Մշակութային եւ Այլազան

ԱՍՊԵՏ ՄԱՆՃԻԿԵԱՆ Մարտակերտի շրջանին մէջ 1992-ի յունիսի կէսերուն սաստիկ մարտեր կը մղուէին: Շահումեանի անկումէն ետք ազերի ուժերը կը շարունակէին յառաջխաղացքը եւ Արցախի կացութիւնը կը նկատուէր ճակատագրական: Հայկական ինքնապաշտպանութեան ուժերը թէեւ ազերիներուն համապատասխան զէնքեր եւ սպառազինութիւն չունէին, սակայն խիզախօրէն կը դիմադրէին յառաջացող ուժերուն: Միւս կողմէ, Շահումեանի եւ Մարտակերտի շրջանի գաղթականները կ՛ուղղուէին դէպի Ստեփանակերտ: Ազերիները հրասայլերով եւ զրահապատներով մեծ յարձակում մը շղթայազերծեցին...

Պատրաստեց՝ ՆԱՐԷ ԳԱԼԵՄՔԷՐԵԱՆ Միացեալ Նահանգներու նախագահական ընտրութիւնը տեղի պիտի ունենայ 6 նոյեմբերին: Արդէն իսկ բեմին վրայ եռուզեռ է: Դերակատարներն ու յուշարարները լաւ պատրաստուած են եւ կը ներկայացնեն իրենցմէ պահանջուածը, որ, ըստ երեւոյթին, ամէն բան է... բացարձակապէս ամէն բան, զուրկ` փափկանկատութենէ, պատշաճութենէ, նոյնիսկ բարոյականութենէ: Երբ ընդհանուր արժէքներու եւ չափանիշներու անկումին մէջն ենք, անշուշտ  պէտք չէ զարմանանք ի տես այս երեւոյթներուն: Մրցակից...

ԱՍՊԵՏ ՄԱՆՃԻԿԵԱՆ Շուշիի եւ Լաչինի ազատագրումէն ետք, ազերիները նոր պատրաստութիւնները սկսան տեսնել, «վերանուաճելու» համար Լաչինը եւ Արցախը: Ազրպէյճանի զինուորական իշխանութիւնները սկսան «կամաւորներ» արձանագրել, «Լաչինը ազատագրելու» նպատակով: Անոնք զօրակոչի ենթարկեցին Աֆղանիստանի պատերազմին մասնակցած նախկին զինուորականներ, ինչպէս նաեւ ուսանողներ ու մինչեւ իսկ կիներ: Միւս կողմէ, Լաչինի անցքի բացումէն ետք, Հայաստան-Արցախ ճամբան կը մնար բաց եւ խաղաղ, իսկ երթեւեկն ու կենսանիւթերու փոխադրութիւնը կը...

ՅԱՐՈՒԹ ՉԷՔԻՃԵԱՆ Ա. 1970-ին երբ թուղթով, դրոշմաթուղթով ու պահարանով նամակագրութիւնը «յետամնացութիւն» չէր սեպուեր տակաւին, արտասահմանէն կարեւոր հարցի մը վերաբերեալ կարեւոր պատասխան-նամակի մը կը սպասէի: Օր մը, կէսօրուան մօտ, երբ դէպի տուն կ՛ուղղուէի, շուրջ յիսուն մեթր առջեւ նշմարեցի մեր գիրուկ նամակաբաշխը, որ, ձեռքին տրցակ մը նամակ, դանդաղօրէն կը յառաջանար: Որոշեցի արագ քայլերով հասնիլ անոր եւ հարցնել, թէ նամակ ունի՞մ արդեօք. այդ...

Պատրաստեց` ՄԱՐԳԱՐԻՏԱ ՅՈՎՀԱՆՆԻՍԵԱՆ Դեղնորակ ու կապուտաչեայ լինելու պատճառով շատերը նրան ռուսի են նմանեցնում, ոմանք կարծում են, թէ ունի ռուսական արմատներ: Տղան, անշուշտ, հայ է` թէ՛ արմատներով, եւ թէ նոյնիսկ ծիներով: Ափսոս քչերը գիտեն, թէ ինչպիսի արտաքին են ունեցել հազարամեակներ առաջ Հայկական լեռնաշխարհում ապրած բնիկ հայերը. ըստ պատմիչներից մեզ հասած տեղեկութիւնների, ինչպէս նաեւ մի շարք ազգագրագէտների համոզման` իսկական հայերը եղել են բարձրահասակ,...

Պատրաստեց՝ ՆԱՐԷ ԳԱԼԵՄՔԷՐԵԱՆ Կանանց իրաւունքներու պաշտպանները շատ կը սիրեն օգտագործել այս ասոյթը. «Իւրաքանչիւր յաջող մարդու ետին կայ կին մը»: Թէեւ սրամիտներն ալ կ՛աւելցնեն. «Իւրաքանչիւր ձախող մարդու ետին կան երկու կիներ...»: Որո՞նք են բռնապետներու ետին կանգնող կիները: Յաջո՞ղ մարդիկ կը նկատուին բռնապետները, որոնց առօրեան կը յատկանշուի փտածութեամբ, քաղաքական դաւերով, վայրագ ապստամբութիւններով, մարդկային իրաւունքներու բիրտ խախտումներով,  բռնարարքներով: Այսպիսի մարդոց ետին եղող կիները...

ԱՍՊԵՏ ՄԱՆՃԻԿԵԱՆ - Մարաղայի Կոտորածը Ազերիական հրետանին կը շարունակէր անխնայ եւ կուրօրէն ռմբակոծել արցախեան շրջանները: Ստեփանակերտ, Մարտունիի եւ Մարտակերտի գիւղերը եւ Շահումեանը կը մնային հեռահաս հրթիռներու եւ թնդանօթային ռումբերու թիրախ: Արցախի պաշտպան մարտիկները զօրաշարժի մէջ էին եւ ազերիական լայնածիր յարձակողական մը կը սպասէին սահմանի ամբողջ երկայնքին: «Ազդակ», 24 ապրիլ 1992-ի թիւով եւ «Հայաստանի նորանկախ պետականութիւնը քաղաքական յենարան` Հայ դատի հետապնդման...

Պատրաստեց` ՄԱՐԳԱՐԻՏԱ ՅՈՎՀԱՆՆԻՍԵԱՆ Հայ ազգային դաշնամուրային երաժշտութեան հիմնադիրներից, ում արուեստը զարդարեց ոչ միայն Հայաստանը, այլեւ փայլեց միջազգային ասպարէզում: Իսկ մանուկ հասակում երկու աչքերի տեսողութիւնից զրկուելը երբեք արգելք չդարձաւ իր զարգացման ու ձեռքբերումների համար, այլ ընդհակառակը. հէնց նրա հեղինակութեամբ էր, որ Հայաստանում ստեղծուեց կոյրերի համար նախատեսուած յատուկ տեսակի այբուբենը: Շարունակ ստեղծագործելով ու մշտապէս հիացնելով` երգահան, դաշնակահար Նիկողայոս Թադեւոսի Տիգրանեանը երկար, բեղմնաւոր կեանք...

Պատրաստեց՝ ՆԱՐԷ ԳԱԼԵՄՔԷՐԵԱՆ Խաչի ու կիսալուսնի միութիւն Մոսկուացի երգիծանկարիչ Սերկէյ Ելքին այսպէս խորգրած է իր երգիծանկարը՝ ռուս-թրքական յարաբերութիւններու վերականգնման մասին։ Ռուսիոյ եւ Թուրքիոյ նախագահներու անցեալ շաբթուան հանդիպումը տարաբնոյթ արձագանգի արժանացած է թերթերու, լրատու կայքերու եւ, անխուսափելիօրէն, ընկերային ցանցերու մէջ: Քաղաքական մեկնաբաններու տեսակէտներէն եւ երգիծանկարիչներու ստեղծագործութիւններէն աւելի, համացանցին մէջ կը վխտան այս մասին եղած հեգնական արտայայտութիւնները: Նախ կը ներկայացնենք արեւմտեան եւ...

ԱՍՊԵՏ ՄԱՆՃԻԿԵԱՆ - Արցախեան Իրադարձութեանց Խեղաթիւրումը Արցախի արեւելեան սահմանային գօտիին վրայ ազերիական իրերայաջորդ եւ կազմակերպ յարձակումները կը շարունակուէին, իսկ հայ ազատամարտիկներ արժանի հակահարուած կու տային նախայարձակ ուժերուն: Ազերիական հրետանին կը շարունակէր ռմբակոծել Ստեփանակերտն ու յարակից գօտին, Ասկերանը, Շահումեանի գիւղերը եւ Մարտունին: «Ազդակ» օրին կը գրէր, որ Ազրպէյճանի ղեկավարներն ու ներկայացուցիչները տարբեր լեզուներ կը խօսէին Պաքուի եւ այլ երկիրներու մէջ: Պաքուէն,...

Պատրաստեց` ՄԱՐԳԱՐԻՏԱ ՅՈՎՀԱՆՆԻՍԵԱՆ Թարմ, նուրբ ու բուրումնաւէտ լաւաշ, պանիր, «մուրաբայով» տաք թէյ: Այսպիսին է Հայաստանում սիրելի նախաճաշերից մէկը, գուցէ եւ` ամենասիրելին: Միայն երեւակայելով լաւաշը` անմիջապէս յիշում ենք այդ յագեցնող ու համեղ բուրմունքը. եւ հէնց այսպէս էլ մտովի տեղափոխւում ենք Հայաստան` ընտիր համերի ու բոյրերի աշխարհ: Ո՞րն է լաւաշի «անմահական» համուհոտի գաղտնիքը, ո՞ր ժամանակներից է մեզ հասել եւ ի՞նչ առասպելներ կան...

Պատրաստեց՝ ՆԱՐԷ ԳԱԼԵՄՔԷՐԵԱՆ Թերեւս քիչ մը անհեթեթ թուի «նոր նորարարութիւն» եզրը, սակայն ներկայիս գիւտերն ու արհեստագիտական հնարքները գլխապտոյտ պատճառող արագութեամբ կը յայտնուին եւ կը տարածուին, մանաւանդ` պատանիներու եւ երիտասարդներու շրջանակներուն մէջ, որոնք նաեւ ակամայ կը դառնան այդ նորութիւններն ու սարքերը հրապարակ, շուկայ հանող ընկերութիւններու «կթան կովերը»: Կրկնելու գնով ըսենք, որ ներկայիս մեր կենսակերպին մաս կազմած այս «հրաշք-սատանաները» օգտագործելէ պէտք չէ...

ՀՐԱՉ ՊԱՐՍՈՒՄԵԱՆ Բ. Կատարողական Մայիս ամսուան ընթացքին «Գասպար Իփէկեան» թատերախումբը ներկայացուց Ռեմոն Ժպարայի «Զրադաշտը դարձաւ շուն» թատրերգութիւնը: Ա.  մասը կ’անդրադառնար հեղինակին, բնագիրին եւ բեմայարդարումին: Լեզուական .- Ի սկզբանէ յստակ է, որ Ժպարայի իւրայատուկ լեզուն թարգմանելը ահաւոր դժուար է: Ի սկզբանէ կը փութամ  յստակացնել, թէ որ անցեալ 30 տարիներու ընթացքին իմ դիտած բոլոր թարգմանուած թատրերգութիւնները, առանց բացառութեան, լեզուական անկիւնէ խոցելի եղած...

ԱՍՊԵՏ ՄԱՆՃԻԿԵԱՆ - Հայաստան` ՄԱԿ-ի Անդամ Հայաստանի անդամակցութիւնը ՄԱԿ-ին, Նիւ Եորք, 2 մարտ 1992 Արցախի ազատագրական պայքարի ճամբուն վրայ հայ ազատամարտիկները մեծ յաղթանակ մը արձանագրեցին 1992-ի փետրուարի վերջաւորութեան: Արդարեւ, 26 փետրուարին հայ ազատամարտիկները հատու հարուած մը տուին Ստեփանակերտի հիւսիսը գտնուող հայկական գիւղերը ահաբեկող աւազաբոյնի մը` Խոջալուի եւ զայն ազատագրեցին երկար ատենէ ի վեր հոն ամրացած ազերիական ուժերէն: Ազերիական այս զօրակայանը...

ՇԱՆԹ ԵԱԳՈՒՊԵԱՆ Դ.- Պարարուեստ 1.- Պարարուեստը հին դարերուն Յոյն դասական ողբերգութիւններուն երաժշտական գործերը ներկայացուած են պարարուեստով` հեթանոսական տաճարներուն մէջ: Եսքիլէս, Եւրիպիդէս, Սոփոկլէս բանաստեղծներ ու երաժիշտներ չեղան միայն, այլեւ` պարադրողներ («Գեղագիտութիւն եւ գեղարուեստ», էջ 349, Շահան Պէրպէրեան, տպ. Տօնիկեան, Պէյրութ, 1975): Իմաստուն Սոկրատը, աշխարհակալ Ալեքսանդրը եւ իտէալական Պղատոնը դասական ներկայացումներուն մէջ պարին յատուկ տեղ տուած են: Մինչեւ 7-րդ դար եկեղեցին կը...

ՇԱՆԹ ԵԱԳՈՒՊԵԱՆ  Դ.- Սփիւռք Եւ Խորհրդային Շրջան 1920-1950 Ռուս-թրքական դաւադիր գործակցութեան պատճառով, Հայաստանի Հանրապետութեան փլուզումէն ետք, հայ ժողովուրդին մէկ մասը կ՛արտագաղթէ փաստօրէն երկուքի բաժնուելով սփիւռքի եւ Խորհրդային Հայաստանի: Բնականաբար հայ գրականութիւնն ալ կ՛երկփեղկուի: Երկու շրջաններու մեր գրողներուն չենք անդրադառնար արդէն իսկ ծանրաբեռնուած այս յօդուածին մէջ: Այս մասին մանրամասնօրէն կարելի է գտնել Մինաս Թէօլէօլեանի «Դար մը գրականութիւն»-ին (Ա. եւ Բ. հատորներ),...

ՇԱՆԹ ԵԱԳՈՒՊԵԱՆ ՄԱՏԹԷՈՍ ԶԱՐԻՖԵԱՆի (1894-1924) «Տրտմութեան եւ խաղաղութեան երգեր»-ը եւ «Կեանքի ու մահուան երգեր»-ը: Պ. Դուրեանի եւ Մ. Մեծարենցի քերթողական վաստակին շարունակողն է ան, բայց` ինքնայատուկ իր խառնուածքով. մինչ Դուրեան կ՛ընդվզի մահուան դէմ, իսկ Մեծարենց խոհուն համակերպութիւն ցոյց կու տայ մահուան առջեւ, Զարիֆեան կ՛արհամարհէ ու կը հեգնէ մահը: Կ՛երգէ սէրը, տրտմութիւնը եւ մահը. այսպիսով կը վերականգնէ արեւմտահայ քնարերգութեան աւանդութիւնները` դառնալով...

Պատրաստեց` ՄԱՐԳԱՐԻՏԱ ՅՈՎՀԱՆՆԻՍԵԱՆ Փոքրիկ Հայաստանի մեծ պատմութեան վկան եւ վաւերագիրն է եղել այս վայրը: Ժամանակի ընթացքում վերելք ու զարգացում ապրելով` այն շարունակ հարստացրել է հայոց հոգեւոր եւ մշակութային գանձարանը: Խօսքը փառահեղ պատմութեամբ եւ հրաշալի կերտուածքով յայտնի Տաթեւի վանական համալիրի մասին է: Նաեւ պատերազմների ականատեսն է եղել Տաթեւի վանքը: Եւ ինչպէս սովորաբար լինում է պատերազմ յաղթահարածի հետ, «Նա» եւս սպիներով է, բայց...

Պատրաստեց՝ ՆԱՐԷ ԳԱԼԵՄՔԷՐԵԱՆ Բոլոր մասնագիտութիւններն ալ ընկերային գետնի վրայ իրենց առաւելութիւններն ու անպատեհութիւնները ունին: Հիմնական, վերջնական արժէքը անշուշտ պէտք է մարդը ըլլայ, սակայն առաւելագոյնս նիւթականացած այս դարուն «դասակարգումները» միշտ կը գերակշռեն քիչ մը ամէն տեղ: Նոյն ասպարէզին, արհեստին մէջ մարդիկ անխուսափելիօրէն կը «դասակարգուին»: Թագաւորին սափրիչը, մեծահարուստի մը սափրիչը, հռչակաւոր երգիչի, դերասանի, մարզիկի մը սափրիչը, երկրորդական փողոցի մը սափրիչը: Իսկ մինչեւ...

ՇԱՆԹ ԵԱԳՈՒՊԵԱՆ Բ.- Իրապաշտ Սերունդ 1885-1900 բ1.- Արեւմտահայ ճակատ 1885-ի Իրապաշտ շարժումը, հայ ժողովուրդի ապրած ընկերային եւ քաղաքական պայմաններուն համաձայն, արեւմտահայ գրականութեան մէջ կը ձգտի հաւաքական կեցուածքները հակադրել անհատական ուղղութեան: Իրապաշտ սերունդի գրականութիւնը կամուրջ մըն է Զարթօնքի եւ Գեղապաշտ սերունդներուն միջեւ: Գրաբար հայերէնը կատարեալ աշխարհաբարի կը վերածէ. այլեւս ժողովրդական լեզուն աշխարհաբար կ՛ըլլայ: 2. Իրապաշտներու ժամանակ գրաքննութիւնը չափազանց կը խստանայ. այս...