Խմբագրական

  Թուրքիոյ տարածքին քրտաբնակ նահանգներու ինքնավարութեան հռչակման լրատուութիւնները կրնան չափազանցուած ըլլալու տպաւորութիւնը ձգել: Միջազգային մամուլի լայն անդրադարձը, նոյնիսկ պատահարներու երբեմն ուռճացուած ձեւով ներկայացումը որոշ քաղաքականութիւն կը մատնէ: Ներթրքական անկայունութիւնը աշխարհաքաղաքական կեդրոններու մէջ օրակարգային խնդիր է, չըսելու համար առաջադրանք գուցէ: Քրտական (իմա` աշխատաւորական կուսակցութեան) գետնի վրայ շարժումները ռազմավարական ընդհանուր երկու ուղղութիւն ունին: Առաջինը` թրքական պետական կեդրոններու եւ իրաւապահ մարմիններու նկատմամբ թիրախաւորուած...

Առ այս պահը չէ յստակացած Իրանի արտաքին գործոց նախարար Մոհամետ Ճաւատ Զարիֆի  11 օգոստոսին Թուրքիա այցելութեան յետաձգման պատճառները: Նման բարձրակարգ այցելութիւններու յետաձգումը ինքնին արդէն  կը մատնէ քաղաքական որոշակի ճգնաժամ: Նման պարագաներուն ընդունուած կարգը կը յիշեցնէ, որ առնուազն պաշտօնապէս նշուի պատճառը: Թէկուզ անիկա համոզիչ չըլլայ, այսուհանդերձ ինչ որ պատճառ կը յայտարարուի նման այցելութիւններու չկայացման պարագային: Ուրեմն տարբերակ առաջինը յետաձգման ճիշդ պատճառը...

Սեւրի դաշնագիրին եւ անոր իրաւական պարունակին մէջ ամրագրուող Ուիլսընեան իրաւարար վճիռին մասին որեւէ քաղաքական հրապարակում, այսուհետեւ շատ թերի եւ բացթողեալ բաժիններով կը յատկանշուի, եթէ յղում չկատարէ Սեւրի պայմանագիրին մասին Հայոց ցեղասպանութեան 100-րդ տարելիցին առիթով ընդունուած Համահայկական հռչակագիրի հետեւեալ բաժինին. «Արժեւորելով 1915 թուականին միջազգային հանրութեան կողմից Անտանտի պետութիւնների մայիսի 24-ի համատեղ հռչակագրով հայ ժողովրդի դէմ իրականացուած ծանրագոյն յանցագործութիւնը պատմութեան մէջ առաջին...

Բաւական բարդ է Անգարայի յարափոփոխ դիրքորոշումներուն մասին մեկնաբանութիւն կատարելը: Աւելի մասնակի` «Իսլամական պետութեան» եւ քրտական ուժերու դէմ միաժամանակ յայտարարուած եւ իրականացուող պատերազմը մեծ հարցականներու դուռ բացած է: Խնդիրը կը կեդրոնանայ հետեւեալ հարցին վրայ: Անգարան միջազգային ահաբեկչութեան դէմ պատերազմ ըսելով մասամբ կ՛ընկալէ «Իսլամական պետութեան», բայց յատկապէս ՔԱԿ-ի դէմ պայքարը, մինչ Միացեալ Նահանգները ոչ միայն հաւասար դիրքերու վրայ չի դներ ռազմական այս...

Լիզպոնի արարքը ներազգային առումով հսկայական ուղերձ եւ խորհուրդ կը պարփակէ. բայց անիկա արարք է, գործողութիւն` ուղղուած ուղղակիօրէն Թուրքիոյ: Լիզպոնի արդարահատոյցներուն ուղերձներուն մէջ կարմիր թելի նման կ՛անցնի Թուրքիայէն տարածքային պահանջի խնդիրը, հայութեան պատմական բոլոր իրաւունքներու վերականգնումի հրամայականը: «Հող» բառը Լիզպոնի տղոց նկարահանուած ուղերձներուն մէջ կը կրկնուի իբրեւ ազատագրելի տարածք, իբրեւ ամբողջական հայրենիքի վերականգնման առաջադրանք: Ուրեմն, եթէ Լիզպոնը ընկալենք իբրեւ զինուորաքաղաքական գործողութիւն,...

Սուրուճի գործողութիւնը Թուրքիոյ տարածքին կատարուած միջադէպերէն եւ ռմբահարումներէն կ՛առանձնանայ եւ նոր իրավիճակի մը նախաբանի հանգամանքը կը ստանայ հետզհետէ: «Իսլամական պետութիւն» ընդդէմ քրտական ուժեր պատերազմը կը տարուէր թրքական սահմաններէն դուրս, յատկապէս Իրաքի եւ Սուրիոյ մէջ: «Իսլամական պետութեան» կողմէ քրտական կեդրոնին դէմ իրականացած յարձակումը Սուրուճի մէջ պատերազմի տեղափոխութեան լուրջ նախադրեալ կրնայ նկատուիլ: Եւ այստեղ անտեղի չեն այն բոլոր վարկածները, որոնք կը կեդրոնանան...

Հայկական վերլուծական ոսպնեակը բնականաբար իր լուսարձակները պիտի կեդրոնացնէ Իրան-Արեւմուտք յարաբերութիւններու բնականոնացման իբրեւ հետեւանք` նախ Հայաստանի Հանրապետութեան կրելիք անմիջական հետեւանքներուն եւ տարածաշրջանին մէջ հակառակորդներ Թուրքիոյ եւ Ազրպէյճանի ունեցած դերակատարութեան  փոփոխութեան վրայ: Թուրքիոյ եւ Ազրպէյճանի կողմէ կիսաշրջափակուած Հայաստանի Հանրապետութեան ցամաքային բաց երկու ելքերէն մէկը` Վրաստանը անշուշտ տարանցիկութեան կարգավիճակով կ՛օգտուի այս կացութենէն եւ ապրանքաշրջանառութեան երկկողմանի ելումուտէն կը քաղէ իր շահոյթը. քաղաքական իւրաքանչիւր հանգրուանի...

Հայկական զանգուածային լրատուամիջոցները Թուրքիոյ մէջ կատարուած վերջին ձերբակալութիւններուն լուրը մեքենական պատճէնահանումով պէտք չէ, որ շրջանառութեան մէջ դնեն: Յիշենք պատահարը, Թուրքիոյ ոստիկանութեան ահաբեկչութեան դէմ պայքարի վարչութեան յատուկ ծառայութեան ուժերը Պոլսոյ մէջ ձերբակալած են 30 անձեր, որոնք կը ցանկային Թուրքիոյ տարածքով անցնիլ Սուրիա եւ Իրաք, որպէսզի համալրէին  «Իսլամական պետութիւն» ահաբեկչական կազմակերպութեան շարքերը: Ձերբակալուածներու թիւին մասին կան հակասական տեղեկութիւններ: Հրապարակուած թիւերը իրարմէ մեծ...

Անթիլիասի մէջ օրեր առաջ տեղի ունեցած դասախօսական երեկոներն ու մամլոյ ասուլիսը ծառայեցին Սիսի կաթողիկոսարանի վերադարձի պահանջով Թուրքիոյ Սահմանադրական դատարանին մօտ յարուցուած դատին հիմնական իրաւական ուղիները ըմբռնելու: Այսպէս. երկու թուրք անձնաւորութիւններու ներգրաւուածութիւնը այս հարցին` արխիւային եւ իրաւական խնդիրներու համակարգման անհրաժեշտութիւն կ՛ընդգծէ: Օսմանեան արխիւներու մասնագէտ Թաներ Աքչամը եւ Թուրքիոյ ու ընդհանրապէս միջազգային օրէնսգէտ Ճեմ Սոֆուօղլուն իրենց ուսումնասիրութիւններուն արդիւնքները կը փոխանակեն հիմնահարցին թէ՛...

Պաքուի մէջ տեղի ունեցող եւրոպական խաղերու աւարտէն անմիջապէս ետք կ՛ակնկալուէին արցախա-ազրպէյճանական շփման գիծին կամ Հայաստանի Հանրապետութիւն-Ազրպէյճան պետական սահմանին վրայ ազրպէյճանական ռազմաքաղաքական վարքագիծին հարազատ դրսեւորումներ, արձակազէններու եւ ներթափանցման գործողութիւններ, կամ նմանատիպ ոտնձգութիւններ: Կարելի չէր աննկատ ձգել նաեւ այն կանխատեսումը, որ ներհայաստանեան լարուածութեան առընթեր պիտի աշխուժանայ հակառակորդը եւ անպայման պիտի թէժացնէ իրավիճակը շփման գիծին վրայ: Հետաքրքրական էր, որ խաղերու աւարտին զուգահեռ ազրպէյճանական...

Երկրորդ տարին ըլլալով` «Հորիզոն»-ի կազմակերպութեամբ տեղի պիտի ունենայ մարաթոն վազքը ընդդէմ թմրամոլութեան կամ աւելի ճիշդը թմրամոլութեան վտանգաւոր հետեւանքները կանխազգուշացնելու եւ այդ առումով յատկապէս նոր սերունդի իրազեկութիւնն ու զգօնութիւնը բարձր պահելու նպատակով: Այս կը նշանակէ արդէն, որ կազմակերպող կողմը կը ցուցաբերէ հետեւողականութիւն. այնպէս չէր, որ անցեալ տարուան կազմակերպուած վազքը պարագայական քարոզչական մէկ գործողութիւն էր, որ իր առաքելութիւնը աւարտած նկատեց վազքին վերջնագիծ...

Ելեկտրականութեան սակագինի բարձրացման դէմ ծաւալած քաղաքացիական շարժումը գուցէ երկուշաբթի օրուան պատկերը չստանար, եթէ խորհրդարանին մէջ արտայայտուած մտահոգութիւնները թէ քաղաքական ասուլիսներու ընթացքին հնչած տեսակէտները նկատի առնուած ըլլային: Աւելի՛ն. եթէ դաշնակցական երիտասարդական միութեան կազմակերպած ցոյցին առիթով փոխանցուող առաջարկները գտնէին իրենց համարժէք արձագանգները համապատասխան գերատեսչութիւններուն կողմէ, մագլցողականութիւնը տարածք չէր ունենար նուաճելու: Եթէ անշուշտ բացառենք շարժման այլասերման միտող արտաքին ներշնչումներու տեսութեան աշխատելու հաւանականութիւնը: Թէեւ...

Թել Ապիատի գրաւումը քիւրտերուն կողմէ ուղենշային ազդեցութիւն ունեցած է իրադարձութիւնները վերլուծողներուն համար: Ռազմական գետնի վրայ ստացուած է այն, որ Սուրիոյ տարածքին քիւրտերը, Միացեալ Նահանգներու գլխաւորութեամբ արեւմտեան ուժերն ու սուրիական կառավարական բանակները ըստ էութեան պատերազմած են «Իսլամական պետութեան» դէմ:  Բայց այս պատկերը համընդհանուր բնոյթ չունի: Մօտաւորապէս պատճէնահանումն է իրաքեան տարբերակին, յատկապէս քրտական տարածքները «Իսլամական պետութեան» թափանցումներէ զերծ պահելու միտումով իրականացուած գործողութիւնները...

Թուրքիոյ խորհրդարանական ընտրութիւններուն արդիւնքով խորհրդարան մուտք գործեցին երեք հայեր` լրագրող Մարգար Եսայեան  (ներկայիս իշխող Արդարութիւն եւ բարգաւաճում կուսակցութիւն), Կարօ Փայլան (քրտամէտ Ժողովուրդներու ժողովրդավարական կուսակցութիւն) եւ փաստաբան Սելինա Էօզուզուն Տողան (Հանրապետական ժողովուրդի կուսակցութիւն): Հայկական ներկայացուցչական պատկերին մասին անհրաժեշտ է քանի մը դիտարկում կատարել` հետագայ իրադարձութիւններուն վրայ անոնց ունենալիք հաւանական (կամ գուցէ նաեւ անհաւանական) ազդեցութիւնները կանխատեսելու համար: Դիտարկում առաջին. Թուրքիոյ քաղաքական ամէնէն...

Թուրքիոյ խորհրդարանական ընտրութիւններուն արդիւնքները տակաւին որոշ ժամանակի համար կը շարունակեն տարաբնոյթ մեկնաբանութիւններու եւ քաղաքական կանխատեսական վերլուծումներու դուռ բանալ: Վերլուծումները արդէն հատած են ներթրքական զարգացումներու առաւելագոյն սահմանը եւ անցած աշխարհաքաղաքական ծրագիրներու տարածք, ուր դրական հետեւանքներ չեն վերապահուիր Թուրքիոյ ճակատագիրին: Ճգնաժամ, բաժանում, մասնատում բառերը այսօր յաճախ կ՛երեւան տարբեր վերլուծական կեդրոններէ բխած հրապարակումներուն մէջ: Ընտրութիւնները մեկնաբանելու պահուն պէտք է անպայման յիշել Էրտողանի նախընտրական...

Թուրքիոյ նախագահին խորհրդարանական ընտրութիւններուն նախօրեակին կատարած յայտարարութիւններուն ցեղապաշտական բնութագրում կը տրուի, եթէ իր կողմէ մատնացոյց եղող Թուրքիոյ թշնամիներուն հետեւեալ դասակարգումը նկատի ունենաք` «հայերը, սեռային փոքրամասնութիւնները եւ լրագրողները»: Էրտողանի կատարած յայտարարութեան բառացի թարգմանութիւնը սակայն, հետեւեալ անուանակարգը կ՛արձանագրէ Թուրքիոյ խռովութիւններուն պատճառ հանդիսացած խմբաւորումներուն` «հայկական լոպին, միասեռականներն ու լրագրողները»: Յայտարարութիւնները ունին անշուշտ իրենց հետեւողականութիւնը: Ընտրարշաւին առիթով Թուրքիան տկարացնելու եւ մասնատելու ամբաստանութեամբ նոյն էրտողանը...

7 յունիսին Թուրքիոյ մէջ տեղի ունենալիք խորհրդարանական ընտրութիւնները իրենց վրայ կը հրաւիրեն դիտարժան բազմահայեացքային մօտեցումներ: Պարզ է, որ գործող իշխանութիւններու գլխաւոր առաջադրանքը` նախագահ Էրտողանի կուսակցութեան խորհրդարանին մէջ մեծամասնութիւն ապահովելն է: Արդարութիւն եւ բարգաւաճումը այսպիսով կը փորձէ իրականացնել նոր սահմանադրութեան մշակումը: Իսկ այստեղ գերխնդիրը գործող նախագահի լիազօրութիւններու ընդլայնումն է: Այստեղ հայկական ոսպնեակը անմիջապէս համեմատութիւն կը կատարէ պաշտօնական Երեւանի հրապարակած առաջադրանքին հետ:...

Երեք տարի ետք հայկական աշխարհը պիտի նշէ Հայաստանի Ա. Հանրապետութեան հիմնադրութեան 100-ամեակը: Թուականը ինքնին  կը պարտադրէ խորհրդածել Ցեղասպանութեան հետեւանքներու յաղթահարման մեր ընդհանուր ընկալումի նորօրեայ հասկացողութիւններուն մասին: Հայոց ցեղասպանութեան 100-ամեակի շրջադարձային գլխաւոր կէտը ճանաչումէն հատուցուման պահանջի անցումն էր. այլ խօսքով` հայ ժողովուրդի բոլոր իրաւունքներու ճանաչման պահանջատիրական փուլի յայտարարութիւնը:  Յունուար 29-ին որդեգրուած Համահայկական հռչակագիրը կարեւորութեամբ կ՛ընդգծէր   «(Հռչակագիրը կ՛արտայայտէ Հայաստանի եւ հայ ժողովուրդի...

Եւրոպական Միութեան Արեւելեան գործընկերութեան շրջանակներուն մէջ համարկումի կամ ընկերակցումի (աւելի շատ օգտագործուած` «ասոցացման» բառեզրով) ընթացակարգը կը թուի, որ բաւական բարդ է եւ թեւակոխելի հետեւողական հանգրուաններ կը ներառէ: Թէ՛ Եւրոպական Միութեան եւ թէ՛ Հայաստանի Հանրապետութեան բարձրաստիճան պաշտօնատարներուն կողմէ կը հնչէին տեսակէտներ, որ Վիլնիւսէն ետք պահը հասունցած է ստորագրելու նոր վերամշակուած փաստաթուղթ, որ կը ճշդէ Հայաստանի Հանրապետութիւն - Եւրոպական Միութիւն յարաբերութիւններու նոր...

Ազրպէյճան բողոքագիր մը յղած է Ֆրանսային` Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետութեան նախագահ Բակօ Սահակեանի` 17-20 մայիսին Ֆրանսա կատարած աշխատանքային այցելութեան առիթով: Ազրպէյճանի մէջ Ֆրանսայի դեսպան Փասքալ Մոնիէ 20 մայիսին կանչուած է Ազրպէյճանի արտաքին գործոց նախարարութիւն, ուր արտաքին գործոց փոխնախարար Խալաֆ Խալաֆով եւ նախարարութեան մամլոյ քարտուղար Հիքմեթ Կաճիեւ անոր յանձնած են բողոքագիրը: «Նման փաստերը, ինչպէս նաեւ ֆրանսացի խորհրդարանականներու` Լեռնային Ղարաբաղի մէջ դէտի կարգավիճակով...