Անդրադարձ

Հայ ժողովրդի ինքնութեան ու միասնութեան ապահովման գործում դարեր ի վեր անփոխարինելի է եղել մշակոյթի ու գրականութեան դերը: Բազմիցս դա տեսանելիօրէն ապացուցուած է ու հաստատուած: Բայց ակնյայտ  է  եւ դառը այն իրողութիւնը, որ հայ գրականութիւնը գրեթէ մշտապէս դժուարութիւններ է կրել, գրողը  չի կարողացել լիովին նուիրուել ստեղծագործական աշխատանքին ու լիարժէք դրսեւորել իր տաղանդը: Ասել է թէ` գրականութիւնը միշտ էլ օգնութեան ու օժանդակութեան...

ԳՐԻՇ ԴԱՒԹԵԱՆ   Ընթացիկ հայ գրականութեան գեղարուեստական արձակի ափրիկահայն է Պօղոս Գուբելեանը, թէեւ ծնուած 1936 թուականում, Ալեքսանտրեթի միջերկրականեան կապոյտ ափերին, բայց սփիւռքահայի իր ճակատագրով, նախ, դեռեւս մանուկ, տարագրւում է մայրիների երկիրը` Լիբանան, ապա կեանքի ու աշխատանքի պարտադրանքով իր երիտասարդութեան տարիները անց է կացնում բուն Ափրիկէի խորքերում, հիմնականում` Սիէրա Լէոնում, միջինարեւելցի ազգասէր ու հայրենասէր իր կրակոտ զգացումներին ու կրքերին աւելացնելով սեւ...

1992-ի Խոջալուի դէպքերուն առիթով  սուրիական արաբատառ «Ուաթան» քաղաքական օրաթերթը իր երկուշաբթի, 27 փետրուար 2017-ի թիւով հրապարակած է մեկնաբանական  յօդուած մը, ուր փոխանցուած տեղեկութիւններուն մէջ «Ազդակ»-ի արաբերէն կայքը նշուած է իբրեւ աղբիւր:  Ստորեւ` յօդուածին թարգմանութիւնը: 1992-ի սկիզբը Ազրպէյճան օգտագործեց Խոջալուի շրջանը` ռմբակոծելու համար Լեռնային Ղարաբաղի մայրաքաղաք Ստեփանակերտը, աւերելով քաղաքի բնակարանները, վարժարանները, հիւանդանոցներն ու պետական շէնքերը: Ազրպէյճան «Խոջալու»-ի շրջանը վերածեց կոյր ռմբակոծման...

ԿԱՐՕ ԱՐՄԷՆԵԱՆ Հաճոյքով կ՛արձագանգեմ վերջերս «Ազդակ»-ի մէջ լոյս տեսած Վարագ Գեթսեմանեանի յօդուածին («Օսմանահայե՞ր. Այո՛, օսմանահայեր»), որ գիտակ հակաճառութիւն մըն է երկու տարի առաջ «Ասպարէզ»-ի, «Ազդակ»-ի եւ այլ ՀՅԴ օրկաններու մէջ լոյս տեսած իմ յօդուածիս հիմնական կէտերուն եւ անուղղակի կո՛չ մը`  նոր եւ գիտական լոյսի տակ քննարկելու այս խնդիրները: Յայտնեմ, որ լիովին կը բաժնեմ իմ երիտասարդ ընկերոջ նախանձախնդրութիւնը` լայն տեսադաշտով մտածելու,...

ՊԵՏՐՈՍ ՅՈՎՍԷՓ ԱԼԱՀԱՅՏՈՅԵԱՆ «Հօպ Կիւլիւզար»-ի տարբերակման պատմութիւնը քիչ մը տարբեր է: Այս գեղեցիկ խմբերգն ալ կը պատկանի այն խումբին, որ տակաւին չէր յօրինուած 1947-ին (այսինքն մաս չի կազմեր ձեռագիրներու այն խումբին, որ հրատարակուեցաւ 1947-ին): Ան լոյս կ՛ընծայուի 1952-ին: Կրկին, գաղտնի ու ծածուկ, փորձերու ընթացքին նոթագրած եմ նոթան եւ բառերը այս խմբերգին: Երբ բաղդատեցի զայն լոյս տեսած բնագիրին հետ, զարմանքով նկատեցի,...

ՐԱՖՖԻ ՏՈՒՏԱԳԼԵԱՆ Գարեգին Նժդեհ կ՛ըսէ. «Կռիւներում հերոսանալուց աւելի, դժուար է կեանքում հերոսավայել կեցուածք ունենալը»... «Հաց բերող»-ը կռիւներուն չհերոսացաւ. տկար ու հիւանդոտ էր իր մարմինը, բայց ան չվախցաւ գնդակներէն ու ռումբերէն եւ արցախեան պատերազմին իր մասնակցութիւնը բերաւ` դիրքերուն հաց հասցնելով: Արիւն թափեց միւս բոլոր կռուող տղոց նման, երբ հրազէնային վիրաւորում ստացաւ դիրքեր հաց տանելու ժամանակ: «Հաց բերող»-ը չէր կրնար ուրիշ ձեւով...

ՅՈՎԻԿ ԱՖԵԱՆ Բոլորս, անկախ քաղաքական պատկանելութիւնից եւ հայեացքներից կամ դրանց բացակայութիւնից, միահամուռ, միասնակամօրէն ցաւ ապրեցինք: Ցաւ ապրելը միայն այդ պարագայում է լաւ, երբ բոլորը միասին են այն ապրում, ազգովի, մանաւանդ երբ ազգովի այլ բան չենք անում, չենք կարողանում, չի ստացւում: Հայաստանի քաղաքացի Արթուր Սարգսեանն էլ չկայ, մահացաւ, ասում են` սպաննուեց, ասում են` սպաննեցին: Այդպէ՞ս է, չգիտեմ: Կը պարզուի: Յուսանք` կը...

ՅԱՐՈՒԹ ՉԷՔԻՃԵԱՆ Ողջունելի է վարչապետ Կարէն Կարապետեանի 27 Փետրուար 2017-ին սփիւռքահայերուն ուղղուած կոչը (1)` «Մասնակից ըլլալու հայրենիքի ապագայի կառուցման»: Ըստ էութեան, հիմնուելով Հայաստանի Հանրապետութեան անկախութեան հռչակագիրի տառին ու ոգիին վրայ, եթէ այսպիսի կոչ եւ անոր յաջորդելիք էական գործնական քայլերը 26 տարի առաջ կատարուած ըլլային, այսօր արդէ՛ն կ՛ունենայինք բոլորիս փափաքած աւելի՛ հզօր, պատմական արժէքներն ու աւանդութիւնները պահպանող, արդար ու ժամանակակից Հայաստան`...

Հայաստանի Հանրապետութեան` ապրիլի 2-ին կայանալիք ԱԺ ընտրութիւնների քարոզարշաւի ժամանակաշրջանը մօտենում է կէսին: Անցած օրերի ընթացքում Հայաստանի քաղաքական դաշտը թէժացել է, շռայլւում են խոստումներ, հեռանկարային ծրագրեր, ինքնաարդարացումներ, քննադատութիւններ, չարածներն են պախարակւում եւ դարձեալ խոստումներ, խոստումներ... Ընդհանուր հայեացքով քաղաքական կուսակցութիւների եւ դաշինքների ծրագրերը դիտարկելով եւ ի մի բերելով բոլորի ասածը` հասկանում ենք, թէ ինչքա՛ն բան կայ անելու եւ ինչքան բան դեռեւս չի...

ՎԱՉԷ ԲՐՈՒՏԵԱՆ Երբեք չեմ սիրած Մեծն Բրիտանիոյ նախկին վարչապետներէն Ուինսթըն Չըրչիլը (ոչ ալ` իր նախորդները կամ յաջորդները): Որովհետեւ ան ղեկավարն էր կայսրութեան մը, որուն վրայ «արեւը մար չէր մտներ»: Այս յոխորտանքը ինքնին ամբարտաւանութեան մը ցուցանիշն է: Կարծէք չի բաւեր բազմաթիւ երկիրներ ու ժողովուրդներ ստրկացնել (ինչպէս` որեւէ կայսրութիւն), չի բաւեր անոնց բնական հարստութիւնները կողոպտել, հիմա ալ` յոխորտալ, թէ արեւը եւ այլն:...

ԲԱԳՐԱՏ ԷՍԴՈՒԳԵԱՆ Սալորենին ծառերու յիմարագո՛յնն է: Բոլորէն առաջ կը խաբուի մարտի կեղծ գարունով: Խաբուսիկ արեւը տեսնելով` իսկո՛յն կը ծաղկի: Սպիտակ ուրախութիւն մը կը պարգեւէ շուրջ-բոլորին: Պատահական անցորդները կը հրապուրուին ծաղկած սալորենիի գեղեցկութեամբ: Կը հրճուին, ուրախութեամբ կը լեցուին: Անցած են ձմրան մռայլ օրերը: Շուտով կը հասնի գարունը, բնութիւնը կը վերակենդանանայ, ծառ ու ծաղիկ կը դալարին: Նոյնիսկ պեթոնապատ մեծ քաղաքներու մէջ, այգիի...

Ս. ՄԱՀՍԷՐԷՃԵԱՆ Էրտողանի Թուրքիան Մերքելի Գերմանիոյ դէմ երկար ատենէ ի վեր բացած է բանաւոր պատերազմ մը, որ վերջին շաբաթներուն հասաւ բաւական սուր աստիճանի: Թուրքիոյ նախագահն ու իր «խունթա»-ին անդամները Գերմանիան ամբաստանեցին իբրեւ նացիականութեան վերազարթնումի օճախ, իսկ քանի մը օր առաջ ալ ամբաստանութիւններու օղակը տարածեցին դէպի Հոլանտա: Էրտողան եւ իր նախարարները յանկարծ դարձան ժողովրդավարութեան ու մարդասիրութեան քարոզիչներ` հարցականի տակ առնելով Թուրքիոյ...

Երբ Դանակը Ոսկորին Կը Հասնի Սուրիական տագնապի սկզբնաւորման 6-ամեակին առիթով ԵՈՒՆԻՍԵՖ հրապարակած է բաւական յոռետեսական հաղորդագրութիւն մը`  մանուկներուն վիճակին մասին: Ստորեւ` հաղորդագրութիւնը. «Սուրիական պատերազմին` երեխաներուն վրայ ունեցած ազդեցութիւնը մրցանշային դարձած է», նշուած է սուրիական տագնապի վեցամեակին առիթով ԵՈՒՆԻՍԵՖ-ի հրապարակած գնահատականին մէջ: Վկայակոչուած սպանութիւնները, հաշմանդամութեան պարագաները, պատերազմական գործողութիւններուն մէջ երեխաներուն ներգրաւուածութիւնը նախորդ տարի կտրուկ աճ արձանագրած են երկրին մէջ բռնութիւններու շեշտակի...

Արտասովոր չէ, որ Արթուր Սարգսեանի մահը զգացականութեան ալիք բարձրացնէր եւ տեղի տար  հրապարակային թէժ քննարկումներու, յաճախ զեղումնային գրառումներու, մեղադրանքներու: Արթուր Սարգսեանի ինքնազոհաբերումը, սկզբունքայնութիւնը եւ անոնց սերտօրէն կապուած կեանքի աւարտը, կը թուի, որ առանցքային նիւթ պիտի շարունակեն մնալ ո՛չ միայն հասարակական քննարկումներու, այլ նաեւ քաղաքական յայտարարութիւններու: Խնդիրը այս պարագային եւ ընդհանուր պատկերի մէջ ընտրաքաղաքական առումով այլ հարթութեան վրայ պէտք է դիտարկել:...

 ՊԵՏՐՈՍ ՅՈՎՍԷՓ ԱԼԱՀԱՅՏՈՅԵԱՆ Այժմ երկու խօսք` «ՆԱՆՈՐ»-ի մասին: «Նանոր»-ը ոչ միայն Կանաչեանի, այլ հայ խմբերգական ստեղծագործութեան փայլուն գագաթն է` իր յղացքով, իր իմաստով, իր կազմակերպութեամբ, շքեղութեամբ, իր աւանդապաշտական հայկականութեամբ: Ան գրուած է Պէյրութի մէջ, 1943-ին եւ հասարակական ունկնդրութեան արժանացած` յաջորդ տարին: «Նանոր»-ը այն եզակի, եթէ ոչ` միակ գործն է, որուն ողջ ատաղձը հեղինակին մտայղացումն է, եւ ոչ թէ փոխ առնուած`...

ՐԱՖՖԻ ՏՈՒՏԱԳԼԵԱՆ Մարտի սկիզբը, քաղաքական կեանքի առանցքը կազմող ընտրապայքարներն ու քարոզարշաւները մե՜ծ դժուարութեամբ անտեսելով, որոշեցի հերթական այցելութեամբ Արցախ մեկնիլ, «Թուֆէնքեան» հիմնադրամի գործընկերներուս հետ Քաշաթաղի շրջան երթալու եւ գարնան հետ սկսող աշխատանքներուն հետեւելու համար: Ինչպէս արդէն գրած էի նախորդ նամակիս մէջ, առաջին այցելութիւնը կատարեցինք Իշխանաձոր գիւղը, որ Քաշաթաղի շրջանի մեծ գիւղերէն մէկն է: Այստեղ տեղափոխուած են նաեւ սփիւռքահայեր` Այնճարէն եւ Սուրիայէն,...

ԴՈԿՏ. ՀՐԱՅՐ ՃԷՊԷՃԵԱՆ   Աթլանթա, Ամերիկայի Միացեալ  Նահանգներ: Փետրուար 2017: Աթլանթա եղած էր տեղացի հնդիկ ժողովուրդին կարեւոր ոստանը, երբ Եւրոպայէն տարբեր ազգեր սկսան «տեղաւորուիլ» այս շրջանը: Ամերիկայի քաղաքացիական պատերազմին` 19-րդ դարուն, Աթլանթան դարձած էր զինուորական գործունէութիւններու կեդրոն: Եթէ քաղաքը մեծապէս քանդուեցաւ այդ օրերուն, ապա այսօր կը նկատուի Ամերիկայի տնտեսական եւ ելեւմտական կարեւոր կեդրոններէն մէկը: Աթլանթան գեղեցիկ է. փոքր լեռներ իրարու...

Յ. Լ. Այսպէ՛ս կեանքը կը շարունակուի: Մնացողները ստիպուած յիշատակներով կ՛ապրին, իսկ առյաւէտ բաժնուողները իրենց գործով կը մնան: Ինչպէ՞ս սկսիմ միտքերս թուղթին յանձնել: Մտածեցի, որ «Լեւոն Շանթ» կեդրոնը առնեմ իբրեւ ելակէտ եւ մտքերս շաղկապեմ իրարու: Ընդհանրապէս տեսիլք ունեցող մարդիկ մեր կեանքին մէջ հետք ձգած են: «Լեւոն Շանթ» կեդրոնի հիմնադրութեան եւ գործունէութեան տեսիլքը Գրիգոր Շահինեանին կը պատկանէր: Տարիներու ուսուցչական ասպարէզի իր թոշակը...

ՄԱՐՈՒՇ ԵՐԱՄԵԱՆ Ինչպէս միշտ, այս անգամ եւս ուրախութիւնը գինովցուցեր է մեզ` ի տես օտարի մը, որ իր ազատ կամքով մօտեցեր է հայութեան, համակրեր է ժողովուրդին, գացեր է տեսնելու Հայաստանը եւ... վերջնականօրէն հմայուեր մեր երկրով: Ռիհամ Աֆիֆի եգիպտացի արաբ ակնաբուժ մըն է, որ Տուպայ կ՛ապրի ու կ՛աշխատի, եւ Եղեռնի հարիւրամեակին Եգիպտոսի պատուիրակութեան հետ Հայաստան հրաւիրուած էր եգիպտահայ գաղութին հրաւէրով` մասնակից դառնալու...

ՊԵՏՐՈՍ ՅՈՎՍԷՓ ԱԼԱՀԱՅՏՈՅԵԱՆ Այսպէս վերջ կը գտնէ Բ. Կանաչեանի առաջին  գլուխ-գործոցը` հարազատագոյն տոհմային ստեղծագործութիւններէն առաջինը: Հոս երգը, ինչպէս` «Հոյ Նար»-ին կամ` «Մարալօ»-ին մէջ, վերացական մտքի մը անկենդան դրսեւորումը չէ երբե՛ք: Երգը հոս ապրող, շնչող, կենդանի, հարազատ, ինքնաբուխ պոռթկում է, համով ապրելու կենսական ճիգէ ժայթքած կենսահիւթը, կեանքի, սիրոյ, արբեցողութեան, գեղեցկութեան պահանջներէն բխած բնութենապաշտական մղումներու խտացած կայծը: Կանաչեան կրցած է ճանչնալ այդ...