ՅԱՐՈՒԹ ՍԱՍՈՒՆԵԱՆ
«Քալիֆորնիա Քուրիըր» թերթի
հրատարակիչ եւ խմբագիր
4 սեպտեմբեր 2018-ին նախագահ Տանըլտ Թրամփ առաջադրեց արտաքին ծառայութեան աշխատակից Ըրլ Լիցընպըրկըրի թեկնածութիւնը` Ազրպէյճանի մէջ Միացեալ Նահանգներու դեսպանի պաշտօնին: Լիցընպըրկըրը պէտք է փոխարինէ ինը ամիս առաջ Պաքուէն հեռացած դեսպան Ռապըրթ Սեքութան:
4 հոկտեմբեր 2018-ին Միացեալ Նահանգներու ծերակոյտի արտաքին յարաբերութիւններու յանձնախումբին մէջ Լիցընպըրկըրի դեսպան նշանակման առիթով լսումներէ ամիս մը առաջ Ամերիկայի Հայ դատի յանձնախումբը մամլոյ հաղորդագրութիւն մը տարածեց` կոչ ընելով ամերիկահայ համայնքին, Հայաստանի բարեկամներուն եւ իրաւապաշտպաններուն` դիմելու իրենց ծերակուտականներուն` մանրամասնօրէն ուսումնասիրելու համար Լիցընպըրկըրի թեկնածութիւնը:
«Երբեք այսքան խիստ անհրաժեշտութիւն չէ յառաջացած յստակացնելու Ալիեւի վարչակարգին հետ ամերիկեան յարաբերութիւններուն բնոյթն ու շրջանակները: Դեսպանի հաստատման գործընթացը մեծ կարելիութիւն կ՛ընձեռէ Քոնկրեսին կողմէ վերահսկողութիւն սահմանելու Միացեալ Նահանգներ-Ազրպէյճան հետզհետէ առաւել մտահոգիչ դարձող երկկողմանի յարաբերութիւններուն վրայ, որ կը բնութագրուի հայերու նկատմամբ աճող յարձակողականութեամբ, այլակարծութեան ճնշման խստացումով եւ ամերիկեան քաղաքական գործընթացները հմտօրէն հակազդելու մեծապէս ֆինանսաւորուած արշաւով», բացատրեց Ամերիկայի Հայ դատի յանձնախումբի գործադիր տնօրէն Արամ Համբարեանը:
Լիցընպըրկըրը նախապէս, իբրեւ աւագ մասնագէտ, աշխատած է Գերմանիոյ «Մարշալ» հիմնարկին մէջ, եղած է ՕԹԱՆ-ի մէջ Միացեալ Նահանգներու առաքելութեան ղեկավարի փոխանորդ, Աֆղանիստանի մէջ ՕԹԱՆ-ի քաղաքացիական ներկայացուցիչի աւագ փոխանորդ, Պելկրատի մէջ (Սերպիա) Միացեալ Նահանգներու դեսպանատան առաքելութեան ղեկավարի փոխանորդ եւ Պիշքեքի մէջ (Խըրխըզիստան) Միացեալ Նահանգներու դեսպանատան առաքելութեան ղեկավարի փոխանորդ: Լիցընպըրկըրը Միտըլպըր քոլեճէն ստացած է պսակաւոր արուեստից աստիճան եւ Միացեալ Նահանգներու ռազմական քոլեճէն` մագիստրոսի աստիճան: Ան կը խօսի` ֆրանսերէն, ռուսերէն, սերպերէն եւ պուլկարերէն:
4 հոկտեմբեր 2018-ին, ծերակոյտի արտաքին յարաբերութիւններու յանձնախումբի լսումներուն ընթացքին Լիցընպըրկըրը ենթարկուեցաւ մանրակրկիտ հարցաքննութեան: Ամերիկայի Հայ դատի յանձնախումբը հաղորդեց, որ Նիւ Ճըրզիէն դեմոկրատ ծերակուտական Պապ Մենենտեզ, Լիցընպըրկըրի` Ազրպէյճանի անզուսպ ռազմավարութեան մասին արտայայտութիւնները ճնշելու պահուն, անդրադարձած է Ազրպէյճանի նախագահ Իլհամ Ալիեւի «ռազմատենչ հռետորաբանութեան եւ բռնութեան յաճախակի պոռթկումներուն»: Լիցընպըրկըրը պատասխանեց, որ ինք կը թելադրէ Ազրպէյճանի կառավարութեան` ետ կանգնիլ այնպիսի վարքագիծէ, որ կը խախտէ արցախեան հակամարտութեան շփման գիծը: Ան նաեւ յայտարարեց, որ Միացեալ Նահանգները կ՛աշխատին երեք ուղղութիւններով` ուժ չկիրարկել, տարածքային ամբողջականութիւն եւ ինքնորոշման իրաւունք:
Բացի այդ, Լիցընպըրկըրը յղում կատարեց ԵԱՀԿ-ի Մինսքի խումբին, որ կը դատապարտէ «որեւէ բռնութիւն եւ բռնութեան կիրարկման որեւէ սպառնալիք` շփման գիծին վրայ»` առանց յստակօրէն վկայակոչելու Ազրպէյճանի յարձակումները:
Լսումներուն ընթացքին ծերակուտական Մենենտեզ հետաքրքրուեցաւ, թէ արդեօք Ազրպէյճանը զէնքով ապահովելը պէ՞տք է սահմանափակուի` անոր կողմէ իրագործուած մարդկային իրաւունքներու խախտումներուն հիման վրայ: Իբրեւ պատասխան` Լիցընպըրկըրը ըսաւ, որ արտաքին գործոց նախարարութիւնը զգուշ կ՛ըլլայ, որպէսզի իր որոշումները չխոչընդոտեն արցախեան հակամարտութեան խաղաղ կարգաւորման հասնելու ջանքերը: Ան նաեւ նշեց, որ Ազրպէյճանի մէջ մարդկային իրաւունքներու գծով կրթութեան յատկացուող միջոցներուն մեծ ուշադրութեան պէտք է դարձուի:
Լսումներէն ետք ծերակուտական Մենենտեզ եւ Մասաչուսեցէն ծերակուտական Էտ Մարքի գրաւոր հարցադրումներ ներկայացուցին Լիցընպըրկըրի: Ծերակուտական Մենենտեզի խնդրանքով ծերակոյտի արտաքին յարաբերութիւններու յանձնախումբը յետաձգեց Լիցընպըրկըրի առաջադրումը` չճշդուած ժամկէտով: Երկու ծերակուտականները կրնան լրացուցիչ գրաւոր հարցումներ ուղղել թեկնածուին` իրենց մտահոգութիւններուն` ազգային ապահովութեան հարցերով խորհրդական Ճոն Պոլթընի կողմէ հոկտեմբերի վերջաւորութեան Կովկաս կատարած այցելութեան ընթացքին Հայաստանին եւ Ազրպէյճանին զէնք ծախելու առաջարկին վերաբերեալ:
Առաջադրուած 19 դեսպաններու թեկնածուներէն Լիցընպըրկըրը միակն էր, որուն հաստատումը յետաձգուեցաւ, հաւանաբար` մինչեւ յաջորդ տարի, երբ յանձնախումբը պիտի գումարէ իր աշխատանքային յաջորդ ժողովը:
Հայ դատի յանձնախումբի գործադիր տնօրէն Արամ Համբարեանը ողջունեց Լիցընպըրկըրի նշանակման յետաձգումը: «(Այս յետաձգումը) ծերակուտականներուն կարելիութիւն կու տայ աւելի մեծ ուշադրութեամբ վերահսկելու մեր երկրի բարդ, երկկողմանի կապերը յարձակողապաշտ Ազրպէյճանի եւ դաժան Ալիեւի վարչակարգին հետ, յատկապէս` ապահովութեան հարցերու խորհրդական Ճոն Պոլթընի վիճելի առաջարկէն ետք, ըստ որուն, Միացեալ Նահանգներ պէտք է սկսին զէնք ծախելու Պաքուին», ըսաւ Համբարեանը` աւելցնելով. «Մենք կը միանանք ծերակոյտի մեր բարեկամներուն` այս հարցով առաւել յստակութիւն փնտռելու ուղղութեամբ եւ, ընդհանուր առմամբ, վարչակազմին վարած քաղաքականութեան, որ կը վերաբերի Հայաստանի եւ Արցախի դէմ Ալիեւի վատթարացող յարձակողապաշտութեան, ամբողջ հայութեան նկատմամբ ատելութեան հրահրման, ամերիկեան օրէնսդիրներ առանց արդարացումի «սեւ ցանկ»-ին մէջ ներառման, Ռոյս-Էնկել խաղաղութեան առաջարկներու խոչընդոտման, քաղաքացիական օդանաւեր հարուածելու սպառնալիքներու, Հին Ջուղայի (Նախիջեւան) գերեզմանոցի խաչքարերու եւ այլ քրիստոնէական վայրերու ոչնչացման, եւ անշուշտ ներքին այլախոհներու եւ ցեղային-կրօնական փոքրամասնութիւններու դէմ անոր խիստ հալածանքներուն»:
Ազրպէյճանի «Թուրան» լրատուական գործակալութիւնը հաղորդեց Պաքուի մէջ Միացեալ Նահանգներու դեսպանին հաստատումը յետաձգելու մասին: Զարմանալիօրէն «Թուրան»-ը կ՛ենթադրէ, որ նախագահ Թրամփ, օգտուելով դեկտեմբերին ծերակոյտի դադարէն, կրնայ ընդմիջումային նշանակում կատարել, այսինքն նախագահը կրնայ Լիցընպըրկըրը նշանակել Ազրպէյճանի մէջ դեսպան` առանց Ծերակոյտի հաստատման:
Ընթերցողները կը յիշեն, որ նախագահ Օպամա նման ընդմիջումային նշանակում կատարեց Մեթիու Պրայզայի պարագային` զայն իբրեւ դեսպան ուղարկելով Ազրպէյճան, ծերակուտական Մենենտեզի կողմէ անոր նշանակումը երկու անգամ արգելափակուելէ ետք: Պրայզա Պաքուի մէջ յաջողեցաւ աշխատիլ միայն 12 ամիս, ապա ստիպուեցաւ Ուաշինկթըն վերադառնալ` ծերակոյտի արտաքին յարաբերութիւններու յանձնախումբին կողմէ իր թեկնածութեան հաստատումը չեղեալ նկատուած ըլլալուն պատճառով:
Մեթիու Պրայզայի պարագային, ամերիկահայ համայնքը բաւարար հիմքեր ունէր անոր թեկնածութիւնը վիճարկելու համար, որովհետեւ ան բացայայտօրէն կողմնակալ էր` յօգուտ Ազրպէյճանի եւ Թուրքիոյ, ի վնաս` Հայաստանի: Սակայն Լիցընպըրկըրը կարծես թէ նման կողմնակալութիւններ չունի, եւ անոր դէմ անձնական ոչինչ կայ: Թեկնածուի յետաձգումը պարզապէս միջոց մըն է` ապահովելու, որ ան պիտի պաշտպանէ Ազրպէյճանի մէջ մարդկային իրաւունքները եւ պիտի յորդորէ Ալիեւի վարչակարգը` նուազեցնելու ռազմատենչութիւնը արցախեան հակամարտութեան վերաբերեալ: Լիցընպըրկըրի հաստատման յետաձգումը նաեւ ուղերձ մըն է Ճոն Պոլթընին, որ՝ ծերակոյտը չ՛ողջուներ անոր` Ազրպէյճանին զէնք ծախելու առաջարկը:
Ծերակոյտին մէջ դեսպանի նշանակման ձգձգումը կը ծառայէ իբրեւ Ալիեւի վարչակարգը նեղացնող լրացուցիչ մտադրութիւն` երկարաձգելով Պաքուի մէջ Միացեալ Նահանգներու դեսպանի բացակայութիւնը եւ լարուածութիւն յառաջացնելով Ազրպէյճան-Միացեալ Նահանգներ յարաբերութիւններուն մէջ:
Արեւելահայերէնի թարգմանեց`
ՌՈՒԶԱՆՆԱ ԱՒԱԳԵԱՆ
Արեւմտահայերէնի վերածեց`
ՍԵԴԱ ԳՐԻԳՈՐԵԱՆ
