ՏԻԳՐԱՆ ՃԻՆՊԱՇԵԱՆ
1945 թուականի յունիս ամսուն աւարտելէ ետք Հայ Ճեմարանը, Ալիս Գազանճեան նոյն տարուան հոկտեմբերին դարձած է Ճեմարանի նորաբաց նախակրթարանի ուսուցչուհի: Ան այլազան պաշտօններով Ճեմարանի ուսուցչական կազմին մաս կազմեց մինչեւ իր պատկառելի 90 տարիքը թեւակոխելը 2017-ին, ուղիղ 72 տարի: Սա երեւոյթ է: Ալիս Գազանճեան, Ճեմարանի օրիորդ Ալիսը, այնքան շաղախուած էր Ճեմարանի կեանքին, որ անկարելի էր դադրեցնել անոր պաշտօնավարումը: Աշակերտած ըլլալով Ճեմարանի հիմնադիրներու սերունդին` Լեւոն Շանթին, Նիկոլ Աղբալեանին եւ ուրիշներուն, ան Ճեմարանի մէջ արթուն պահակը հանդիսացաւ Հայ Ճեմարանը կերտողներուն մանկավարժական ըմբռնումներուն ու ազգային հայրենական համոզումներուն:
Հասուն տարիքին յաճախեց համալսարան ու տիրացաւ հոգեբանութեան ու մանկավարժութեան մագիստրոսի տիտղոսին: Նախակրթարանի մէջ գլխաւորաբար թուաբանութեան դասատու` ան գործակցաբար պաշտօնակիցներու պատրաստեց «Թիւ եւ հաշիւ» դասագիրքերու շարքը, անոնց ուսուցչի ուղեցոյցներով: Նշանակուեցաւ Ճեմարանի կրթական տեսուչ, աւելի ուշ` երկրորդական բաժնի պատասխանատու եւ դարձաւ տնօրէնին աւագ խորհրդականն ու հիմնական նեցուկը: Պէտք է թերթել իւրաքանչիւր տարեշրջանի համար իր պատրաստած թղթածրարները, տեսնելու համար բծախնդիր աշխատանքը մասնագէտ մանկավարժի մը, որ կը հետեւի իւրաքանչիւր աշակերտի յառաջդիմութեան ու իւրաքանչիւր ուսուցչի աշխատանքին արդիւնաւորումին:
Ճեմարանի պատասխանատուները, աւանդութեան կարգ անցած ըմբռնումով մը, միշտ եղած են աշխատասէր ու իրենց գործը չեն սահմանափակած որեւէ ժամանակացոյցով: Ալիս Գազանճեանը կարելի է, առանց դոյզն տատանումի, համարել աշխատանքի ախոյեան:
Ճեմարանի մէջ պաշտօնավարութեան կողքին, Ալիս Գազանճեան դասաւանդեց նաեւ Համազգայինի Հայագիտական Հիմնարկին մէջ: Մեր դպրոցներու հայերէնի ու հայոց պատմութեան ուսուցիչներէն շատեր, մամուլի ծառայողներ ու աշխատակիցներ իր ուսանողները եղած են:
Հասարակական մարզին մէջ, Ճեմարանի Շրջանաւարտներու միութեան կողքին, որուն տեղեկատուն երկար ժամանակ խմբագրած է ամենայն բծախնդրութեամբ, Ալիս Գազանճեան գործած է նաեւ Համազգային մշակութային միութեան մէջ, նախ Էշրեֆիէի Ռուբէն Զարդարեան մասնաճիւղին, ապա Լիբանանի Շրջանային վարչութեան անդամակցութեամբ: Մեծ է իր դերը Լեւոն Շանթ կեդրոնի շինարարութեան մէջ, ինչպէս նաեւ Մելանքթոն եւ Հայկ Արսլանեան ճեմարանի շինութեան ժամանակ դրամահաւաքի աշխատանքներուն մէջ:
Ճեմարանի մէջ պաշտօնավարման վերջին տարիներուն, երբ տնօրէնի խորհրդականն էր պաշտօնապէս, ան իրաւամբ դարձաւ խորհրդականն ու ուղեցոյցը ամբողջ ուսուցչական կազմին: Շաբաթական մանկավարժական ժողովներուն ընթացքին, երբ դպրոցի բաժիններուն պատասխանատուներուն կողմէ գաղափարներ կը յայտնուէին ու առաջարկներ կ՛ըլլային, ես կը նայէի օրիորդ Ալիսին ու ան անխօս, սակայն աչք ու ունքով ինծի ուղղութիւն կու տար: Տնօրէնութեանս ամբողջ ընթացքին, բոլոր կարեւոր որոշումներու կայացումէն առաջ ես ապաւինած եմ Ալիս Գազանճեանի առողջ խորհուրդին ու չեմ սխալած:
Գիտութեամբ, գաղափարական յագեցուածութեամբ անխոնջ աշխատանքով ու նուիրումով լեցուն ընթացք մը եղաւ Ալիս Գազանճեանի կեանքը: Միշտ սիրուեցաւ իր գործակիցներէն ու աշակերտներէն ու արդարօրէն գնահատուեցաւ: Երանի իրեն:
