ԳԷՈՐԳ ՊԵՏԻԿԵԱՆ
Եւ մանաւանդ` 16 նոյեմբեր…
Արիւնոտ թուական մը եւս աւելցաւ ներկայ մեր պատմութեան էջերուն մէջ: Կարծես` ասկէ «առաջուանները» չէին բաւեր, հիմա ալ այս մէկը աւելցաւ: Նայինք` տակաւին ի՛նչ անակնկալ թուականներ մեր ճակատագիրը մեզի համար պատրաստած է: Ամէն ինչ չափազանց բարդ է եւ աննախատեսելի: Ամէն օր նոր «բանի» մը կը սպասենք: Ու այդ սպասումն է, որ կը մաշեցնէ մեր ազգը: Ըսէ՛ք, խնդրեմ, ի՞նչ է տհաճը, «վատ լո՞ւրը», թէ՞ ոչ «վատ լուրի սպասումը»: Ահա՛ մեր ամէնօրեայ կեանքը: Սպասում:
Տակաւին անցեալ տարուան սեպտեմբեր 27-ին մեր պապենական հողերուն վրայ անողորմ եւ սարսափելի պատերազմը եկաւ առաւել ծանրացնելու մեր կեանքը: Ու բոլորիս ալ ծանօթ է, թէ յանուն իր հողերու պաշտպանութեան ինչպէ՛ս հայ կեանքը դէպի մահ վազեց:
Իսկ այս օրերուն, ահա ա՛յս թուականը: Վտանգաւոր անակնկալ: Ինչո՞ւ պատրաստ չենք նման «անակնկալներու»: Չեմ գիտեր: Չեմ հասկնար: Նաեւ չեմ գիտեր, թէ այս բոլորին մէջ «շան գլուխը, ո՞ւր թաղուած է»:
Դարձեալ պատերազմը, կարմիր գրիչը ձեռքին, մեր պատմութեան էջերը լեցուց: Այս բոլորը նորութիւններ չեն: Որովհետեւ, զիրար չխաբենք, մենք պարտուած ենք: Անոր համար թշնամին համարձակօրէն դարձեալ իր ոտքը դրաւ հայ կուրծքին վրայ: Ու կարծես մեր անփութութեան պատճառով վարժուեցանք նման «բաներու»:
Թէեւ ամէն առիթով եւ օրին բեմերէն ու մամուլի սիւնակներէն ահազանգ հնչեցուցինք, գրեցինք, խօսեցանք, մատնանշումներ ըրինք, նոյնիսկ իր զաւակները կորսնցուցած մօր մը նման` յաճախ պոռացինք, բայց` անօգուտ, որովհետեւ այնպէս կ՛երեւի, թէ երկրի պատասխանատու-ղեկավարներուն ականջները խուլ են: Խլացած: Չեն լսեր, կամ չեն ուզեր լսել: Նոյնիսկ իրենց աչքերը կոյր ալ են: Ահա թէ ինչո՛ւ դարձած ենք պարզապէս մէկական զոհեր` ե՛ւ օտարին, ե՛ւ նոյնիսկ մեր քմահաճոյքներուն, մեր ներքին հարցերուն եւ մանաւանդ` մեր «ես»-ին:
Ազգովին շուարած ենք, որովհետեւ մեր բախտը ուրիշին կապած ենք: Իրականութիւնը կը հալածէ մեզ ամէն վայրկեան: Մենք զոհ ենք: Չենք անդրադառնար: Ու այս մէկը ահազանգէ մը աւելի է: Ներկան մեր աչքերուն մէջ անորոշ վիհ մը դարձած է:
Մեր թշնամիներն ու հակառակորդները, նոյնիսկ` մեր դաշնակից կարծեցեալները, բոլորն ալ կ՛ուզեն մեզ խեղճացնել: Կ՛ուզեն նաեւ կրճատել մեր կարողականութիւնը:
Ինծի կ՛ըսէին, որ հիմա «այդպէս» է, «ի՞նչ ընենք»… Կարծես` տեսակ մը շրջուն ներկայութիւն դարձած է այս իրականութիւն ըսուածը: Ու ես կը փորձեմ հաւատք չընծայել:
Իրաւունք ունիմ: Բայց որո՞ւ հաւատք ընծայել: Ինչպէ՞ս հասկնալ եւ, աւելի՛ն, ինչպէ՞ս «մարսել» մեր հայրենիքի ներկայ ընդհանուր այս «իրավիճակը»:
Դարձեալ կ՛ըսեմ. այս բոլորը նորոթիւններ չեն:
Այսօր հայը ընկճուած է: Արդեօ՞ք յիշեցնելու կարիք կայ: Տեսանելի է: Կամ եթէ պէտք է յիշեցում մը կատարել մեր երկրի այսօրուան տիրող իրավիճակին մասին, ըսէ՛ք, ո՞վ է զայն ահազանգողը: Առածը կ՛ըսէ` «Ի՞նչ որ ցանած ես, այն միայն պիտի հնձես»:
Այս իրականութիւնը սարսափելի է եւ անախորժ: Հրաշքը գործ չունի այս բոլորին մէջ: Հո՛ն… յանուն «չեմ գիտեր ինչի…, հայկական զիջումներ…» կը կատարուին: Եւ այս բոլորը` «օր ցերեկով» եւ անձայն: Զգաստանալ է պէտք… միշտ կրկնած ենք: Որո՞ւ կ՛ըսես:
Անոր համար մեր բոլորիս մտահոգութիւնները անհիմն չեն եւ ոչ ալ` շինծու: Կը սպասենք եւ միեւնոյն ատեն ալ կը հաւատանք, որ շուտով եւ ամէն «բան» ջուրի երես պիտի գայ:
Սխալ «բան» եւ «բաներ» շատ կ՛ընեն, որոնց գլխաւոր պատճառը մենք ենք, բոլորս, սկսած` մեր գործելակերպերէն, մեր մտածելակերպերէն, մեր անմիաբանութենէն եւ կարճամտութենէն, մեր աթոռներու տիրանալու ախորժակներէն, մինչե՛ւ մեր չար նախանձը: Մնացեալը դո՛ւք շարեցէք:
Այս «բոլորը», երբեմն բացայայտ եւ երբեմն` ալ լուռ, մեզ կը նետեն թերահաւատութեան մէջ: Ու կը կրկնեմ. որո՞ւ հաւատաս: Որո՞ւ պէտք է հասցէագրել, որ ի սէր Աստուծոյ, եթէ գործ մը կատարեալ չես կրնար ընել, հոգ չէ, գոնէ վնաս մի՛ հասցներ: Որո՞ւ պէտք է ըսել, որ ժամանակն է իրականութեան աշակերտել: Այսպէս թելադրած էին մեզի մեր մեծերը: Ահա թէ ինչո՛ւ եւ ինչպէ՛ս այս մէկն ալ մեզ յուսահատութեան կը տանի:
Իմ կարգիս զգուշ եմ: Կ՛ուզեմ գիտակցիլ եւ մնալ արթուն, որովհետեւ այս «բոլորը» թէեւ մեր «ներսը» խճողած են, բայց նաեւ մեր «դուրսը»` խառնած: Կայ միայն մեր ներքին իրականութիւնը, որ արտաքին աշխարհը խեղդած է զայն: Մեզ կլանած են ախտեր: Չենք սորված, որ կեղծիքն ու կեղծաւորութիւնը մեր գիտակցութիւնը կը վրդովեցնեն եւ հեգնանքի կը վերածեն մեր մթնոլորտը: Ժամանակն է, որ դրական տրամադրուինք:
Ե՞րբ լաւապէս պիտի հասկնանք, որ եթէ զգացումը չկայ, եւ եթէ կամքը չկայ, ուրեմն ոչինչ կայ: Ուստի, երբեմն ստիպուած, այսպէս, մեր հեռուն նստած, լռած` կը դիտենք: Մտիկ կ՛ընենք: Կը լսենք: Կը մտահոգուինք: Բայց երբեք չկարծէք, որ լռութիւնը մոռնալ ըսել է: Տեսանելի է, թէ ինչպէ՛ս, հո՛ն, մարդիկ, պատասխանատու կամ ոչ, շատ կը խօսին: Միշտ կը խօսին: Բառը ձրի է: Պէտք է գիտնալ, որ մարդուն կէս գեղեցկութիւնը իր լեզուն է, իսկ միւսը կէսը` իր ուղեղը: Դէմքը պարզապէս դիմակ մըն է այս երկուքին: Ուստի զատեցէ՛ք ձեր խօսելիք բառերը, ինչպէս որ կը զատէք ձեր հագուելիք հագուստը, որպէսզի վերջը չզղջաք:
Լա՛ւ յիշեցէք. արցախեան վերջին 44-օրեայ պատերազմը սահմանեց մեր մտածումները` նաեւ խլելով մեր հողերն ու հազարաւոր երիտասարդներու կեանքերը եւ շատերուս մէջ անվերադարձ յոյսեր ալ սերմանեց, բայց երբեք չկարողացաւ մեզմէ խլել հայու մեր ոգին ու կամքը:
Ուրեմն փորձենք գործնականօրէն մեր կարելի եւ ներելի ուժերով մասնակից դառնալ մեր հայրենիքին, մեր ժողովուրդին եւ մեր ազգին, իրենց այս օրերու «հարցերու» լուծման:
Վշտալի իրականութիւն մը կայ, որ կարելի եղած չափով արագ ու գործնական քայլերու կը կարօտի: Եւ աւելի՛ն. այս բոլորը լսող եւ գործադրող է պէտք:
Եթէ կ՛ուզենք յաղթահարել եւ յաղթանակել, պէտք է գիտնանք, որ այդ յաղթանակի ուղին մեր միասնութեամբ սալայատակուած է միայն:
Ու միայն ժամանակը ցոյց պիտի տալ, թէ մեզի ի՛նչ կը սպասէ:
