Մշակութային եւ Այլազան

Պատրաստեց` ՄԱՐԳԱՐԻՏԱ ՅՈՎՀԱՆՆԻՍԵԱՆ «Չլինել ժամանակից դուրս, բայց լինել ժամանակից վեր»: Այս խօսքերը պատգամած մարդը հետագայում սեփական օրինակով պիտի փաստէր, որ հնարաւոր է լինել նոյնիսկ առաւել յաւերժ քան ժամանակը` որպէս բացառութիւն` hէնց նոյն չգրուած օրէնքով, որով ասենք, ձմրան կէսին ծիրանենին է ծաղկում: Այսօր լրանում է յաւերժի ճամբորդ հանճարեղ Պարոյր Սեւակի մահուան 45-րդ տարելիցը:  Նա կեանքից հեռացաւ 1971 թուականի յունիսի 17-ին` ինքնաշարժի...

Պատրաստեց` ՄԱՐԳԱՐԻՏԱ ՅՈՎՀԱՆՆԻՍԵԱՆ Հայ, ռումանացի, արցախաբնակ: Խօսքը ոչ թէ երեք տարբեր, այլ մէկ անձի մասին է: Քրիստինա Ռակեդջեանը ծնուել-մեծացել է Ռումանիայում, յետոյ բնակութուն է հաստատել Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետութեան մէջ: Ազգութեամբ, հոգով ու մտածելակերպով հայ է: Վերջին անգամ` 2012-ին, երբ զրուցում էի նրա հետ, 2 տարի էր, ինչ տեղափոխուել էր Արցախ եւ ընտանիք կազմել: Թէեւ հասցրել էր «ճաշակել» նոր բնակավայրի ինչ-ինչ...

ԱՍՊԵՏ ՄԱՆՃԻԿԵԱՆ Հայկական Գիւղերէ Բռնի Տեղահանութիւն Գետաշէն Արցախի հայկական բնակավայրերուն վրայ ազերիներու յարձակումները սաստկացած էին: 1991-ի յունուարին Բերդաձորի հայկական չորս գիւղերը բախումներու թատերաբեմ հանդիսացան: Իր կարգին խորհրդային բանակը խուզարկութիւններ կատարեց շրջանին մէջ. ձերբակալուեցան քանի մը հայեր. որոշ թիւով անհատներ ալ կարճ ժամանակամիջոցի մը համար արգելափակուեցան: Խուզարկութիւններ եւ ձերբակալութիւններ տեղի կ՛ունենային նաեւ Արցախի այլ շրջաններու մէջ: *** «Ազդակ», 24 ապրիլ 1991-ի...

Պատրաստեց` ՄԱՐԳԱՐԻՏԱ ՅՈՎՀԱՆՆԻՍԵԱՆ Այն շրջանները, որտեղ նրանք ապրում էին, բարձրադիր էին. ձմրանը ամբողջութեամբ ծածկւում էին ձիւնով: Համարեա անհանար էր լինում որս գտնելը: Սակայն բնութեան գրկում ծնուած հմուտ որսորդները երբեք չէին լքում իրենց բնակավայրը: Լինելով նաեւ վարպետ լողորդներ` նրանք համարձակօրէն սուզւում էին լճի մէջ եւ ձուկ որսում: Թէեւ ձմրան ամիսներին լճի ջերմաստիճանը հասնում էր մինչեւ նուազ 45-ի, այդուհանդերձ, խստաշունչ բնութիւնը իրենց...

Պատրաստեց՝ ՆԱՐԷ ԳԱԼԵՄՔԷՐԵԱՆ Հայոց ցեղասպանութիւնը ճանչնալու մասին Գերմանիոյ խորհրդարանի 2 յունիսի պատմական որոշումին, արձագանգին եւ հետեւանքին մասին միջազգային մամուլը, կայքերն ու պատկերասփիւռի կայաններ նոյն եւ յաջորդ օրը անմիջապէս անդրադարձան, ոմանք խմբագրականներով, ոմանք հեղինակաւոր մեկնաբաններու յօդուածներով, իսկ ուրիշներ իբրեւ լուր հաղորդեցին` իրերը իրենց իսկական անուններով կոչելով: Յաճախ արծարծուեցան թուրք-գերմանական, թուրք-եւրոպական ներկայի խնդիրները (ներգաղթեալներ, մուտքի արտօնագիր, ահաբեկչութիւն), սակայն Հայոց ցեղասպանութեան առնչութեամբ բացայայտ...

ԱՍՊԵՏ ՄԱՆՃԻԿԵԱՆ Խորհրդային ուժերը 1990-ին գարնան խստացուցած էին արցախցիներու դէմ իրենց «պատժամիջոցները»: Շրջանէ շրջան երթեւեկը չափազանց սահմանափակուած էր, իսկ կրակմարի ժամերը երկարած էին: Կրճատուած էին նաեւ համագործակցականներու եւ ճաշարաններու աշխատանքի ժամերը: Արցախ իրարմէ մեկուսացած քանի մը գօտիներու բաժնուած էր: Հայ զինեալները կը յաջողէին մէկ գօտիէն միւսը անցնիլ, սակայն ժողովուրդը չէր կրնար մէկ շրջանէն միւսը անցնիլ: Ամբողջութեամբ մեկուսացած Արցախի մէջ հայկական...

Պատրաստեց` ՄԱՐԳԱՐԻՏԱ ՅՈՎՀԱՆՆԻՍԵԱՆ «Հայաստանի աղն ես, Գիւմրի, Դու խօսքաշէն, սրամիտ, Ճշմարտութեան մաղն ես, Գիւմրի, Դու իմաստուն, միամիտ»: ՅՈՎՀԱՆՆԷՍ ՇԻՐԱԶ Թէ՛ պարզ քաղաքացիները, թէ՛ մեծանուն ստեղծագործողներ Գիւմրին Հայաստանի աղն են համարել: Պատճառը քաղաքային կենցաղին, բնակչութեան բնաւորութեանը բնորոշ մի շարք իւրայատկութիւններն են: Օրինակ` հումորի սուր զգացողութիւնն ու կատակելու առանձնայատուկ ընդունակութիւնը Հայաստանում սովորաբար գիւմրեցիներին են վերագրում: Գիւմրիում դեռ հին ժամանակներից կարեւոր տեղ են...

Պատրաստեց՝ ՆԱՐԷ ԳԱԼԵՄՔԷՐԵԱՆ Անշուշտ բոլոր տեսակի նորարարութիւններու խճանկարին եւ քաոսին մէջ շատ ուրախալի է, որ Հայաստանի մէջ կ՛աճին ու կը տարածուին տեղեկատուական արհեստագիտութիւնները, որոնց լաւ եւ տեղին օգտագործումը բնականաբար մեր յարատեւ պայքարին նոր եւ ազդու թափ կու տայ: Տեղեկատուական արհեստագիտութիւնները սրընթաց կ՛աճին գլխու պտոյտ պատճառող կշռոյթով: Նոյն ալիքին վրայ կրնա՞նք դրական մնալ:   Ն. «Ուաթսափփ»-ի Ժողովրդականութիւնը Նորագոյն ուսումնասիրութիւն մը կը...

ԱՍՊԵՏ ՄԱՆՃԻԿԵԱՆ Հայ Կամաւորներու Հաւաքագրում Եւ Հերթապահութիւն Սահմանամերձ Գիւղերուն Մէջ Հիւսիսային Արցախի հայկական բանակավայրերուն վրայ ազերիներու իրերայաջորդ յարձակումներու եւ Պաքուի հայերուն դէմ գործադրուող ջարդերու պայմաններուն տակ, խորհրդային բանակը 1990 յունուար 18-ին զօրակոչի ենթարկեց պահեստի ուժերը եւ նոր ուժեր առաքեց շրջան: Լեռնային Ղարաբաղն ու անոր հիւսիսային գօտին` Շահումեանի եւ Գետաշէնի շրջանները կ՛ապրէին ծանր օրեր: Արցախ-Շահումեան-Գետաշէն գօտին ամբողջովին մեկուսացած էր: Կապի միակ...

Պատրաստեց` ՄԱՐԳԱՐԻՏԱ ՅՈՎՀԱՆՆԻՍԵԱՆ Մասնագիտութեամբ շինարար, կոչումով` Հայաստանի Հանրապետութեան ժողովրդական արուեստագէտ, բնատուր տաղանդով` երգահան: Ստեղծագործող, ում երգերը ոչ թէ գրւում, այլ ծնւում են: Հեղինակ այնպիսի երգերի (բառեր, երաժշտութիւն, կամ երկուսը միասին), ինչպիսիք են «Դու հեռացար», «Մինչեւ էգուց», «Աշուղ Սայաթ Նովի նման», «Նարինէ», «Արագիլները», «Դու երկու տառ»: Նա երգեր է ստեղծել Օֆելիա Համբարձումեանի, Ռուբեն Մաթեւոսեանի, Ֆլորա Մարտիրոսեանի, Լեւոն Գաթրճեանի, Պապին Պօղոսեանի, Ռայիսա...

Թարգմանեց` ՆԱՐԷ ԳԱԼԵՄՔԵՐԵԱՆ Լիբանանահայ բեմադրիչ Վաչէ Պուլղուրճեանի առաջին գեղարուեստական ժապաւէնը վերջերս ներկայացուեցաւ Քաննի փառատօնի «Քննադատներու շաբթուան» բացման հանդիսութեան ընթացքին: Նախքան այդ, լիբանանեան «Տէյլի Սթար» թերթը 13 մայիսին տպած էր Ճիմ Քիլթիի հետեւեալ յօդուածը: Վաչէ Պուլղուրճեանի առաջին գեղարուեստական ժապաւէնը` «Թրամոնթէյն», կը ներկայացնէ Ռապիհ անունով երաժիշտի մը պատմութիւնը: Հրաւէր մը` արտերկրի մէջ զանազան առիթներու ելոյթ ունենալու. իր առաջին անցագիրին դիմումնագիրը: Երբ Ռապիհ...

ԱՍՊԵՏ ՄԱՆՃԻԿԵԱՆ Խորհրդային Միութեան Գերագոյն խորհուրդին կողմէ Լեռնային Ղարաբաղի յատուկ կառավարման յանձնախումբի լուծարքէն ետք, Խորհրդային Հայաստանի եւ Արցախի ժողովուրդի ներկայացուցիչներու միացեալ որոշումով Խորհրդային Հայաստան եւ Արցախ միացեալ հռչակուած էին: Այս առիթով «Ազդակ», 4 դեկտեմբեր 1989-ի թիւով եւ «Հայ ժողովուրդը տուաւ իր ազատ որոշումը» խորագիրով խմբագրականով կը գրէր, որ միացեալ հանրապետութեան հռչակման քայլը աննախատեսելի չէր, որովհետեւ անիկա իր լինելութեան կը հասցնէր...

Պատրաստեց` ՄԱՐԳԱՐԻՏԱ ՅՈՎՀԱՆՆԻՍԵԱՆ Վայր, որտեղ ժամանակի զգացողութիւնը կարծես անհետանում է, կաթիլ առ կաթիլ զօրացող անձրեւը գրեթէ չի նկատւում, իսկ գոյների եւ ձեւերի բազմազանութիւնը բոլորովին մէկ այլ աշխարհ է տեղափոխում մարդուն: Այնտեղից սովորաբար հեռանում են նորից եւ կրկին վերադառնալու ներքին որոշմամբ, յոյսով եւ փափաքով: Աշխարհի որեւէ անկիւնում անկարելի է գտնել մի վայր, որն ունենայ մեր հին ու նոր Վերնիսաժի իւրատեսակ գեղեցկութիւնն...

Պատրաստեց՝ ՆԱՐԷ ԳԱԼԵՄՔԷՐԵԱՆ Միջազգային մասնագէտներ, գիտնականներ եւ հոգեբաններ սկսած են աւելի  յաճախ անդրադառնալ ընկերային ցանցերու օգտագործման ազդեցութիւններուն: Բրիտանական «Ինտիփենտընթ» թերթը վերջերս հրատարակեց  Ֆէյսպուքի առնչուած` Պելճիքայի ոստիկանութեան զգուշացումին, գիտական ուսումնասիրութեան մը արդիւնքին, մասնագէտներու կարծիքներուն եւ հետաքրքրական փաստերու մասին հակիրճ յօդուածներ, որոնք կը ներկայացնենք ստորեւ: Ն.    10 Փաստեր Ֆէյսպուքի Մասին 1/10 Ամէն օր շուրջ 350 միլիոն նկարներ կը վերբեռնուին  (ափլոտ) Ֆէյսպուքի...

ՀՐԱՉ ՊԱՐՍՈՒՄԵԱՆ Գ.- Որբերու Հաւաքական Յիշողութեան Վերականգնում Ծանօթ.- Յօդուածի Ա. եւ Բ. մասերը կը վերաբերէին «Յուշագիտութեան» ժամանակակից մօտեցումին եւ Շ. Արզումանեանի «Աշխարհագրութիւններ»  վաւերագրական ժապաւէնին: 8 ապրիլ 2016-ին «Էլ. Էյ. Եու.» համալսարանի Հայկական ակումբը  ցուցադրեց Նիկոլ Պեզճեանի «Աֆթըր տիս տէյ» («Այսուհետեւ...») վաւերագրական ժապաւէնը (1): Ժապաւէնը վաստակած է հայ-թուրք շարժապատկերի հարթակի 2014-ի նիւթական նպաստը: Հարթակը նախապէս ֆինանսաւորած էր Թուզլայի «Քեմփ Արմէն»-ի որբանոցին...

ՀՐԱՉ ՊԱՐՍՈՒՄԵԱՆ Ա.- «Յուշագիտութեան» Զարգացումը Զգուշացում.- Ներքեւի հատուածը կը վերաբերի վրդովեցնող իրողութիւններու, որոնք կը գործեն ի հեճուկս անիրաւուած եւ տառապահար անհատներու վկայութեան: Կան բազմաթիւ գիտական ուսումնասիրութիւններ: Արեւմուտքը քաջատեղեակ է: Կը մնայ, որ հայ վաւերագիրներ գիտակցին եւ ըստ այնմ շարժին: Յիշողութեան խաղեր.- Վաւերագրական ժապաւէնը մնայուն ներկայութիւն ունի քարոզչական աշխատանքներու ծիրին մէջ: Ապրիլեան նախաձեռնութիւններուն մէջ մեծ բաժին կը յատկացուի վերապրողներու վկայութիւններուն: Եղեռնէն...

ԱՍՊԵՏ ՄԱՆՃԻԿԵԱՆ Հայաստան եւ Արցախ կը շարունակէին շրջափակուած մնալ Ազրպէյճանի կողմէ, իսկ Խորհրդային Հայաստանի խորհրդարանը պահանջած էր Խորհրդային Միութեան Գերագոյն խորհուրդին միջամտութիւնը: Իր կարգին Ազրպէյճան Լեռնային Ղարաբաղի Ինքնավար Մարզին վրայ գերիշխանութիւն հռչակելով` ոտնակոխեց Արցախի ժողովուրդին եւ Մոսկուայի որոշումները: Արդարեւ, Խորհրդային Ազրպէյճան 23 սեպտեմբեր 1989-ին որդեգրեց որոշում մը, որ Ազրպէյճանի գերիշխանութիւնը կը վերահաստատէր Լեռնային Ղարաբաղի վրայ: Իր կարգին Քրեմլինի ղեկավար Միխայիլ...

Պատրաստեց՝ ՄԱՐԳԱՐԻՏԱ ՅՈՎՀԱՆՆԻՍԵԱՆ «Մութ Ամպերը» Հայկական բայց ոչ հայաստանեան առաջին եւ ամենատպաւորիչ Ժապաւէնը որ մի քանի տարի առաջ դիտեցի, «Երջանկութեան արցունքները»-ն էր: Անշուշտ ներկայացուած էր գեղեցիկ յուզական պատմութիւն, սակայն ինձ հիացնողը աւելի ժապաւէնի դասական, մաս-մաքուր հնչողութեան արեւմտահայերէն լեզուն էր եւ այդ լեզուով կատարուած երգերը: Ինձ համար անզուգական եւ նոր էր նաեւ Մանուէլ Մենենկիչեան երգիչը: երբ արտասահմանում այս ժապաւէնը ստեղծուեց, 1970-ականների...

Պատրաստեց՝ ՆԱՐԷ ԳԱԼԵՄՔԷՐԵԱՆ Քարոզչութիւնն ու արուեստը ձեւով մը իրարու հակադիր են: Արուեստի մէջ քարոզչութիւնը վնասակար տարր է, չըսելու համար, որ եթէ քարոզչութիւն է, ուրեմն արուեստ չէ: Իսկ արուեստի մէջ քաղաքական քարոզչութիւնը առաւել խանգարիչ է: Սակայն կը պատահի, որ քաղաքական ղեկավարներ եւ ուժեր երբեմն դիմեն արուեստի օգտագործումով քաղաքական քարոզչութեան: Այդ պարագային, եթէ արուեստը բարձրորակ է, տպաւորութիւնն ու ազդեցութիւնը այլ կ՛ըլլան: Թէեւ...

ԱՍՊԵՏ ՄԱՆՃԻԿԵԱՆ Արցախի իրողական վիճակն ու կացութիւնը կը շարունակէին մնալ լարուած, գործադուլներն ու դասադուլները կը շարունակուէին, իսկ կրակմարի դրութիւնը կը մնար անփոփոխ: Միայն Շուշիի շրջանին մէջ գործադուլ տեղի չէր ունենար: Կիրակի, 11 յունիս 1989-ին հաւաք մը տեղի ունեցաւ Ստեփանակերտի մէջ. խօսք առնողները վերարծարծեցին ժողովուրդին պահանջները: Անոնք շեշտեցին, որ Լեռնային Ղարաբաղի ընկերային եւ տնտեսական հարցերը միայն քաղաքական լուծումով կարելի է հարթել:...