ՍԷՐՈՒԺ ԱԲԻԿԵԱՆ
Չեմ գիտեր, թէ ինչպէ՛ս ողջ մնացած եմ. վերադարձի անհիմն ճամբուն մասին կը մտածեմ, արդեօք վերադարձ կա՞յ: Գիտեմ` ինչպէս բաժնուցայ քեզմէ, մա՛յր հող, անշուշտ նպատակը մեզ բնաջնջել էր:
Մա՛յր հող, քեզ կը կանչեմ, երբ մանկութեանս յիշատակի նկարներս կը վերյիշեմ, երբ անմեղութիւնն ու մակերեսային գաղափարներ մեզ կը միացնեն: Երբ հասակ առի, գիտակցեցայ, որ մեզ միացնողը շատ աւելի վսեմ էր, հասկցայ, որ ես քեզմով կը ծնիմ, եւ դուն իմ սրտիս ծնունդն ես, այսօր իմաստ առին այն բոլոր բաները, որոնք զիս կը շրջապատեն ու դարձեալ յուշերս կ՛ապրիմ:
Կը յիշեմ մեր տան քովի այն հսկայ ծառը, զով զեփիւռը, որ սաղարթներուն մէջէն սօսափիւնով իր ուրախութիւնն ու հաճոյքը կը յայտնէր:
Կը վերյիշեմ Վանայ լիճէն ծնունդ առած ալիքը, որ կը մահանար աւազի ափերուն եւ խարակներուն վրայ:
Կը յիշեմ քաղաքը` իր ժխորով եւ կայտառ եռուզեռով:
Կը վերապրիմ լեռներուն խիստ ձմրան ձիւնը, որ իր փայլքը կը սփռէր ամէն արեւածագի հետ:
Կը յիշեմ ամրան տօթը, որ կը զիջէր մեր տուներուն փայտաշէն պատերուն վրայ:
Կը յիշեմ մեր դաշտերն ու ագարակները, ընտանի անասուններն ու հաւատարիմ պահակ շուները, որոնք կը պաշտպանեն մեզ գազաններէն ու կատաղի ոճրագործներէն:
Կը յիշեմ ցերեկն ու շուքը, եւ այսօր կը գիտակցիմ, որ արեւուն չգոյութեան` շուք պիտի չըլլար, իսկ եթէ մենք չըլլայինք արեւու նման, մեզ պիտի չողողէր գիշերուան խաւարը:
Կը յիշեմ գիշերուան լոյսը, որ պատուհանէս կը թափանցէր, ու աչքերս կը սեւեռէի անտառին, որ դարձած էր սեւ ու արծաթեայ. այս տեսարանը իր լռութեան մէջ կը շրջանցնէր ամէն ինչ, ու կ՛անդրադառնայի, որ կեանքը ունի սեւն ու սպիտակը, բարին ու չարը:
Կը յիշեմ այն անուշահոտը, զոր հայրս կ՛օծէր վիզս ու կը համբուրէր ճակատս ամէն առաւօտ, երբ զիս դպրոց կը ճամբէր ու ինք կ՛ուղղուէր իր աշխատանքին, այնպէս, կարծես այլեւս երբեք պիտի չհանդիպէինք… Ինք գիտէ՞ր, թէ ի՛նչ կը սպասէր մեզի… մինչ ես չէի գիտեր, թէ մեր շուրջ պատահող դէպքերը իրենց իմաստն ու նշանակութիւնը ունին… ուշ, բայց այսօր կը գիտակցիմ ու կը հասկնամ:
Մեր ընտանեկան յարկին տակ տիրող մնայուն ուրախութիւնը եւ հօրս երգն ու պարը կը յիշեմ… մինչ այսօր, հօրս նահատակութենէն ետք իր բացակայութեան ճնշիչ իրականութիւնը զիս կը լացնէ:
Հիմա կը գիտակցիմ.
– Արեւուն ջերմն ու գեղեցկութիւնը երբեմն կ՛այրեն:
– Լուսաւոր լուսինը ունի իր մթագնող խաւարը:
– Բարեբեր ու յագեցնող անձրեւը կրնայ դառնալ ողողող եւ աւերող:
– Սպիտակ ձիւնը նոյն ատեն սառոյց է:
– Այնքան ախորժաբեր եւ համեղ պտուղը կրնայ թունաւոր ըլլալ:
– Գեղեցիկ ծաղիկներն ու վարդերը ունին ճանկող ու վիրաւորող փուշեր:
– Մեղրատու մեղուն երբեմն կը դառնայ դաժան ու խայթող:
– Թռչուններուն քաղցր ճռուողիւնին քով կայ ագռաւի կռինչը:
Չէի գիտեր, որ այդ փայտեայ մեր բնակարանները կրնան դիւրութեամբ հրոյ ճարակ դառնալ:
Սակայն վերադարձի ճամբան… արդեօք վերադարձը ճամբայ ունի՞:
Ներէ՛ զիս, մա՛յր հող, որ չկրցայ բաւարար պայքարիլ ու չբաժնուիլ քեզմէ, հեռացայ, բայց քեզ չձգեցի, մի՛ զայրանար ու մի՛ նեղուիր, միայն կ՛ուզեմ, որ գիտնաս, որ երբեմն, երբ բաժանումը կը պարտադրուի, յորդող սէր մը կը ծնի, որ կ՛աւելնայ օր ըստ օրէ, ու կ՛երազենք մեր ողջագուրումը:
Եւ վերջապէս գիտակցեցայ, որ դժուարութիւններն ու դաժան խստութիւնները կը կոփեն ու կը կերտեն մարդը: Իմ խոստումս է քեզի, մայրենի՛ հող, որ բոլոր տանջանքներու եւ զրկանքներու յուշերը պիտի մնան մէջս, մինչեւ որ դառնամ կորովի այր ու վերադառնամ պաշտելու համար քեզ ու երկինք, որքան ատեն, որ կ՛ապրիմ:
Ու գիտակցիր, թէ ինչ որ կը հոսի երակներուս մէջ, արիւն չէ, այլ յիշատակներուս յորդառատ գետը, պայքարի եւ վրէժխնդրութեան:
