Թուրքիոյ տարածք գտնուող Վանի Կիւրփընար (Հայոց ձոր) եւ Չաթաք շրջաններուն միջեւ` հայկական պատմական Հոգուոց (Հոգեաց, Հոգոց) վանքը աւերուած է գանձ որոնողներու կողմէ եւ այժմ ոչնչացման եզրին է: Այս մասին կը հաղորդէ Ermenihaber.am-ը` վկայակոչելով Hakkariobjektifhaber.com-ը:
«Van CEVDER» պատմական յուշարձաններու պահպանութեան միութեան ղեկավարներէն Ալի Քալչըքը յայտնած է, որ գանձ որոնողները վանքի բոլոր քարերը տեղահան ըրած են:
«Ասիկա վայրագութիւն է», նշած է Քալչըքը` ընդգծելով, որ, առանց այդ ալ` այժմ գրեթէ անհնար է մուտք գործել տարիներ շարունակ որպէս անասնագոմ օգտագործուող սրբատեղի` այնտեղ առկայ գոմաղբին պատճառով: Ան նշած է, որ Թուրքիոյ մէջ ոչնչացուած են տասնեակ մը նման պատմական վայրեր: Շեշտած է, որ մարդիկ, պետութիւնները, հասարակական կազմակերպութիւնները ի վերջոյ պէտք է խախտեն լռութիւնը, ո՛չ ըսեն այդ ջարդին, համաշխարհային ժառանգութեան ոչնչացման:
20 տարի շարունակ պարբերաբար վանք այցելած Ֆազըլ Օզթեքինը նշած է, որ վանքը սկիզբը կանգուն էր, սակայն այժմ ոչնչացման եզրին է:
«Երբ սկիզբը վանք կու գայի, անիկա լիովին կանգուն էր: Զանգակատունէն մինչեւ պատերու զարդանախշերը կը պահպանուէին այնպէս, ինչպէս եղած էին», ընդգծած է ան:
Նշենք, որ Հոգուոց վանքը գտնուած է Մեծ Հայքի Վասպուրական նահանգի Անձեւացիք գաւառին մէջ, Վանայ լիճէն հարաւ, Կասրիկ գիւղին մօտ: Ըստ Մովսէս Խորենացիի վերագրուած աւանդութեան մը, Բարդուղիմէոս առաքեալը Մեծ Հայք բերած է Աստուածածնի դիմապատկերը, քանդել տուած Կանգավար աւանէն եւ Դարբնոց քարէն ոչ հեռու գտնուող Անահիտի տաճարը, տեղը կառուցած է Ս. Աստուածածին եկեղեցին, կից` կուսանոց, յանձնած պատկերը` հիմնելով Հոգեաց վանքը:
Քրիստոնէութիւնը պետական կրօն հռչակուելէն ետք Գրիգոր Լուսաւորիչը Հոգեաց վանքին մէջ կառուցած է Սուրբ Սիոն եկեղեցին, ուր, ըստ աւանդութեան, ամփոփուած են Տրդատ Մեծի, Աշխէն թագուհիի, Խոսրովիդուխտ քրոջ աճիւնները: Դ. դարուն Հոգեաց վանքը եղած է եպիսկոպոսանիստ: Հոգեաց վանքը ԺԷ. դարուն յայտնի գրչութեան կեդրոն եղած է: Անիկա 1730-65 վերակառուցուած է, 1895-ին` աւերուած, 1904-ին` վերանորոգուած, 1915-ին` լքուած:
