Ինչո՞ւ Մենք Կը Ծարաւնանք Եւ Կ՛անօթենանք

Պատրաստեց՝ ՇՈՂԻԿ ՏԷՐ ՂՈՒԿԱՍԵԱՆ

Մենք բոլորս անցած ենք այն վայրկեաններէն, երբ շատ ծարաւ զգացած ենք: Բայց արդեօք կրնա՞ք երեւակայել ինչ վիճակի մէջ պիտի գտնուինք օրերով ծարաւ մնալէ ետք: Եթէ անձ մը երկար ժամանակ մնայ առանց ոչինչ խմելու, ան կը մեռնի: Ծարաւի զգացումը մեր մարմնին միջոցն է մեզի ըսելու, թէ պէտք է հեղուկի մեր պահեստը լեցնել:

Ծարաւ կը զգանք, երբ մեր արեան մէջի աղի քանակը կը փոխուի: Մեր արեան մէջ բնականօրէն գոյութիւն ունին յատուկ քանակութեամբ աղ եւ ջուր: Երբ այս աղի եւ ջուրի համեմատութիւնը կը փոխուի, եւ աղի քանակը ջուրի քանակէն աւելի բարձր կ՛ըլլայ, ծարաւնալու զգացում կը յառաջանայ:

Մեր ուղեղին մէջ գոյութիւն ունի «ծարաւի կեդրոն» կոչուած շրջան մը: Ան կը հակազդէ մեր արեան մէջի աղի քանակին: Երբ փոփոխութիւն մը տեղի կ՛ունենայ, ան «լուրեր» կը ղրկէ դէպի մեր կոկորդը, եւ այս զգացումներու խառնուրդն է, որ մեզի ըսել կու տայ. «Ծարաւ ենք»:

* * *

Բնաւ մտածա՞ծ էք, թէ մեր ուղեղը ինչպէս կը ստանայ այն լուրը, որ անոր կը հաղորդէ, թէ մենք անօթի ենք: Անօթութիւնը ո՛չ մէկ կապ ունի դատարկ ստամոքսին հետ, ինչպէս շատեր կը կարծեն:

Երբ կարգ մը սննդարար նիւթեր կը պակսին արեան մէջէն, անօթութիւնը կը յայտնուի: Երբ այս նիւթերը կը պակսին արեան երակներուն մէջէն, լուր մը կը ղրկուի ուղեղին մէջ գտնուող «անօթութեան կեդրոնին»: Անօթութեան կեդրոնը կը նմանի սանձի մը, որ կը գործէ ստամոքսին եւ աղիքներուն վրայ: Եթէ արեան համար բաւարար սնունդ կայ, անօթութեան կեդրոնը կը դանդաղեցնէ ստամոքսին եւ աղիքներուն աշխատանքը: Երբ արեան մէջի սնունդը բաւարար չէ, ան կը մղէ, որ ստամոքսն ու աղիքները աւելի աշխատին: Այս պատճառով է, երբ անօթի ենք մենք յաճախ կը լսենք մեր ստամոքսէն ելլող ձայներ:

Երբ մենք անօթի ենք, յատուկ ուտելիքի մը պահանջքը չենք զգար, մեր մարմինը պարզապէս սնունդի պէտք ունի: Որքա՞ն կարելի է մնալ առանց ուտելու: Ասիկա կախեալ է իւրաքանչիւր անձէ: Շատ հանդարտ անձ մը կրնայ առանց ուտելիքի մնալ աւելի երկար ժամանակ, քան անհանդարտ անձ մը, որովհետեւ առաջին խումբին մաս կազմող անձին մարմնին մէջ փրոթէինի պահեստը աւելի դանդաղօրէն կը սպառի:

Գիտէի՞ր, Թէ

300 տարուան պատերազմ եւ ո՛չ մէկ զոհ: Հոլանտայի մէջ երեք հարիւր երեսունհինգ տարի տեւած պատերազմը կը կոչուի 335 տարի: Ճիշդ է, որ այս պատերազմը աշխարհի ամէնէն երկար պատերազմներէն մէկն է: Սակայն ո՛չ մէկ զոհ արձանագրուած է անոր ընթացքին, որովհետեւ ոչ մէկ կրակոց արձակուած է: Այս ձեւով ան դարձած է աշխարհի ամէնէն խաղաղ պատերազմը: Այս պատերազմը յայտարարուած է 1651-ին, եւ խաղաղութեան դաշնագիրը կնքուած է 1986-ին:

Գերմանիա դրամ կը տպէ 60 տարբեր երկիրներու համար: Բազմաթիւ երկիրներ իրենց դրամները տպել կու տան ուրիշ երկիրներու մէջ: Աշխարհի դրամներէն 10-էն 20 առ հարիւրը կը տպուի անձնական հաստատութիւններու կողմէ, աշխարհին չորս կողմերը: Այս հաստատութիւններուն մեծ մասը կը գտնուի Գերմանիա, ուր կը տպուին մօտաւորապէս 60 տարբեր երկիրներու դրամները: Իսկ դահեկաններուն պարագային, Քանատան է, որ զանոնք կ՛արտադրէ աշխարհին շուրջ 62 տարբեր երկիրներու համար: Այս հաստատութիւններուն յաճախորդները ընդհանրապէս փոքր երկիրներ են, որոնք միջոցները եւ կարելիութիւնը չունին իրենց դրամը բաւարարաչափ եւ ապահով կերպով տպելու:

Պատմութեան առաջին արձանագրուած ձայնը: Ան ֆրանսական նշանաւոր «Օ քլէր տը լա լիւն» երգն է, որ արձանագրուած է 9 ապրիլ 1860-ին Էտուար Լէոն Սքոթ տը Մարթէնվիլի կողմէ Ֆօնոթոկրաֆի մը միջոցով: Այս առաջին մեքենան կրնար իսկական ձայներ արձանագրել թուղթի մը վրայ սլաքի մը միջոցաւ յառաջացած ձայնի ալիքներու ձեւին տակ: Այս արձանագրութիւնը առաջին անգամ կարդացուեցաւ իբրեւ ձայն 2008 թուականին, շնորհիւ համակարգիչին:

Խնձորի հազարաւոր տեսակներ: Եթէ մենք ամէն օր խնձորի տարբեր տեսակ մը ուտենք, 20 տարի ետք է, որ մենք բոլոր տեսակները փորձած կ՛ըլլանք: Բոլորս գիտենք, թէ խնձորները որքան օգտակար են: Ըստ գիտնականներուն, այս պտուղին սպառումը կ՛ազդէ քաղցկեղի յառաջանալու վտանգին, մեր շնչային դրութեան, շաքարախտին, սրտի հիւանդութիւններուն, չափազանց գիրութեան վրայ: Կրնայ ըլլալ, որ մենք ծանօթ ենք խնձորներու տասնեակ մը տեսակներու, սակայն անոնց թիւը շատ աւելի մեծ է: Նոյնիսկ եթէ դժուար է ճիշդ թիւը բնորոշել, գիտնականները արձանագրած են տարբեր յատկանշական գիծեր ունեցող աւելի քան 7500 տեսակ:

Հարցարան

Աշխարհին Շուրջ

1.- Լափոնին զետեղուած է Ֆինլանտայի մէջ:
ա – Ճիշդ, բ. Սխալ

2.- Ո՞ր երկիրը աշխարհի ամէնէն շատ շարժապատկեր արտադրող երկիրն է:
ա – Միացեալ Նահանգներ, բ – Ֆրանսա, գ – Հնդկաստան

3.- Շուէտը Եւրոպայի ամէնէն շատ քարիւղ արտադրող երկիրն է:
ա – Ճիշդ, բ. Սխալ

4.- Ո՞ւր կը գտնուի աշխարհի ամէնէն բարձր փարոսը:
ա – Քանատա, բ – Ֆրանսա, գ – Ճափոն

5.- Ո՞ր երկրէ կախեալ է Կրինլէնտը:
ա – Միացեալ Նահանգներէն, բ – Դանիայէն, գ – Քանատայէն

6.- Ո՞ւր կը գտնուի աշխարհի ամէնէն բարձր շոգեկառքը:
ա – Թիպէթ, բ – Զուիցերիա, գ – Փերու

7.- Արալի ծովը այլեւս գոյութիւն չունի:
ա – Ճիշդ, բ. Սխալ

8.- Ո՞ւր կը գտնուի 333 սուրբերու քաղաքը` Թոմպուքթու:

9.- Ո՞րն է աշխարհի ամէնէն երկար գետը:
ա – Ափրիկէի մէջ Նեղոսը, բ – Հարաւային Ամերիկայի մէջ Ամազոնը, գ – Ասիոյ մէջ Չանկ Ձիանկը

10.- Միացեալ Նահանգները աշխարհի ամէնէն շատ նարինջ արտադրող երկիրն է:
ա – Ճիշդ, բ. Սխալ

11.- Ո՞ւր կ՛ապրին փիկմէները:
ա – Ափրիկէի մէջ, Հարաւային Ամերիկայի մէջ, գ – Ովկիանիոյ մէջ

12.- Ի՞նչ կը կոչուի Հնդկաստանի մայրաքաղաքը:

13.- Երկրագունդին վրայ քանի՞ ովկիանոս կայ:
ա – 3, բ – 4, գ – 5

14.- Մեքսիքը Հարաւային Ամերիկայի պետութիւններէն մէկն է:
ա – Ճիշդ, բ. Սխալ

15.- Նիւ Եորք կոչուելէ առաջ, ի՞նչ կը կոչուէր այս քաղաքը:
ա – Նիւ Վէնիս, բ – Նիւ Հարլէմ, գ – Նիւ Ամսթերտամ

16.- Ո՞րն է Աւստրալիոյ մայրաքաղաքը:

17.- Լեման լիճը Եւրոպայի ամէնէն մեծ լիճն է:
ա – Ճիշդ, բ. Սխալ

18.- Ո՞րն է աշխարհի ամէնէն հարաւը գտնուող մայրաքաղաքը:
ա – Արժանթինի մէջ Ուշուայա,
բ – Նիւ Զէլանտայի մէջ Ուելեւնկթըն
գ – Չիլիի մէջ Սանթիակօ

19.- Ո՞ւր կը գտնուի աշխարհի ամէնէն բարձր գագաթը, իր 8850 մեթր բարձրութեամբ:
ա – Հնդկաստանի մէջ, բ – Չինաստանի մէջ, գ – Նէփալի մէջ

20.- Ո՞րն է Ափրիկէի ամէնէն բարձր գագաթը:
ա – Մարկըրիթ գագաթը, բ – Ուհուրու գագաթը, գ – Քէնիա լեռը

Պատասխանները Վերջաւորութեան

Ժամանց

Պատասխանները 

1.- Ճիշդ … եւ սխալ: Լափոնին ընդարձակ տարածութիւն մըն է Եւրոպայի հիւսիսային կողմը, անիկա կ՛անցնի Նորվեկիայէն, Շուէտէն, Ֆինլանտայէն եւ նոյնիսկ Ռուսիայէն: Ան Սաամիներուն եւ 40,000 եղջերուներուն հայրենիքն է: 2.- Հնդկաստան: Ան տարեկան կ՛արտադրէ աւելի քան 800 շարժապատկեր, մինչ Միացեալ Նահանգները` կ՛արտադրեն մօտաւորապէս 500 շարժապատկեր, իսկ Ֆրանսան` մօտաւորապէս 200: 3.- Սխալ: Ո՞ւր կը գտնուին հիւսիսային ծովու քարիւղի ամէնէն մեծ պահեստները: Նորվեկիոյ մէջ: Շուէտը քանի մը փոքր հանքեր ունի Պալթիք ծովուն մէջ: 4.- Ճափոնի մէջ: Մարին Թաուր 106 մեթր բարձր պողպատէ հսկայական փարոս մըն է: Իսկ Ֆրանսայի մէջ կը գտնուի աշխարհի ամէնէն բարձր քարէ փարոսը, որուն բարձրութիւնը կը հասնի 82,50 մեթրի: 5.- Դանիա: Կրինլէնտը գտնուած է Կարմիր Էրիք Վայքինկին կողմէ` 10-րդ դարուն, եւ ժամանակի ընթացքին դարձած սկանտինաւեան  գաղութ մը: Ան պաշտօնականօրէն Դանիոյ գաղութ դարձած է 1721-ին եւ իր քաղաքական անկախութիւնը ստացած 1979-ին:  6.- Թիպէթի մէջ: Ան կը շրջի 4905 մեթր բարձրութեան վրայ եւ կ՛անցնի 5068 մեթր բարձրութեան վրայ գտնուող կայարանէ մը: 7) Սխալ: Սակայն Կեդրոնական Ասիոյ այս ծովը կորսուելու վտանգի մէջ էր: 40 տարուայ ընթացքին անոր տարածքը կէսի իջաւ: Զայն փրկելու համար 2005 թուականին, սկսաւ գործադրուիլ ծրագիր մը, եւ  այդ թուականէն ի վեր ջուրին մակերեսը սկսաւ դարձեալ բարձրանալ: 8.- Մալիի մէջ, Ափրիկէ: Այս քաղաքը կորսուած է Սահարայի անապատին մէջ: Ան եղած էր դէպի հիւսիս գացող եւ աղ փոխադրող կարաւաններու մեկնումի կէտը: 9.- Ամազոնը, որուն երկայնքը կը հասնի 6762 մեթր: Նեղոսը կը գրաւէ երկրորդ դիրքը իր 6671 քմեթրերով, իսկ Եանկ Ցէ-Քիանկ գետը երրորդ է` իր 6300 քմեթրերով: 10.- Սխալ: Նարինջի ամէնէն շատ արտադրող երկիրը Պրազիլն է: Սակայն Միացեալ Նահանգները եւս շատ նարինջ կ՛արտադրեն, յատապէս Ֆլորիտայի շրջանին մէջ: Սակայն ամերիկացիները աշխարհի ամէնէն շատ նարինջի հիւթ խմողներն են: 11.- Ափրիկէի մէջ: Այս կարճահասակ մարդոց հասակը կը հասնի 1 մեթր 50 սմի. անոնք կ՛ապրին հասարակածային Ափրիկէի վեց երկիրներու մէջ, Զայիր, Քոնկօ, Կապոն, Կեդրոնական Ափրիկէի պետութիւն, Պուրունտի եւ Ռուանտա: 12.- Նիւ Տելհի: Նիւ Տելհի, Պոմպէյ եւ Քալքութա, իրենց 5 միլիոն բնակիչներով, երկրին ամէնէն մեծ քաղաքներն են: 13.- 5: Խաղաղական ովկիանոս, Ատլանտեան ովկիանոս, Հնդկաց ովկիանոս, Հարաւային Ովկիանոս եւ Հիւսիսի Արքթիք ովկիանոս: Այս բոլոր ովկիանոսները կը ծածկեն մեր երկրագունդին 70,8 առ հարիւրը, այսինքն 361 միլիոն քառակուսի քմ.: 14.- Սխալ: Մեքսիքը մաս կը կազմէ Հիւսիսային Ամերիկայի, Միացեալ Նահանգներու եւ Քանատայի նման: Կեդրոնական Ամերիկան կը սկսի Մեքսիքայի հարաւէն մինչեւ Քոլոմպիոյ հիւսիս-արեւմտեան սահմանը: Քոլոմպիա Հարաւային Ամերիկայի  առաջին երկիրն է: 15.- Նիւ Ամսթերտամ: Մանհաթթընի կղզիին վրայ հաստատուող առաջին գաղթականները հոլանտացիներն էին: Երբ անոնք քաղաքը անգլիացիներուն ձգեցին 1664 թուականին, անգլիացիները զայն անմիջապէս անուանեցին Նիւ Եորք: 16.- Քանպէրա: Յաճախ մարդիկ կը կարծեն, թէ Աւստրալիոյ մայրաքաղաքը Սիտնէյն է: Ան պազրապէս երկրին ամէնէն մեծ եւ ամէնէն շատ բնակիչ ունեցող քաղաքն է: 17.- Սխալ: Լեման լիճը միայն արեւմտեան Եւրոպայի ամէնէն մեծ լիճն է: Ռուսական Լատոկա եւ Օնէկա լիճերը 30 եւ 16 անգամ աւելի մեծ են անկէ: 18.- Ուելինկթըն, Նիւ Զելանտայի մէջ: Ուշուայա աշխարհի ամէնէն հարաւը գտնուող քաղաքն է, սակայն ան մայրաքաղաք չէ: 19.- Նեփալի եւ Չինաստանի միջեւ: Ան կը գտնուի Նեփալի եւ Չինաստանի կցուած Թիպէթի միջեւ: Էվերեսթի գագաթը կը գտնուի Հնդկաստանի հիւսիսը` Հիմալայեայի լեռնաշղթային վրայ: 20.- Ուհուրու գագաթը: Ան Քելեմանճարոյի նոր անունն է: Թանզանիոյ մէջ այս լերան բարձրութիւնը կը հասնի 5895 մեթրի: Ափրիկէի երկրորդ ամէնէն բարձր գավաթը` Քէնիան, ունի 5199 մեթր բարձրութիւն, իսկ Մարկըրիթ գագաթը` 5118 մեթր: