Ազդակ Գաղափարաբանական

ՅԱՐՈՒԹԻՒՆ ՔԻՒՐՔՃԵԱՆ ՀՅ Դաշնակցութեան հիմնադիրներէն Ստեփան Զօրեան-Ռոստոմ` առաւելաբար կենդանի գործի հետամուտ մարդկային տիպար, ե՛ւ խառնուածքի, ե՛ւ կեանքի ու գործի պայմաններու բերումով թողած է համեմատաբար փոքր ծաւալով նիւթեր` ուղղակի գաղափարաբանական բովանդակութեամբ: Ասոնց մէջ առաջնահերթաբար տեղ կը գրաւեն «Դրօշակ»-ի խմբագրութեան իր զոյգ շրջաններուն (1893-95 եւ 1896-98) պատկանող քանի մը խմբագրական անստորագիր նիւթեր` ծրագրային-ռազմավարական բնոյթի (ուրեմն` կենսական կարեւորութեամբ), ապա` պահպանուած ու մեզի հասած...

ՆԱԹԱՆ ՊԵՏՐՈՍԵԱՆ «Ջանալ փոխադարձ հասկացողութիւն եւ առնուազն քարոզչական գետնի վրայ իրերօգնութեան կապեր հաստատել այլ ազգային-ազատագրական եւ յեղափոխական շարժումներու հետ»: (Հատուած` ՀՅԴ 22-րդ Ընդհանուր ժողովի որոշումներէն) Ռոստոմը իր ուսանողական տարիքէն իսկ աշխուժ մասնակիցը եղած է ռուսական գիւղացիական-ընկերվարական նարոդնիկական շարժման: Ան ռուսական ցարական կայսրութեան մէջ ապրող հպատակ բոլոր ազգերու ներկայացուցիչներուն հետ, կողք-կողքի, բողոքի դրօշը պարզած էր ընդդէմ ցարական բռնատիրական, ամբողջատիրական, բացարձակ միապետական...

ՄԻՀՐԱՆ ՔԻՒՐՏՕՂԼԵԱՆ Գաղափարաբանական հարցերու վերաբերող «Ազդակ յաւելուած»-ի առաջին թիւը նուիրուած էր Երուանդ Ֆրանգեանին, որուն մասին անդրադարձ մը կատարելով` կը յայտնէի հոն, որ անոր պատմափիլիսոփայական տեսութիւնները  քննադատաբար կը հակադրուէին Մարքսի նիւթապաշտութեան եւ կը յանգէին համադրական մոնիզմի`հիմնաւորելով այն թեզը, որ պատմութեան անիւը յառաջ կը մղուի առարկայական (տնտեսական) պայմաններու եւ ենթակայական (մարդ-գաղափար) գործօններու համարժէք փոխներգործութեամբ, եւ կ՛աւելցնէի, որ այդ թեզը կազմած է հիմքը...

Յ. ՊԱԼԵԱՆ Բոլոր ժամանակներու մէջ քաղաքականութիւնը եղած է անհեթեթութեան գիտութիւնը: Սթեֆըն Զվէյկ Հայաստանի մէջ տեղի ունեցած թաւշեայ-յեղափոխութիւն-իշխանափոխութիւնը պէտք է դիտել պատմութեան ընդհանուր ընթացքին մէջ. հոլովոյթ, փորձեր, փորձառութիւն, յաջողութիւն, ձախողութիւն, բազմաթիւ եւ դարերու վրայ տարածուող յեղափոխութիւններու մութէն-լոյսէն անջատուող եւ ժամանակները դրոշմող արտակարգ մեծ մարդեր: Միշտ պէտք է մտածել, որ պատմութիւնը մեզմով չի սկսիր եւ մեզմով պիտի չաւարտի, եւ գերեզմանատուները լիքն են...

Յ. ԲԱԳՐԱՏՈՒՆԻ Երբ իր մահուան 100-րդ տարելիցին տակաւին կը գրենք Ռոստոմի անձին ընդմէջէն «ղեկավար»-ի ըմբռնողութեան մասին, երբեք պէտք չէ մտածել, թէ այդ` յաւուր պատշաճի խօսք է կամ յարգանքի տուրք: Գիտակցական եւ միաժամանակ երազական ու ձգտումնային մօտեցում է պարզապէս, ի տես ղեկավարման ձեւերու եւ «արուեստ»-ի այսօրուան ըմբռնումներուն, արդիականութեան տուրք տուող ցուցադրամոլականութեան, թեթեւ հարցերով հրապարակ գալու նկարածանուցողականութեան ու անհատակեդրոն` անձնական եւ հրահրուած...

Խ. ՏԷՐ ՂՈՒԿԱՍԵԱՆ Ռոստոմի մահուան վաթսունամեակին առիթով լոյս տեսած հատորին մէջ Վահան Նաւասարդեան անոր կը վերագրէ «Եթէ Դաշնակցութիւնը այդքան խօսի,նա գործ չի կատարի» բանաձեւումը («Ռոստոմ», Պէյրութ, «Վահէ Սէթեան» տպարան, 1979, էջ  252): Նաւասարդեանի համաձայն, Ռոստոմ ի՛նք պատմած է այն միջադէպը, որ առիթ տուած է իրեն այդ խորհրդածութեան: Միջադէպը կը պատահի Ժընեւի մէջ, ռուս յեղափոխականներու հետ ամբողջ գիշեր մը տեւած բանավէճին...

ԱՐԱ ԽԱՆՃԵԱՆ Այս յօդուածին գլխաւոր նպատակը շեշտելն է անհրաժեշտութիւնը մեծ թիւով գիտակից ու գործունեայ քաղաքացիներու ներկայութեան` մեր հայրենիքին մէջ: Քաղաքացիի օրը կը գործածուի իբրեւ առիթ` նիւթը արծարծելու համար: Ա.- Քաղաքացիի Օր Ապրիլ 27-ին Հայաստանի Հանրապետութեան մարզերուն, քաղաքներուն ու Երեւանի մէջ առաջին անգամ ըլլալով տօնուեցաւ Քաղաքացիի օրը: Երեւանի քաղաքապետարանին կողմէ ծրագրուած էր գործադրել ծառատնկում` Սարեանի պուրակի մէջ, կազմակերպուած էին մարզական ձեռնարկներ,...

Գերմանական «Թակեսշօ» պարբերականը կը գրէ, թէ Թուրքիոյ հարաւ¬արեւելքը տեղի ունեցած բախումներու դիտորդները եղածը տեսնելով` կը յիշեն Սուրիոյ պատերազմը. աւերուած որոշ վայրեր շատ նման են Սուրիոյ ռմբակոծուած քաղաքներու փլատակներուն: Ճիզրէ քաղաքին մէջ հազարաւոր անձեր կ'ապրին նկուղներու մէջ, միայն չոր հաց կ'ուտեն եւ անձրեւի ջուր կը խմեն, որովհետեւ ըմպելի ջուր գտնելու համար չեն կրնար ելլել փողոց, ուր կան Թուրքիոյ բանակին հրասայլերը ու...

ՐԱՖՖԻ ՊԵՏՐՈՍԵԱՆ Հարիւր տարի առաջ օսմանեան կառավարութեան առաջնորդները խուճապի մէջ էին յայտնուել` մտածելով, թէ հայերի բարենորոգումների պահանջները, բարելաւուած օրէնսդրութիւնը, քաղաքացիական իրաւունքները, կեանքի եւ գոյքի պաշտպանութիւնը պատմական Հայաստանի նահանգներում կը յանգեցնէին հայերի անկախութեանը, ինչն էլ իր հերթին կայսրութեան փլուզման պատճառ կը հանդիսանար: Որպէս պատասխան` Հայկական հարցը մէջտեղից հանելու համար փորձում էին վերացնել հայերին: Կայսրութիւնից անհետացած քաղաքացիական հայկական բնակչութիւնը կազմում էր կայսրութեան...

Չափազանցութիւն չէր... Թուրքիոյ խորհրդարանի հայ երեսփոխան Կարօ Փայլանի կատարած բուռն քննադատութիւնը` Էրտողանի սուլթանամէտ ղեկավարութեան: Արդարեւ, Փայլան առանց բառերը ծամծմելու եւ դարձդարձիկ արտայայտութիւններ կատարելու, պատկերասփիւռի կայանէ մը կատարուած հարցազրոյցի մը ընթացքին ահազանգ հնչեցուցած էր, թէ Անգարայի ներկայ ղեկավարութիւնը քիւրտերու ցեղասպանութիւն կը կատարէ: Քրտամէտ ժողովուրդներու ժողովրդավարական կուսակցութեան կողմէ ընտրուած Փայլանի ահազանգը այլ դէտեր եւ վերլուծաբաններ ալ կը կատարեն, սակայն թէ՛ Էրտողանի եւ...

ԲԱԳՐԱՏ ԷՍԴՈՒԳԵԱՆ Պոլսոյ «Ակօս» թերթի հայերէն բաժինի խմբագիր Հրանդ Տինքի դատավարութեան իւրաքանչիւր նիստ կառավարութեան դէմ բողոքի ցոյցի մը կը վերածուէր Պեշիքթաշի հրապարակին վրայ: Զօրակցութեան համար դատարանին առջեւ եկողները յաճախ կը վանկարկէին` «Ոճրագործ պետութիւնը հաշիւ պիտի տայ»: Ազգայնական շրջանակներու կողմէ սաստկութեամբ մերժուած կարգախօս մըն էր այս: Անոնք յամառօրէն կը պնդէին, որ պետութիւնը ոճիր չի գործեր: Այդ նոյն շրջանակները այսօր ալ կը...

«Ի Քիուպ» Հասարակական կազմակերպութեան նախագահ, ուժանիւթի հարցերով ՄԱԿ-ի ազգային փորձագէտ, արհեստագիտական գիտութիւնների թեկնածու Արա Մարջանեանի  ելոյթը ռուս-հայկական «Հայաստանը եւ յարակից երկրները» կլոր սեղանին (Երեւան, 2015 թ. նոյեմբեր): Թուրքիայի ռազմամիջուկային ներուժը մնացել է ընթացող բուռն իրադարձութիւնների ստուերում: Մինչդեռ այն սպառնալիք է մեր ողջ տարածաշրջանի համար, սպառնալիք, որ դեռ մինչեւ վերջերս ամբողջովին գիտակցուած չէր եւ զարմանալիօրէն քիչ էր շօշափւում: 2011թ. վերջին առիթ...

«ԷՐՄԵՆԻ ՀԱՊԵՐ» Դեկտեմբերի 12-ին Թուրքմենստանում հանդիպել են Թուրքիայի նախագահ Ռեճեփ Թայիփ Էրտողանը եւ Իրանի նախագահի առաջին օգնական Իսհաք Ճիհանկիրի: Թուրքական «Տողան» լրատուական գործակալութեան տեղեկացմամբ, հանդիպման ընթացքում Իրանի դրօշը չի տեղադրուել, իսկ Էրտողանի եւ Ճիհանկիրիի աթոռները նկատելիօրէն տարբեր են եղել: Ընդամէնը 20 րոպէ տեւած այս հանդիպումն արագօրէն դարձել է իրանական մամուլի քննադատութեան առարկան: Հանդիպման ժամանակ երկու պաշտօնեաներին ցուցաբերուած ակնառու խտրական վերաբերմունքը,...

ՃԻՀԱՆ ՊԱՇԱՔՃԸՕՂԼՈՒ Իզմիր («Տիճլէ» լրատուական գործակալութիւն) - Այլախոհների դէմ ուղղուած պետական ոճրագործութիւններին զուգահեռ, վերջին շրջանում քրտաբնակ շրջաններում (Արեւմտեան Հայաստանում, «Ակունք»-ի խմբ.) պետութեան ձեռքով իրականացուած եւ դեռեւս 1990-ական թթ. անգամ ծայրայեղ բնոյթ ստացած ջարդերը կրկին այն հարցը բարձրացրեցին, թէ «Արդեօ՞ք հակափարթիզանական խմբաւորման ձեռքով քրտական ցեղասպանութիւն են փորձում իրականացնել»: ԱԲԿ-ի (Արդարութիւն եւ բարգաւաճում կուսակցութիւն) կառավարութիւնը, որն իշխանութեան գալուց սկսած առ այսօր իր...

ՎԱՉԷ ԲՐՈՒՏԵԱՆ Երկու հոգի կը վիճին իրարու հետ. ցոյց տալով հեռուն, ժայռի մը վրայ կանգնած անասունի մը կերպարանքը: Մէկը կ՛ըսէ` արծիւ է, միւսը կը պնդէ` այծ է: Արծիւ է... այծ է... վէճի ընթացքին, ժայռին վրայ գտնուող արարածը թեւերը կը թափահարէ, կը թռչի ու կը սկսի սաւառնելու: Վիճողներէն մէկը կը պնդէ` «Թռի՛ էլ` էծ է...»: Այս շատ ծանօթ պատմութիւնը յիշեցինք, երբ...

ԳԷՈՐԳ ԴԱՐԲԻՆԵԱՆ Պրիւքսէլում կայացած Եւրոպական Միութիւն-Թուրքիա գագաթաժողովում որոշուել է, որ արդէն 2016-ից ԵՄ-ի եւ Թուրքիայի միջեւ սկսելու է գործել առանց մուտքի արտօնագրի դրութեան զգալիօրէն հեշտացնելով Թուրքիայի քաղաքացիների մուտքը ԵՄ: Բացի դրանից` նախատեսուել է Թուրքիա-ԵՄ գագաթաժողովները հրաւիրել տարին երկու անգամ` ԵՄ-ին Թուրքիայի անդամակցութեան արագացման նպատակով: Որոշուել է նաեւ, որ ԵՄ-ն Թուրքիային 3 միլիառ եւրօ կը տրամադրի, որպէսզի վերջինս պայմաններ ստեղծի Սիրիայից...

Ն. ՊԷՐՊԷՐԵԱՆ Նոյեմբեր 1-ի Թուրքիոյ արտահերթ խորհրդարանական ընտրութիւնները աւարտեցան նախագահ Էրտողանի վճռական յաղթանակով: Օսմանեան Թուրքիոյ «սուլթանական փառք»-ը նոր ժամանակներու տարազով վերականգնելու ցնորքին անձնատուր թուրք «պետական այր»-ը խորհրդարանական բացարձակ մեծամասնութիւն ապահովեց իր Արդարութիւն եւ բարգաւաճում կուսակցութեան: Քաղաքական մեկնաբանները, ներառեալ` ի Հայաստան թէ սփիւռս աշխարհի հայ միտքը առաջնորդող հրապարակագիրները, արդէն սկսած են քննել Էրտողանի հաւանական յաջորդ քայլը, որ կը նկատուի գերազանց լիազօրութիւններով...

  ՎԱՉԷ ԲՐՈՒՏԵԱՆ Երեքշաբթի, 24 նոյեմբերին, թրքական օդուժը հարուածեց ռուսական օդուժին պատկանող օդանաւ մը: Ռուս օդաչուները անկարգելով դուրս ցատկեցին, սակայն անոնցմէ մէկը սպաննուեցաւ, շատ հաւանաբար` «ընդդիմադիր» կոչուած գօտիէն անոնց դէմ արձակուած կրակոցներուն պատճառով: Մամուլը հեղեղուած է օդային միջադէպին մասին լրատուութեամբ եւ մեկնաբանութիւններով: Անկախ այն հարցադրումներէն, որ արդեօք ռուսական օդանաւը խախտա՞ծ էր Թուրքիոյ օդային տարածքը, թէ՞ ոչ, չոր իրականութիւնը այն է,...

Թուրքիոյ իշխանութիւններուն դաւադիր մեղսակցութիւնը` Իսլամական պետութիւն կոչուած ահաբեկչական կազմակերպութեան գործողութիւններուն, կրնայ չնկատուիլ միա՛յն քաղաքական այլ հաշիւներով այդ իշխանութեանց հետ համագործակցելու տրամադրութիւն ունեցողներուն կողմէ:  Մեր աշխատակիցները բազմիցս ակնարկած են այդ ոճրային գործակցութեան, որուն վերջին ապացոյցը աշխարհին առջեւ պարզուեցաւ` ռուսական ռազմական օդանաւին կործանումով: Դէպքէն առաջ գրուած Նազարէթ Պէրպէրեանի յօդուածը այսօր ստացած է առաւե՛լ այժմէականութիւն: «ԱՍՊԱՐԷԶ» Իսլամական պետութիւն կոչուած ծայրայեղ արմատականներու նոյեմբեր 13-ի...

ՀԱՅԿ ԳԱԲՐԻԷԼԵԱՆ Թուրքական պատուիրակութեան ղեկավար Էնտեր Եորկանճըլարը Պաքւում յայտարարեց, թէ անհրաժեշտ է մեծացնել առեւտրային շրջանառութեան ծաւալը, եւ որ երկու երկրների համար շատ օգտակար կը լինի ազատ առեւտրի մասին համաձայնագիր ստորագրել: Եորկանճըլարի խօսքերով, Իլհամ Ալիեւը դրական պատասխան է տուել ազատ առեւտրի մասին համաձայնագիր ստորագրելու առաջարկին (Եորկանճըլարը Պաքւում դժգոհեց, թէ Ազրպէյճանը Ռուսաստանից բերուած ձիթապտղի ձէթը հարկում է 16 առ հարիւրով, մինչդեռ Թուրքիայի...