Նոթեր Ու Նետեր
Նոր Աղանդ Մը
Երիտասարդ ամերիկուհի մը Միացեալ Նահանգներու մէջ հիմնած է նոր աղանդ մը, որուն միակ պատուիրանն է` «Լռեցէք»
Պարզապէս` պապանձումի աղանդ մը:
Նախ ճշդում մը ընենք, նոր աղանդին հիմնադիր օրիորդը վստահաբար գեղեցիկ չէ: Գեղանի մը կը գեղգեղէ կամ առաւելապէս կը փափաքի, որ իր շուրջը գտնուողները դայլայլեն իրեն համար:
Այս ամերիկուհին կը յաւակնի հաւատալ, որ ընտանիքներ ու ընկերութիւններ միայն լռութեամբ կրնան հասնիլ խաղաղութեան:
Այս աղանդին պատկանողները պիտի չխօսին, սակայն իրենց վրայ շատ խօսեցնել պիտի տան: Սֆինքսն ալ լուռ է, բայց իր մասին շատեր կը խօսին:
Բայց եթէ լռութիւնը յաճախ բարիք մըն է, նոյնքան ալ չարիք է: Անտանելի է կեանքը այն կիներուն, որոնք ունին լռակեաց ամուսիններ: Ամբողջովին լռասէր կին ունենալն ալ չէ հաճելի: Բերանը կղպուած կին մը կը նմանի թռչունի, որ երգելու դէմ պոյքոթ ըրած է: Բարեբախտաբար լուռ կիները սակաւաթիւ են: Անոնք կը լռեն, երբ քէնոտին:
Չեմ յուսար, որ իգական սեռէն հետեւորդներ ըլլան նոր աղանդին: Թերեւս թոթովախօս կոյսերն ու կիները հետեւին ծածկելու համար իրենց թերութիւնը:
Իսկ խաղաղութեան փոխարէն` աղէտ կը ստեղծուի, եթէ այր մը հետեւի այդ աղանդին, ու իր կինը չհետեւի:
Հայերը թէեւ աղանդամոլ են, սակայն չեմ կարծեր, որ անոնցմէ հետեւորդներ գտնուին այս աղանդին համար:
Գոնէ վստահ եմ, որ շատակեր ու շատախօս պոլսեցիներէն մէկ հոգի չի հետեւիր այս աղանդին: Խուլ ու համր պոլսեցի մը անգամ անդամ չըլլար:
Լաւատես չենք լռասէրներու այս խումբին համար: Ուրիշ ժողովուրդներու մէջ ալ պիտի չկրնան արձանագրել յաջողութիւններ:
Եթէ նոյնիսկ մարդիկ լռեն, քարերը պիտի աղաղակեն: Իսկ մեր գիտական դարուն մետաղներն ալ, որոնք կ՛աղաղակեն, կը շատաբանեն` հեռաձայնի, հեռատեսիլի ու ձայնասփիւռի վերածուած:
Քաղաքական կամ կուսակցական գործունէութեան մէջ եղողները ինչպէ՞ս լռեն:
Սիրահարները ինչպէ՞ս չզուգերգեն:
Ասմունքողները ինչպէ՞ս հրաժարին աշխարհիկ շարականներ ու յայսմաւուրքներ արտասանելէ:
Բարկացոտները, ջղայինները, կեսուրները, հարսերը, փաստաբանները, բանախօսները, առեւտրականները, դասախօսները, ուսուցիչները, ժողովականները իրենց կամ ուրիշներու դատերը պաշտպանելու համար անհրաժեշտ պէտք ունին ջրվէժի պէս հոսելու, խօսելու: Ա՛լ ինչպէ՞ս կրնան անդամագրուիլ նոր աղանդին:
Ցուցափեղկերու մէջ արձան ձեւացողները, մնջկատակ խաղացողները, պարողները միայն կրնան հետեւիլ նոր աղանդին:
Մանաւանդ ձերբակալուած չարագործները կրնան անդամ ըլլալ նոր աղանդին, քանի որ իրենց նպաստաւոր է լռելը: Հարցաքննութեան ատեն նշանացի կը յայտնեն, որ կը պատկանին նոր աղանդին ու մեղք չգործելու համար կը պահեն միակ պատուէրը, որ է լռել:
Դժբախտաբար այս նոր աղանդէն ալ փրկութիւն չկայ հայերուս համար:
* * *
Կրօնը ձայնաւոր է, իսկ աղանդը աղաղակ չունի: Այս նոր աղանդը աղանդերի կամ ձուկի պէս անխօս ըլլալով` չի կրնար տարածուիլ:
Լռութեան աղանդին կրնան հետեւիլ հայաստանասէրները, եթէ իրենց էջմիածնասիրութիւնը թոյլ տայ:
Խ. Միութեան քաղաքացիներէն ու գիւղացիներէն շատեր կրնային հետեւիլ, եթէ աղանդի մը հետեւիլը արգիլուած չըլլար:
Ուրեմն առաւելապէս մեռեալներուն աղանդն է այս:
Կը մնայ հիմնադիր օրիորդը ամուսնացնել, որպէսզի բերանը բանայ, բերանով բանի: Ապագային ալ թէ՛ կեսուր, թէ՛ զոքանչ ըլլալով` կրնայ հիմնել աղմուկի աղանդը, վստահ ըլլալով, որ կ՛ունենայ միլիոնաւոր հետեւորդներ:
Եւ չմոռնանք, որ Միացեալ Նահանգներու մէջ դդում տնկելու պէս բան մըն է աղանդ մը պաշտօնապէս հիմնելը, կը բաւէ, որ հիմնադիրը իր շուրջը ունենայ խումբ մը դդում:
ՆՇԱՆ ՊԷՇԻԿԹԱՇԼԵԱՆ
Անհաւատալի, Բայց Իրա՛ւ
Գիշերային Հսկում
Դէպքը պատահեցաւ Պրուքլինի մէջ:
Ծերացած մարդ մը գետին ինկաւ կաթուածահար, երբ փողոցի մէկ կողմէն միւսը անցնիլ կը փորձէր: Անոր զգայազիրկ մարմինը փոխադրեցին Քինկս Քաունթրի հիւանդանոցը:
Ծերունին ժամերով մնաց անկողինին մէջ: Երբեմն, քանի մը վայրկեանով, ան վերագտաւ իր գիտակցութիւնը եւ կցկտուր բառերով ու նշաններով հասկցուց, թէ իր որդին տեսնել կ՛ուզէր:
Երիտասարդ հիւանդապահուհին ծերուկին գրպանէն հանեց ճմռթկուած, դեղնած եւ յաճախ կարդացուած նամակ մը, որմէ տեղեկացաւ, որ անոր որդին ծովային զինուոր մըն էր, նաւազ մը, որ այժմ Նորթ Քարոլայնա կը գտնուէր:
Պաշտօնեայ մը գնաց Կարմիր Խաչի գրասենեակը եւ խնդրեց, որ Նորթ Քաոլայնայի զինուորական բաժնի միջոցով փնտռեն մահամերձ մարդուն զաւակը եւ անմիջապէս հօրը մօտ ղրկեն:
Խնդրանքը կատարուեցաւ: Կարմիր խաչը գտաւ երիտասարդ նաւազը եւ օդանաւով ճամբայ հանեց դէպի Պրուքլին, ուր հիւանդ հայրը կարօտով կը սպասէր զայն:
– Զաւակդ այստեղ է,- ըսաւ հիւանդապահուհին ծերունիին:
Մէկ քանի անգամ կրկնեց ան այս բառերը, մինչեւ որ հիւանդը բացաւ աչքերը եւ մշուշապատ ակնարկ մը պտտցուց իր շուրջ:
Խեղճ մարդը, քնացուցիչ դեղերու ազդեցութեան տակ, հազիւ կրցաւ նշմարել զինուորական համազգեստով երիտասարդը, որ կանգնած էր դիմացը: Տկար շարժումով մը ան ձեռքը դուրս քաշեց վերմակին տակէն ու փորձեց երկարել դէպի նաւազը: Երիտասարդը ամրապէս բռնեց ծերունիին ձեռքը` արտայայտելով սէր, գուրգուրանք ու քաջալերութիւն:
Հիւանդապահուհին աթոռ մը բերաւ, որպէսզի նաւազը ոտքի կանգնած չմնայ:
Գիշերները շատ երկար են հիւանդանոցներու մէջ, բայց երիտասարդը համբերութեամբ սպասեց այնտեղ, սենեակի աղօտ լոյսին տակ, հիւանդ մարդուն ձեռքը բռնած եւ անդադար յոյս ու քաջութիւն ներշնչելով անոր: Յաճախ հիւանդապահուհին եկաւ առաջարկելու նաւազին, որ պահ մը հանգստանայ` իրեն վստահելով հիւանդի հսկողութիւնը, բայց ան մերժեց: Երիտասարդը բոլորովին անտարբեր էր գիշերային աղմուկին հանդէպ: Արշալոյսը ծագելու մօտ հիւանդ մարդը մեռաւ:
Նաւազը անոր ձեռքը փափկօրէն խաչաձեւեց անկողինին վրայ եւ հիւանդապահուհին կանչելու համար դուրս գնաց:
Երբ հոգատար կինը իր վերջին պարտականութիւնը կը կատարէր` հանդէպ մահացած ծերուկին, երիտասարդ զինուորը վառեց ու սկսաւ ծխել իր առաջին գլանիկը հիւանդանոց գալէն ի վեր:
Քիչ ետք հիւանդապահուհին եկաւ ու ցաւակցական բառերով ուզեց մխիթարել նաւազը: Բայց ան միջամտելով հարցուց.
– Ո՞վ էր այս ծերունին:
– Ձեր հայրն է,- պատասխանեց կինը զարմացած:
– Ո՛յ, հայրս չէր ան,- ըսաւ նաւազը վճռաբար:- Ես տեսած չէի այս մարդը ամբողջ կեանքիս ընթացքին:
– Բայց ինչո՞ւ լուռ մնացիք երէկ գիշեր, երբ ձեզ իր մօտ բերի,- հարցուց հիւանդապահուհին:
– Որովհետեւ զգացի, որ ան իր զաւկին կարօտն ունէր եւ այնքան հիւանդ էր, որ չէր ճանչնար զիս: Ուզեցի իր զաւկին դերը կատարել, որպէսզի ան գոհ եւ հանգիստ սրտով աւանդէ իր վերջին շունչը:
Այս խօսքերն ըսելով` երիտասարդ ծովային զինուորը բարեւեց ապշած հիւանդապահուհիին եւ սենեակէն դուրս ելաւ:
Երկու օր ետք գտնուեցաւ մեռած մարդուն հարազատ որդին: Այս սխալմունքը պատահած էր, որովհետեւ երկու նաւազները միեւնոյն անունը եւ մականունը ունէին:
