Հարցազրոյցը վարեց` ՄԱՐԱԼ ՄԽՍԵԱՆ
Հայոց ցեղասպանութեան 103-ամեակին առիթով Համազգայինի «Գասպար Իփէկեան» թատերախումբին վարչութիւնը հրաւիրեց Հայաստանի վաստակաւոր արուեստագէտ, միջազգային մրցոյթներու դափնեկիր Յովհաննէս Պապախանեանը, որ հանդէս եկաւ իր «Պատգամ» մենաներկայացումով: Այս առիթով «Ազդակ» հարցազրոյց մը ունեցաւ արուեստագէտին հետ, որ կը հրատարակենք ստորեւ:
«ԱԶԴԱԿ».- Առաջին հերթին մեր ընթերցողներուն ծանօթացնենք, թէ ո՞վ է Յովհաննէս Պապախանեանը:
ՅՈՎՀԱՆՆԷՍ ՊԱՊԱԽԱՆԵԱՆ.- Ես մասնագիտութեամբ դերասան եմ, եւ որպէսզի կարենամ կատարելագործել դերասանական գործը, ուսանած եմ դասական երգեցողութիւն: Աւարտած եմ Երեւանի «Կոմիտաս»-ի անուան պետական երաժշտանոցը, իսկ որպէս դերասան` յաճախած եմ Երեւանի գեղարուեստա-թատերական դպրոցի դերասանական բաժինի Հրաչեայ Ղափլանեանի արուեստանոցը: Բախտը ունեցած եմ աշակերտելու շատ մեծ բեմադրիչներու, ինչպէս` Զաւէն Տատինձեանի, Արմէն Էլպաքեանի, Նիքոլայ Ծատուրեանի, Արմէն Խանդիկեանի եւ այլ բեմադրիչներու: Աւարտելէս ետք աշակերտած եմ բեմադրիչ Ռոպերթ Առաքելեանի, որ իր մեծ ներդրումը ունի որպէս դերասան իմ կազմուածքիս մէջ: Այնուհետեւ սկսայ աշխատիլ Երեւանի մէջ Հրաչեայ Ղափլանեանի տրամաթիքական թատրոնին մէջ, որուն գեղարուեստական ղեկավարն էր Արմէն Խանդիկեանը: Հոն մնացի 28 տարի, մինչեւ` 2010 թուականը. այդ ընթացքին մօտաւորապէս 220 դեր վերցուցած եմ: Ես բաժին բերած եմ զանազան խաղացանկային թատրոններու մէջ, որոնք կը ներկայացուին տարիներ շարունակ: Այս տարիներուն ծանօթացայ իմ կնոջս` Մարի Մսըրեան-Պապախանեանին, եւ մինչեւ օրս միասին ենք: 2010-ին տեղափոխուեցայ Միացեալ Նահանգներ եւ հոն սկսայ ստեղծագործել եւ շարունակել իմ դերասանական ասպարէզս: Հիմնականին մէջ դերեր կը ստանձնեմ հոլիվուտեան ֆիլմերու մէջ, բայց ճանչցուելու ամէնէն հեշտ միջոցն է երգը եւ երգեցողութիւնը: Ես նաեւ երգիչ եմ եւ կ՛երգեմ 6 տարբեր լեզուներով` սպաներէն, իտալերէն, ռուսերէն, անգլերէն, հայերէն, արաբերէն, որպէսզի կարենամ աւելի լայն շրջանակներու մէջ մտնել, ստեղծագործել եւ հետաքրքրութիւնը արթնցնել տարբեր հասարակութիւններու: Իմ կեանքս Միացեալ Նահանգներու մէջ շատ կազմակերպուած է, որովհետեւ ես կը սիրեմ կարգն ու կանոնը: Ես դերեր կը վերցնեմ նաեւ թատրոններու մէջ:
«Ա.».- Ինչպիսի՞ գործերու մէջ դերեր ստանձնած էք:
Յ. Պ.- Երեւանի մէջ առաջին եւ ամենանշանաւոր դերը վերցուցած եմ «Հերոստրատուս» թատրերգութեան մէջ, ապա նկարահանուած եմ Վիգէն Չալտրանեանի «Լռութեան սիմֆոնեան» եւ «Քրմուհի» ժապաւէններու, հայ-ամերիկեան «Մեթամորֆոս» ժապաւէնի եւ զանազան այլ ժապաւէններու մէջ: «Մեթամորֆոս» ժապաւէնը պատճառ դարձաւ, որ մեկնիմ Միացեալ Նահանգներ` նկարահանումներու համար, եւ կարծես ատիկա ինծի համար ճամբայ բացաւ դէպի ամերիկեան շուկայ, եւ ես զգացի, որ ունիմ այդ ուժը եւ ինքնավստահութիւնը` կանգնելու քամերայի առջեւ եւ ստեղծագործելու Միացեալ Նահանգներու մէջ իբրեւ դերասան:
Միացեալ Նահանգներու մէջ ես ճանչցուած եմ որպէս Յովհաննէս Ճոն Պապախանեան, որովհետեւ հոն բոլորը ունին իրենց կեղծանունը, որպէսզի հեշտ ըլլայ հնչելը: Ես հոն նկարահանուած եմ աւելի քան 40 ժապաւէններու, ներկայացումներու եւ ծանուցումներու մէջ, որոնք շատ հետաքրքրական գոյն տուին իմ կենսագրութեանս:
Անցեալ տարի Պրոտուէյի մէջ տեղի ունեցաւ աշխարհի մենաներկայացումներու մեծագոյն փառատօնը, որ կը կոչուի «Եունայթըտ սոլօ», եւ բոլոր ցամաքամասներէն կու գան եւ իրենց մասնակցութիւնը կը բերեն: Ես հոն հանդէս եկայ իմ հեղինակած «Այ էնտ այ» մենաներկայացումով:
«Ա.».- Խօսինք հայ թատրոնի իրավիճակի մասին` սփիւռքի եւ ընդհանրապէս Միացեալ Նահանգներու մէջ: Ինչպէ՞ս կը գնահատէք զայն: Ի՞նչ են թատրոնին դիմագրաւած դժուարութիւնները:
Յ. Պ.- Ես կը կարծեմ, որ սփիւռքը կարիքը ունի արուեստագէտներու եւ արուեստով զբաղող անձերու, ոչ միայն` շուկան լեցնող եւ շուկայի համապատասխան աշխատանք տանող, այլ` արուեստագէտներու, որոնք իսկապէս կը համարուին արուեստագէտ իրենց ստեղծագործական կենսագրութեամբ ու բարոյականութեամբ եւ իսկապէս կը տիրապետեն թատրոնի այն գաղտնիքներուն եւ կարեւորութեան, որ անհրաժեշտ է առ հասարակ թատրոնը պահելու համար:
Սփիւռքի եւ յատկապէս Միացեալ Նահանգներու մէջ մենք մեծ հարց ունինք թատրոնի վերաբերեալ: Հոն ծնած երիտասարդները, որպէսզի ընդունին հայկական արուեստը, մշակոյթը եւ հայկական մտածողութիւնը իրենց մէջ, ըլլայ մենք` հայ արուեստագէտներս, պէտք է անոնց ճիշդ ծառայենք եւ կարենանք անոնց ճիշդ մատուցել հայ թատրոնը` իր ամբողջ թանկութեամբ եւ ծանրութեամբ: Հետեւաբար, որպէս արուեստի սնունդ պատրաստող խոհարար` պէտք է հասկնանք, թէ ի՛նչ պէտք է մատուցել հանդիսատեսին եւ գտնել ճամբան, խօսքեր ուղղել եւ անոր ուղեղը լեցնել միայն ճշմարիտ արուեստով, միջազգային չափանիշներով, որպէսզի այդ երիտասարդը իր ամերիկացի ընկերը համոզէ, որ դիտէ ներկայացումը: Այս է արուեստագէտին պատասխանատուութիւնը սփիւռքի մէջ: Մենք պէտք է կարենանք մեր ժառանգած մաքուր մշակոյթը փոխանցել նոր սերունդին: Եթէ յաջողեցանք, առաքելութիւնը կատարուած է:
Այսօր Միացեալ Նահանգներու մէջ կայ թատրոն եւ թատերական մթնոլորտ եւ անընդհատ կը բեմադրուին ներկայացումներ: Կան նաեւ թատերական դպրոցներ: Ես ալ ունիմ թատերական դպրոց, ուր ես անհատական դասեր կու տամ հայ եւ ամերիկացի դերասաններու: Մեր դժուարութիւնը Միացեալ Նահանգներու մէջ տեղի դժուարութիւնն է:
Իմ նպատակներէս մէկն է կատարելագործուած թատրոն հիմնել Միացեալ Նահանգներու, յատկապէս Կլենտէյլի մէջ, ուր մեծ թիւով հայութիւն կայ եւ պատրաստակամ ու կազմակերպուած հանդիսատես ունի, որ շատ կը սիրէ իր երգիչներն ու դերասանները եւ անընդհատ ամէն երեկոյ կ՛երթայ եւ կը դիտէ: Նման պատասխանատուութիւն ունեցող հանդիսատեսը իմ կարծիքովս պէտք է ունենայ կատարելագործուած շէնք: Ես կ՛ուզեմ հիմնել հայկական թատերաշէնք: Ծրագիրը կայ: Ունիմ բարեկամներ եւ ընկերներ, որոնք բարձր կը գնահատեն արուեստը եւ կ՛ուզեն անպայման նպաստել, որպէսզի ես ունենամ հայ թատրոնի շէնք: Հետեւաբար ծրագիրը կայ, ուժը կայ, կազմակերպող մարդիկ կան, բեմադրիչ կայ, բայց շէնք չունինք:
Կ՛ուզեմ շեշտել, որ չկայ թատրոն` առանց ժամանակակից թատրերգութեան: Հին թատրերգութիւնները, ինչպէս` Օտեան, Պարոնեան, դասական են: Բայց ժամանակակից թատրոնը կ՛ապրի ու կը շնչէ միայն ժամանակակից թատրերգութեամբ: «Պատգամը» ժամանակակից թատրերգութեան գագաթնակէտն է, որովհետեւ մենաներկայացում է: Մենաներկայացումներու գաղափարը նորոյթ է թատերական աշխարհի մէջ եւ 50-60 տարուան պատմութիւն ունի: Մենաներկայացումները դերասանին կ՛օգնեն` ներկայանալու բոլոր գոյներով, տեսակներով: Դերասանը այս պարագային պէտք է աւելի պատասխանատու եւ զգուշ ըլլայ, որովհետեւ խաղընկեր չունի:
«Ա.».- Միացեալ Նահանգներու մէջ լեզուի հարցը հայ թատրոնի հետ կապակցաբար ինչպէ՞ս կը պատկերացնես, ինչպէ՞ս կարելի է լուծել մանաւանդ այն երկիրներու մէջ, ուր շեշտուած է հայախօսութեան պակասը:
Յ. Պ.- Եթէ դերասանը չէ տիրապետած իսկական բեմական հայերէնին, աւելի լաւ է, որ ան խաղայ միայն անգլերէն լեզուով: Օրինակ մը տամ: Ինչո՞ւ «Պատգամը» եռալեզու բեմադրած եմ եւ ունի հայերէն, անգլերէն եւ ռուսերէն տարբերակ: Որպէսզի այս Ցեղասպանութեան թեման հասնի համայն աշխարհին եւ ոչ թէ համայն աշխարհի հայութեան: Հայը այնքան զգացմունքային հանդիսատես է, որ նոյնիսկ եթէ հայերէն չի հասկնար, լուռ եւ զգացուած կը դիտէ: Հոս շատ կարեւոր է ոգին եւ շունչը պահելը: Պէտք է սիրաշահինք եւ հասկնալի, ընթեռնելի եւ բացատրելի դարձնենք արուեստը անոնց համար, որոնք հայերէն չեն գիտեր: Հետեւաբար մենք դատապարտուած ենք մեր մայրենի լեզուն զոհելու այս պարագային, որպէսզի հանդիսատեսին հասցնենք մեր պատգամը:
«Ա.».- Մենք թատրերգութեան խնդիր ունինք: Բաւարար չափով թատրերգութիւններ չունինք: Ի՞նչ է ձեր կարծիքը ասոր մասին:
Յ. Պ.- Ես ստեղծագործող իմ բոլոր ընկերներուս կ՛ըսեմ, որ գրեն փիեսներ: Մենք բաւական հարցեր ունինք` ազգային, ժողովրդական, հայրենասիրական, հայկական, ղարաբաղեան: Սակայն անոնք չեն գրեր, որովհետեւ չեն հաւատար թատրոնի վերակենդանացման: Ունինք թատրերգութիւններ հայերէն լեզուով, սակայն ատոնք բաւարար չեն: Պէտք է աւելի ոգեւորել եւ ոգեշնչել, որպէսզի մարդիկ գրեն:
Հոս կ՛ուզեմ փակագիծ մը բանալ եւ ըսել, որ ես շատ ոգեւորուած էի «Պատգամ» մենաներկայացումէն առաջ ցուցադրուած տեսերիզով: Երգը մեկնաբանողը Մարկարիթա Խղլաթեանն է, եւ ինք գրած է երգը: Ցեղասպանութեան մասին ժամանակակից երգ չկայ: Ես որոշեցի զայն ներառել իմ մենաներկայացումիս մէջ` քաջալերելու համար արուեստագիտուհին եւ ցոյց տալու, որ նոր եւ ժամանակակից երգ մը շուկայ իջած է Ցեղասպանութեան թեմայով:
«Ա.».- Խօսինք ձեր ապագայ ծրագիրներուն մասին:
Յ. Պ.- Լիբանանէն ետք պիտի ուղղուիմ Հայաստան, ուր 28 ապրիլին «Պատգամ» մենաներկայացումով բացումը պիտի կատարեմ «ԱՐՄ. ՄՈՆՕ» խորագիրը կրող փառատօնին, որ մենաներկայացումներու փառատօն է, եւ որուն իրենց մասնակցութիւնը պիտի բերեն մօտաւորապէս 35 երկիրներ: Ես շատ ոգեւորուած ու յուզուած եմ, որ 35 տարբեր երկիրներու դիմաց պիտի ներկայացնեմ այս թեման: Ասոր կողքին, 3 մայիսին նկարահանումը պիտի սկսինք հայ-ամերիկեան արտադրութեամբ եւ Ռուբէն Քոչարի բեմադրութեամբ ժապաւէնի մը, որուն մէջ ես Յիսուսի դերը ստանձնած եմ: Նկարահանումը պիտի սկսինք Երեւանի մէջ, ապա պիտի շարունակենք Միացեալ Նահանգներու մէջ:
8 մայիսին Երեւանի Հրաչեայ Ղափլանեանի անուան տրամաթիքական թատրոնը, Արմէն Խանդիկեանի ղեկավարութեամբ եւ Հայաստանի մշակոյթի նախարարութեան հովանաւորութեամբ, պիտի նշեն 50-ամեակս: Հոն եւս կրկին պիտի խաղամ «Պատգամ»-ը:
Կը ծրագրեմ նաեւ յառաջիկային ներկայացնել «Համլեթ»-ը` անգլերէն լեզուով, կրկին մենաներկայացում:
Կը ծրագրեմ նաեւ Ուիլիըմ Սարոյեանի «Իմ սիրտը լեռներում է» գրութիւնը բեմադրել երկլեզու, այսինքն միաժամանակ նոյն ներկայացման մէջ երկու լեզու գործածուի:
«Ա.».- Վերջին խօսք` լիբանանահայ հանդիսատեսին:
Յ. Պ.- Լիբանանը սփիւռքի մայրաքաղաքն է: Ես նախապէս ելոյթ ունեցած եմ Լիբանանի մէջ: Լիբանանահայ համայնքը հզօր եւ գրագէտ համայնք է: Լիբանանը դաստիարակուած, վեհ, կիրթ, պատրաստուած եւ խելացի հանդիսատես ունի: Իսկապէս ես կարօտը ունէի այդ ջերմութեան, թատրոնի սկզբունքի մօտեցման: Լիբանանահայ հանդիսատեսին ջերմ ծափերը թեւ տուին ինծի, որպէսզի ես շարունակեմ դէպի Հայաստան եւ Միացեալ Նահանգներ:
