Մանկապատանեկան

Պատրաստեց՝ ՇՈՂԻԿ ՏԷՐ ՂՈՒԿԱՍԵԱՆ 2023 տարուան առաջին լուրերէն մէկը լաւ լուր մըն էր: Երկուշաբթի, 9 յունուարին գիտնականները զայն յայտարարեցին. օզոնի խաւը սկսած է վերակառուցուիլ: Օզոնի խաւը երկրագունդի մթնոլորտէն այն բաժինն է, որ մեր մոլորակը կը պաշտպանէ արեւուն վտանգաւոր ճառագայթներէն: Անիկա անհրաժեշտ է մեզի համար: Արդ, 1980-ական թուականներէն ի վեր ան փճացած էր մարդոց գործունէութեան պատճառով մթնոլորտին մէջ արձակուած կարգ մը...

Պատրաստեց՝ ՇՈՂԻԿ ՏԷՐ ՂՈՒԿԱՍԵԱՆ Մէկ միլիոն թոն հազուագիւտ մետաղներ գտնուած են Շուէտի մէջ. սակայն ինչո՞ւ ասիկա գանձ մըն է, եւ ի՞նչ են այս հազուագիւտ հողերը: Շուէտի հիւսիսը գտնուած է աւելի քան մէկ միլիոն թոն մետաղներ պարունակող տարածք մը: Այդ վայրին մէջ գտնուող մետաղներու ճիշդ քանակը տակաւին չէ հաստատուած, սակայն, ըստ ներկայի ենթադրութիւններուն, ան կրնայ ներկայացնել միջազգային պահեստներուն, այսինքն` մօտաւորապէս 120...

Պատրաստեց՝ ՇՈՂԻԿ ՏԷՐ ՂՈՒԿԱՍԵԱՆ Սամիները, որոնք ճանչցուած են նաեւ լափոն անունով, կ՛ապրին հիւսիսային Եւրոպայի մէջ` Նորվեկիա, Շուէտ, Ֆինլանտա, Ռուսիա: Կարգ մը սամիներ հիւսիսային եղջերուներ բուծանելով կը զբաղին: * * * Մօտաւորապէս 20 տարիներ առաջ Ֆինլանտայի հիւսիսը երիտասարդ սամիները չէին ուզեր եղջերուներ բուծանելով զբաղիլ: Անոնք կ՛երթային դէպի հարաւ` յուսալով ուրիշ արհեստ մը, ուրիշ կեանք մը գտնել: Այժմ շատ աւելի մեծ թիւով...

Պատրաստեց՝ ՇՈՂԻԿ ՏԷՐ ՂՈՒԿԱՍԵԱՆ - Կուաթեմալայի մէջ մանուկները իրենց նուէրները կը ստանան արեւմտեան Ս. Ծնունդին, մինչ չափահասները պէտք է սպասեն մինչեւ Նոր տարի` իրենց նուէրները ստանալու համար: - Գերմանացիները հնարեցին Կաղանդի կեղծ ծառերը 19-րդ դարու վերջաւորութեան. անոնք շինուած էին սագի ներկուած փետուրներով: - Շուէտի մէջ սովորութիւն է Ս. Ծնունդի գիշերը Տոնալտ Տաքի շարժուն գծապատկերներ դիտել: - Յունաստանի մէջ մարդիկ իրարու...

Պատրաստեց՝ ՇՈՂԻԿ ՏԷՐ ՂՈՒԿԱՍԵԱՆ Արդէն Կաղանդի տօնակատարութիւնները սկսած են` իրենց հետ բերելով տուրմի եղանակը: Այս տօնական երկար շրջանին մենք բազմաթիւ առիթներ պիտի ունենանք տարբեր տեսակի տուրմեր համտեսելու: Սակայն ի՞նչ ճամբայ կը կտրէ այդտ տուրմը, մինչեւ հասնի մեր սեղաններուն վրայ: * * * Քաքաոյի ծառը Այս ծառին շնորհիւ է, որ տուրմը գոյութիւն ունի: Տուրմը կը պատրաստուի քաքաոյի ծառին պտուղներով: Քաքաոյի ծառը...

Պատրաստեց՝ ՇՈՂԻԿ ՏԷՐ ՂՈՒԿԱՍԵԱՆ  Գրեթէ 27 տարեկան Ֆլոսի չի նմանիր ուրիշ կատուներու: Ան աշխարհի տակաւին կենդանի ամէնէն տարիքոտ կատուի տիտղոսին արժանացած է: Երկար կեանք մը, որուն ընթացքին ան ունեցած է չորս տարբեր տէրեր: * * * Անոր 26 տարիները կը համապատասխանեն մարդկային 120 տարիներու: Ֆլոսի` անգլիացի կատուն, 24 նոյեմբերին կ՛արձանագրէր մրցանիշ, երբ ան հասաւ 26 տարեկան եւ 329 օր տարիքին:...

Պատրաստեց՝ ՇՈՂԻԿ ՏԷՐ ՂՈՒԿԱՍԵԱՆ Ո՞ւր կը գտնուին աշխարհի ամէնէն շատ բնակիչ ունեցող քաղաքները: Ասիոյ մէջ է, որ մենք կը գտնենք ամէնէն մեծ թիւով բնակչութիւն ունեցող քաղաքները: Առաջին հերթին կու գայ Թոքիոն, Ճափոնի ամէնէն մեծ քաղաքը: Անոր կեդրոնին մէջ կ՛ապրի մօտաւորապէս 14 միլիոն մարդ, իսկ եթէ անոր արուարձանները եւս նկատի ունենանք, ընդամէնը 37,3 միլիոն անձ կ՛ապրին այդ մէկ քաղաքին մէջ: Թոքիոյին...

Պատրաստեց՝ ՇՈՂԻԿ ՏԷՐ ՂՈՒԿԱՍԵԱՆ Ահա մէկ շաբաթէ, որ ամբողջ աշխարհը կ՛ապրի ֆութպոլի ախոյեանութեան խաղերու կշռոյթով: Ասիկա պիտի շարունակուի մինչեւ 18 դեկտեմբեր, երբ պիտի ճշդուի եւ յայտարարուի յառաջիկայ չորս տարիներուն ախոյեանի տիտղոսը կրող խումբին անունը: Չորս տարին անգամ պատահած այս համաշխարհային դէպքին միլիառաւոր անձեր կը հետեւին պատկերասփիւռին միջոցով: Սակայն ո՞վ մտայղացած է Աշխարհի ախոյեանութիւնը, եւ երբէն ի վեր անիկա կը կազմակերպուի:...

Պատրաստեց՝ ՇՈՂԻԿ ՏԷՐ ՂՈՒԿԱՍԵԱՆ Այո՛, ըստ Միջազգային ազգերու կազմակերպութեան, 15 նոյեմբերին աշխարհի բնակչութեան թիւը հասաւ 8 միլիառի: *** Ամէն օր նոր մանուկներ կը ծնին: Նոյն ժամանակ մարդիկ միշտ աւելի երկար կ՛ապրին: Հետեւաբար զարմանալի չէ, որ նոյն բանը պատահի երկրագունդին վրայ բնակող մարդ արարածներուն թիւի մակարդակին: 1950 թուականին երկրագունդի բնակչութիւնը 2,5 միլիառ էր: 72 տարիներ ետք այս թիւը երեքով բազմապատկուած է:...

Պատրաստեց՝ ՇՈՂԻԿ ՏԷՐ ՂՈՒԿԱՍԵԱՆ 2022-ի ֆութպոլի աշխարհի ախոյեանութիւնը տեղի պիտի ունենայ Քաթարի մէջ, 20 նոյեմբերէն մինչեւ 18 դեկտեմբեր, 32 ազգային խումբեր պիտի մրցին տիտղոսին արժանանալու համար: *** Ամէն չորս տարին անգամ մը, աշխարհի չորս կողմերէն ֆութպոլի ազգային խումբեր իրարու դէմ կը մրցին` ստանալու համար աշխարհի ախոյեանի հեղինակաւոր տիտղոսը: Սկզբնական զտումի խաղերու փուլէ մը ետք, այս տարի 32 խումբեր ժամադրուած են...

Պատրաստեց՝ ՇՈՂԻԿ ՏԷՐ ՂՈՒԿԱՍԵԱՆ  Անցեալ շաբաթ մենք ուղղուեցանք դէպի շատ ցուրտ շրջան մը: Այս շաբաթ մենք պիտի երթանք վայր մը, ուր շատ աւելի ցուրտ է, սառած ովկիանոսին տակ: Ծովը մարդոց շատ յարմար միջավայրի մը չէ: Անոնք չեն կրնար շնչել ջուրին տակ, ո՛չ ալ տոկալ ջուրին ճնշումին: Սակայն գիտնականներ եւ հետազօտողներ կը փափաքին հոն ապրիլ: Կ՛ուզեն ժամանակ ունենալ այդ ընդծովեայ աշխարհը...

Պատրաստեց՝ ՇՈՂԻԿ ՏԷՐ ՂՈՒԿԱՍԵԱՆ Անթարքթիքի մէջ, Կուտիէ կղզիին վրայ, Փորթ Լոքրոյի բնական նաւահանգստային շրջան մըն է, ուր ամրան ընթացքին օրական երկու նաւ կ՛այցելէ` զայն վերածելով Անթարքթիքայի ամէնէն շատ այցելուած շրջանը: Սկզբնական շրջանին Փորթ Լոքրոյ եղած է անգլիական ռազմական խարիսխ մը` Համաշխարհային Բ. պատերազմին ընթացքին: Այժմ անիկա կը գտնուի Եու. Քյ.` Անթարքթիք Հերիթըճ թրասթ կազմակերպութեան պատասխանատուութեան տակ: Այս կազմակերպութիւնը կը զբաղի...

Պատրաստեց՝ ՇՈՂԻԿ ՏԷՐ ՂՈՒԿԱՍԵԱՆ Լէա Նամուկերուա կ՛ապրի Ուկանտայի մէջ, Ափրիկէ: Երբ ան 13 տարեկան էր, սկսած էր աղբերը հաւաքելու, ապա կերպընկալին գործածութեան դէմ պայքարելու: Յաջորդ փուլը եղաւ կլիմայի համար գործադուլը... Եւ շնորհիւ անոր` 5 տարուան ընթացքին հազարաւոր «տարեդարձի» ծառեր տնկուեցան: 13 տարեկանին արդէն Լէա հետաքրքրուած էր աշխարհի հարցերով: Ան կը կարդար, լուրեր մտիկ կ՛ընէր, հարցումներ կը հարցնէր: Իրեն համար իր...

Պատրաստեց՝ ՇՈՂԻԿ ՏԷՐ ՂՈՒԿԱՍԵԱՆ 4 տարիներ առաջ 13 տարեկան Անիքա Փուրի իր ընտանիքին հետ կ՛այցելէր Հնդկաստան` արձակուրդներուն ընթացքին: Տումպայի շուկային մէջ փղոսկրէ արձանիկներով եւ գոհարեղէններով լեցուն կրպակներուն ցուցափեղկերը կը ցնցեն զինք: Այս նիւթը փիղերուն ժանիքներէն կու գայ: Անոր վաճառքը արգիլուած է տարիներէ ի վեր: Սակայն որսագողերը չեն անհետացած եւ փիղերը տակաւին մեծ վտանգի մէջ կը գտնուին: Միացեալ Նահանգներ վերադարձին Անիքա...

Պատրաստեց՝ ՇՈՂԻԿ ՏԷՐ ՂՈՒԿԱՍԵԱՆ  Հոկտեմբեր 11-ը Աղջիկներու իրաւունքներուն միջազգային օրն է: Սակայն դժբախտաբար տակաւին մինչեւ այսօր կան բազմաթիւ շրջաններ, ուր յաճախ աղջիկները չունին այն նոյն իրաւունքները, ինչ որ` տղաքը: 1959-ին Միացեալ ազգերու կազմակերպութիւնը որդեգրեց Մանուկներու իրաւունքներու հռչակագիրը, որ կը ճանչնայ մանուկներու յատկապէս ուսում ստանալու իրաւունքը, ինչպէս նաեւ իրաւունքը` խաղալու, լաւ միջավայր մը ունենալու եւ առողջապահական խնամքներու: Իսկ Աղջիկներու միջազգային օրը...

Պատրաստեց՝ ՇՈՂԻԿ ՏԷՐ ՂՈՒԿԱՍԵԱՆ Երբ մենք կը քալենք քաղաքին խճողուած փողոցներուն մէջ, երբեմն մեզի համար դժուար կ՛ըլլայ մայթերէն քալելը, կամ փողոցը անցնիլը` սփռուած ապրանքներուն, կամ երթեւեկը դանդաղեցնող ինքնաշարժներուն պատճառով: Սակայն գիտէի՞ր, թէ այս առօրեայ կեանքը շատ աւելի խրթին է Թայլանտի մայրաքաղաք Պանքոքի մօտ Սամութ Սոնկքրամի նշանաւոր շուկային մէջ... որուն մէջէն կ՛անցնի շոգեկառքի գիծը: *** Շուկան տարածուած է 500 մեթր երկայնքի...

Պատրաստեց՝ ՇՈՂԻԿ ՏԷՐ ՂՈՒԿԱՍԵԱՆ Երկրագունդին հիւսիսային կիսագունդին մէջ,  իւրաքանչիւր եղանակ կը տեւէ 3 ամիս. աշունը սկսաւ... 23 սեպտեմբերին: Ո՛չ, աշունը միշտ 21 սեպտեմբերին չի սկսիր: Աշունը կը սկսի գիշերահաւասարի օրը, երբ ցերեկը եւ գիշերը նոյն տեւողութիւնը կ՛ունենան, որովհետեւ այդ օրը արեւը կ՛անցնի հասարակածի զենիթի կէտէն: Աշնանային գիշերահաւասարի օրը ընդհանրապէս տեղի կ՛ունենայ 21-24 սեպտեմբերի միջեւ: Այդ օրն է, որ եղանակը կը...

Պատրաստեց՝ ՇՈՂԻԿ ՏԷՐ ՂՈՒԿԱՍԵԱՆ Ամէն օր մենք միշտ աւելի ուժանիւթի պէտք ունինք  աշխատցնելու համար` գործարանները, ինքնաշարժները, հեռաձայնները, կամ լուսաւորութիւն ունենալու: Այժմ ուժանիւթը շատ աւելի կը սղի: Յաճախ ան նաեւ ապականում կը յառաջացնէ: Հետեւաբար, ինչպէ՞ս պահպանել մոլորակը: *** Ուժանիւթն է, որ կ՛աշխատցնէ մեր շուրջը գտնուող բոլոր մեքենաները, ինքնաշարժները, ջեռուցումը, կամ վիտէօ-խաղերու մեքենան: Տարուէ տարի աշխարհի բնակչութիւնը միշտ աւելի ուժանիւթ կը սպառէ:...

Պատրաստեց՝ ՇՈՂԻԿ ՏԷՐ ՂՈՒԿԱՍԵԱՆ Այսօր քիչ մը ելլենք մեր ապրած միջավայրէն` այցելելու համար արտասովոր վայրեր: Մենք վարժուած ենք նոյն կառոյցը ունեցող շէնքերով ծածկուած մեր քաղաքներուն, սակայն գիտէի՞ր, որ մարդիկ սկսած են փնտռել լուծումներ` յարգելով բնական միջավայրը, նուազ մսխել բնութեան հարստութիւնները: Ծանօթանանք չորս տարբեր հաւաքականութիւններու, որոնք կը փորձեն իրենց մասնակցութիւնը բերել մոլորակի պահպանման ճիգերուն: - «Թայնի հաուս», փոքրիկ տունը Անիկա շատ...

Պատրաստեց՝ ՇՈՂԻԿ ՏԷՐ ՂՈՒԿԱՍԵԱՆ Ճափոնի մէջ բազմաթիւ սրճարաններ կեղծ ուտելիքներ եւ ճաշեր կը դնեն իրենց ցուցափեղկերուն մէջ` իրենց ճաշացուցակը ներկայացնելու համար: Անոնց մօտ կը նշուի նաեւ գինը: Այս ցուցադրութեան նպատակն է յաճախորդներուն ուշադրութիւնը գրաւել, յատկապէս` օտար զբօսաշրջիկներուն, որոնք ճափոներէն կարդալ չեն գիտեր: Այս սովորութիւնը սկսած էր 1930-ական թուականներուն, երբ տակաւին շատ նկարներ չէին առներ: Յատուկ գործարաններ Ճաշարանները իրենց կեղծ ուտելիքները...