայն պարզապէս` քանի մը երկվայրկեանով: Արեւադարձի օրուան նախորդող երկու օրերը եւ յաջորդող երկու օրերը գրեթէ նոյնքան երկար են:

 

Լուրեր Աշխարհէն

Առանց ծխախոտի երկիրը: 2005 թուականին Հարաւային Ասիոյ մէջ գտնուող Պութան երկիրը եղաւ առաջին պետութիւնը, որ իր քաղաքացիներուն արգիլեց ծխախոտի առեւտուրը: Սակայն, ասոր կողքին, ան չարգիլեց ժողովուրդին ծխախոտ ներածել ուրիշ երկրէ մը, պայմանաւ որ անոնք զայն արձանագրեն մաքսատան մէջ եւ վճարեն 100 առ հարիւր մաքս` Հնդկաստանէն բերուած ծխախոտներուն վրայ եւ 200 առ հարիւր` ուրիշ երկիրներէ ներածուած ծխախոտներուն պարագային: Հակառակ պարագային, այն անձերը, որոնք չեն արձանագրեր եւ կը ձերբակալուին` հետերնին այդ ծխախոտները, անոնք կրնան մինչեւ 5 տարուան բանտարկութեան դատապարտուիլ:

Սագեր` պահակ շուներու փոխարէն: Չինաստանի կարգ մը հեռաւոր շրջաններուն մէջ, ոստիկանութիւնը սագեր դրած է ոստիկանատուներուն առջեւ` պահակ շուներու փոխարէն: Այս թռչնազգիները կատարելագործուած ահազանգի դրութիւնը կը փոխարինեն: Երբ այս թռչնազգիները սկսին կանչելու, շատ դժուար է զանոնք լռեցնել: Օրինակի համար, շան մը ուշադրութիւնը կարելի է շեղել անոր միսի կտոր մը նետելով: Սակայն երբ որեւէ բան նետուի սագի մը, ան կրնայ ալ աւելի ձայն հանել:

Սագը չի սիրեր, որ օտար մը իր տարածքը մտնէ: Անոր համար իր տէրը իր երամին մաս կը կազմէ. հետեւաբար ան կրնայ զանազանել ոստիկանին եւ օտարներուն միջեւ: Առաւել, սագը շատ զարգացած տեսողութիւն ունի եւ դիւրին կը մարզուի:

Ճափոնի փողոցներուն մեծ մասը անուն չունի: Ճափոնցիները ուրիշ երկիրներու մէջ գործածուած հասցէներու դրութենէն շատ աւելի տարբեր ձեւ մը կը գործածեն: Այս դրութիւնը բաւական խրթին է: Բացի գլխաւոր քանի մը խաչմերուկներէն, Ճափոնի մէջ ճամբաները անուն չունին: Քաղաքները բաժնուած են թաղամասերու, որոնք  իրենց կարգին բաժնուած են թաղերու. այս թաղերը  բաժնուած են շէնքերու խումբերու, իւրաքանչիւր շէնք, որ մաս կը կազմէ այդ խումբին, ունի թիւ մը:

Այս շէնքերու խումբերուն թիւերը հասցէներն են: Այս խումբերուն թիւերը տրուած են ըստ անոնց շինութեան թուականին: Ասիկա շատ դժուար կը դարձնէ Ճափոնի մէջ հասցէ մը գտնելը,  նոյնիսկ ճափոնցիները երբեմն կը կորսուին:

Աշխարհի ամէնէն շատ ուսանածներ ունեցող երկիրը: Ըստ վերջին ուսումնասիրութիւններուն, Քանատան աշխարհի ամէնէն շատ ուսում ստացածներու երկիրն է: Քանատա աշխարհի միակ երկիրն է, որուն բնակիչներուն կէսէն աւելին հպարտօրէն կրնան իրենց համալսարանական վկայականները կախել պատերուն վրայ: Բնակչութեան 51 առ հարիւրը համալսարանական վկայականներու արժանացած է:

 

Հարցարան

Աշխարհին Շուրջ

1) Ո՞ր երկիրը աւելի մեծ է:
ա – Միացեալ Նահանգներ, բ – Քանատա

2) Հիմալայայի լեռները անդադար կը բարձրանան:
ա – Ճիշդ, բ – Սխալ

3) Մոսկուայէն Վլատիվոսթոք երթալու համար Թրանսսիպէրեան նշանաւոր շոգեկառքը մէկ շաբաթ կը դնէ:
ա – Ճիշդ, բ – Սխալ

4) Քանի՞ աստղ գոյութիւն ունի Եւրոպական Միութեան դրօշակին վրայ:
ա – 12, բ – 18, գ – 25

5) Սահարան նախապէս կանաչ, ընդարձակ դաշտ մըն էր:
ա – Ճիշդ, բ – Սխալ

6) Ինչո՞ւ մենք լողալ գիտնալու պէտք չունինք, երբ Մեռեալ ծով երթանք:
ա – Որովհետեւ մեր ոտքը միշտ կրնայ յատակին դպնալ, անոր խորութիւնը մինչեւ 1,20 մեթր է միայն, բ – Որովհետեւ մենք անոր մէջ պիտի ծփանք անոր պարունակած աղի մեծ քանակութեան պատճառով, գ – Որովհետեւ հոն ջուր չկայ:

7) Նիակարայի ջրվէժները կը գտնուին Քանատայի մէջ:
ա – Ճիշդ, բ – Սխալ

8) Ի՞նչ պատահեցաւ Քորոնայի մէջ, Յունաստան, դեկտեմբեր 2002-ին:
ա – Ձուկերու անձրեւ մը, բ – 2004-ի Ողիմպիական խաղերուն ողիմպիական ջահը ճամբայ հանուեցաւ, գ – Աշխարհի ամէնէն մեծ Կաղանդի ծառին զարդարումը:

9) Ի՞նչ է Ռիօ տը Ժաներոյի մէջ գտնուող Շաքարէ հացը:
ա – Ձեռքերը բացած Յիսուսի արձան մը ունեցող բլուր մը, բ – Պրազիլական ճաշ մը, գ – Ռիոյի ծովածոցին մէջ մեծ ժայռ մը:

10) Ինչո՞ւ համար իւրայատուկ է Պոլիվիոյ մէջ գտնուող Ույունիի անապատը:
ա – Անիկա աղի անապատ մըն է, բ – Անիկա աշխարհի ամէնէն մեծ անապատն է, գ – Անիկա տակաւին չհետախուզուած անտառ մըն է:

11) Ամերիկայի նախագահը կ՛ընտրուի չորս տարուան համար:
ա – Ճիշդ, բ – Սխալ

12) Ի՞նչ կը ներկայացնէ ճափոնական դրօշակին կեդրոնի կարմիր կլորակը:

13) Ի՞նչ կարելի է գտնել Քանատայի Չըրչիլ քաղաքին մէջ:
ա – Աշխարհի ամէնէն մեծ խեցիներու թանգարանը, բ – Բեւեռային արջերու բանտ մը, գ – Մէկ տուն մը:

14) Լոնտոնի մէջ ո՞ր թիւը պէտք է կազմել կանչելու համար հրշէջները:
ա – 18, բ – 911, գ – 999

15) Ո՞ր երկրին մէջ կը գտնուի Սինկափուր:

Պատասխանները Վերջաւորութեան

 

 Ժամանց

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Հարցարանին Պատասխանները

1) Քանատա: Իր 9,959,400 քառակուսի քիլոմեթրերով աշխարհի երկրորդ ամէնէն մեծ երկիրն է Ռուսիայէն ետք եւ Չինաստանէն առաջ: Միացեալ Նահանգները կը գրաւեն չորրորդ դիրքը` 9,363,353 քառակուսի քիլոմեթր:

2) Ճիշդ: Որովհետեւ ինտօ-աւստրալիական հողաշերտը կը սահի եւրօ-ասիական  հողաշերտին տակ: Աշխարհի ամէնէն բարձր գագաթը` Էվերեսթը, ունի 8850 մեթր բարձրութիւն: Ան կրնայ 5000 մեթր աւելի բարձրանալ մինչեւ 1 միլիոն տարի:

3) Ճիշդ: Մոսկուայի եւ Վլատիվոսթոքի միջեւ շոգեկառքը կը կտրէ 9238 քմ եւ կ՛անցնի 990 կայարանէ: 1904-ին, երբ այս ճամբուն շինութիւնը կը վերջանայ, ան միակ միջոցն էր Սիպերիայէն անցնելու… արագօրէն:

4) 12: Այս դրօշակը որդեգրուեցաւ 1986-ին, երբ նախկին Եւրոպական Միութիւնը կը բաղկանար 12 երկիրներէ: Սակայն աստղերու թիւը ուղղակիօրէն չէ կապուած պետութիւններու թիւին: 12-ը նախ եւ առաջ խորհրդանիշ մըն է կատարելիութեան եւ միութեան:

5) Ճիշդ: 10,000 տարիներ առաջ Սահարան արեւադարձային կլիմայով, շատ անձրեւոտ շրջան մըն էր: Անոր հարուստ բուսականութեան մէջ կ՛ապրէին փիղեր, գետաձիեր, եւ նոյնիսկ կոկորդիլոսներ:

6) Որովհետեւ մենք հոն պիտի ծփանք մեծ քանակութեամբ աղին պատճառով:

7) Ճիշդ: Սակայն անոնք կը գտնուին նաեւ Միացեալ Նահանգներու մէջ: Այս ջրվէժները երկու երկիրներու միջեւ սահմանը կը կազմեն: Կան երեք ջրվէժներ. անոնցմէ երկուքը ամերիկեան են, իսկ երրորդը` քանատական:

8) Ձուկերու անձրեւ մը: 2002-ի դեկտեմբերի սկիզբը ձուկ տեղաց յունական Քորոնա քաղաքին վրայ: Հաւանաբար զօրաւոր փոթորիկ մը փչած է այդ անասուններուն վրայ եւ` զանոնք դէպի ցամաք նետած:

9) Ռիոյի ծովածոցին մէջ գտնուող հսկայական ժայռ մը: Այս ծովածոցին մէջ կը գտնուին կրանիթէ բազմաթիւ մեծ ժայռեր. անոնցմէ ամէնէն մեծը Շաքարէ հացն է: Անիկա ունի 396 մեթր բարձրութիւն:

10) Անիկա աշխարհի ամէնէն մեծ աղի անապատն է: Կը գտնուի 3700 մեթր բարձրութեան վրայ եւ ունի 12,500 քառ. քմ տարածք: Ասիկա շատ փոքր է աշխարհի ամէնէն մեծ անապատին` Սահարայի տարածքին հետ համեմատած, որ կը կազմէ 9,065,000 քառ. քմ:

11) Ճիշդ: Քանի՞ անգամ կարելի է ներկայանալ ընտրութիւններուն: Երկու անգամ: Ինչպէս, օրինակի համար, Ճորճ Պուշ Կրտսեր, Պիլ Քլինթըն, Ճորճ Ուաշինկթըն, Պարաք Օպամա…

12) Արեւը: Ճափոնը անուանուած է նաեւ «Ծագող արեւի երկիրը»: Ճափոներէն լեզուով դրօշակը կը կոչուի հինոմարու` «արեւու սկաւառակ»:

13) Բեւեռային արջերու բանտ մը: Այն բեւեռային արջերը, որոնք ամրան Չըրչիլ քաղաքին շատ մօտ կը շրջին, բանտ կը դրուին մինչեւ սառոյցին վերադարձը: Այս ձեւով մարդիկ արջերը չեն սպաններ:

14) 999: Այս թիւը քեզի կարելիութիւնը կու տայ կապուելու հրշէջներուն, հիւանդատար կառքին կամ ոստիկանութեան հետ: Սակայն կարելի է նաեւ գործածել 112, որ շտապ օգնութեան թիւն է ամբողջ Եւրոպայի մէջ:

15) Սինկափուրի մէջ: Սինկափուրը նախ եւ առաջ երկիր մըն է: Անիկա կազմուած է գլխաւոր կղզիէ մը, ուր կը գտնուի մեծ քաղաքը, եւ` 57 ուրիշ պզտիկ կղզիներէ:

 

 

 

 

 

 

 

 

ՊԱՏԱՍԽԱՆՆԵՐ