«Կիպրահայ գաղութը լինելիութեան խնդիր չունի, սակայն ապրում ենք թուրքական ծաւալապաշտ քամու դիմաց»
ՀՅ Դաշնակցութեան մամուլի եւ հանրային կապերի Կիպրոսի ներկայացուցիչ Սիմոն Այնեճեանի հետ «Երկիր»-ը զրուցել է կիպրահայ շուրջ 3.500 հոգանոց գաղութի խնդիրների ու գործունէութեան, ինչպէս նաեւ` Կիպրոսի քաղաքական վիճակի մասին:
Գաղութի Մասին
Կիպրահայ գաղութը հայախօս է: Այնտեղ գործում է «Նարեկ» վարժարանը` մօտ 250 աշակերտով: Վարժարանը լաւ աշխատանք է տանում հայեցի դաստիարակութեան եւ հայերէնի ուսուցման առումով: Ցաւօք, 13 տարի է, ինչ Մելգոնեան վարժարանը չի գործում:
Թէեւ փոքր, հայախօս գաղութ ենք, բայց ուզում եմ հաւատալ, որ կազմակերպուած ենք: Գաղութում գործում է ՀՄԸՄ-ն` իր սկաուտական եւ մարզական շարժումով: Անցեալ տարի մեր մարզիկները մասնակցեցին ՀՄԸՄ 10-րդ խաղերին, եւ հպարտութեամբ ասեմ, որ 10 ոսկէ մետալով վերադարձան. փոքր Կիպրոսի մեծ յաջողութիւններից են սրանք:
Կիպրոսում գործող կառոյցներից է նաեւ ՀՕՄ-ի «Սօսէ» մասնաճիւղը` Հայաստանի եւ Արցախի համար իրականացուող իր զանազան ծրագրերով: ՀՕՄ-ի ընկերուհիներն աշխատանքներ են տանում, որպէսզի օժանդակեն զանազան բարեգործական ծրագրերի, որոնց մեծամասնութիւնը Հայաստանի եւ Արցախի համար է: Անցած տարի նրանք նաեւ մասնակցեցին Արցախի «Սօսէ» մանկապարտէզի բացմանը` իբրեւ հովանաւորող շրջան` սփիւռքի այլ մասնաճիւղերի հետ:
Գործում է Համազգայինի «Օշական» մասնաճիւղը` պարի ու թատերական խմբերով, ու այսօր գաղութը լուրջ խնդիրներ չունի` կապուած իր հայ լինելիութեան հետ: Գործում է նաեւ ՀԲԸՄ-ի մասնաճիւղը, իսկ եկեղեցին կապուած է Մեծի Տանն Կիլիկիոյ կաթողիկոսութեան:
Համայնքի Խնդիրների Մասին
Կիպրոսի հայ գաղութը բաւական աշխուժ է: Խնդիրները, որ ունենք, ընդհանրապէս տարածաշրջանի հետ են կապուած: Ինչպէս յայտնի է, Կիպրոսի հիւսիսը շուրջ 43 տարի է, ինչ բռնագրաւուած է թուրքական բանակի կողմից: Այնտեղ մենք ունենք հայկական դպրոց, եկեղեցիներ ու վանքեր, ու դրանց հետ կապուած խնդիրներ կան. այնտեղ հայ եկեղեցին թուրքական կողմի գրաւած շրջանի ամենամեծ կալուածատէրն է: Մակարայ վանքը, որ 43 տարի առաջ դեռ գործում էր, տարածք ունի` լեռից մինչեւ ծովն ընկած հսկայական տարածք:
Սփիւռքում ամէն գաղութ ունի իր խնդիրները, սա էլ մեր շրջանի խնդիրն է: Օրինակ` Ամերիկայի ու Ֆրանսայի խնդիրները կապուած են հայախօսութեան հետ, Լիբանանինը` քաղաքացիական հակամարտութիւնների, Սիրիայի խնդիրը պատերազմին ու գաղթականութեանն է առնչւում® Մեր` Կիպրոսի խնդիրն ուղղակի թուրքական ծաւալապաշտութեան ստեղծած քաղաքական անորոշութեան եւ քաղաքական շարունակուող ու հանգուցալուծում չստացող վիճակի խնդիրն է:
Վերջին շրջանում Կիպրոսի հարաւային ծովերում կազի որոնումներ են ընթանում, սակայն Թուրքիան սպառնալիքներով թոյլ չի տալիս հանգիստ կերպով դա իրականացնել, ինչն էլ քաղաքական անկայունութիւն է ստեղծում շրջանում: Թուրքական ծաւալապաշտութիւնը առկայ է բոլոր ճակատներում` Յունաստանի հետ նա խնդիրներ ունի` Լոզանի դաշնագիրը հարցականի տակ դնելով, Կիպրոսի հարցը չլուծելով, Հայաստանի հետ խնդիր ունի` սահմանը չբացելով, Ազրպէյճանի ֆաշիստական եւ այլամերժ կառավարութեանը զօրավիգ կանգնելով, Աֆրինը գրաւելով, Սիրիա մտնելով, իսկ հիմա Կիպրոսի տարածքի կէսը գրաւելուց յետոյ` ասելով, որ իրենից հեռու Կիպրոսի հարաւային շրջաններում ոչ ոք ոչ մի քայլ չի կարող անել առանց իր հաւանութեան: Սրանք են մեր առջեւ ծառացած լուրջ խնդիրները:
Վերը Նշուած Խնդիրներից Ելնելով` Կիպրոսում ՀՅԴ Գործունէութեան Եւ Դերի Մասին
Դաշնակցութիւնը` որպէս կուսակցութիւն, Կիպրոսում գործել է 19-րդ դարից: Որոշ ժամանակ գործել է ոչ բացայայտ, բայց հիմա բացայայտ է գործում` ծաւալելով քաղաքական, հասարակական եւ քարոզչական աշխատանք: Եկող ամսում պատրաստւում ենք Եւրոխորհրդարանի անդամներ ուղարկել Արցախ, խօսել ենք հայ ժողովրդի մեծ բարեկամ, Եւրոխորհրդարանի անդամ Էլենի Թէոխարուսի հետ` Արցախի եւ Կիպրոսի գիւղերի ու քաղաքների միջեւ կապեր ու զուգորդութիւն ստեղծելու համար:
Մայիսին` Ա. հանրապետութեան 100-ամեակի տօնակատարութիւններին, հետներս բերելու ենք լրագրողների խումբ, որ թէ՛ Հայաստանը ճանաչեն, թէ՛ քաղաքական իրավիճակին ծանօթանան:
Եղէգնաձոր համայնքի հետ ունենք համագործակցութեան ծրագիր. այնտեղ պէտք է երիտասարդական կենտրոնը վերանորոգենք: Սա ուղղակի կուսակցական ծրագիր է: Սփիւռքի բոլոր կուսակցական շրջաններին վստահուած են Արցախի եւ Հայաստանի շրջաններ` նրանց հովանաւորելու եւ անմիջական կարիքներին օգտակար լինելու համար: Մեզ վստահուած է Եղէգնաձորի շրջանը, եւ ինչպէս մեր բոլոր իրագործուած ծրագրերը, մենք աշխուժօրէն այդ աշխատանքը նոյնպէս առաջ պիտի տանենք:
Կուսակցական գործունէութիւնն իրականացնելիս նաեւ լաւ կապեր ենք պահպանում Կիպրոսի բոլոր քաղաքական կուսակցութիւնների հետ: Կիպրոսն առաջին եւրոպական եւ աշխարհի երկրորդ երկիրն է, որ ճանաչել է Ցեղասպանութիւնը, իսկ սրանից երկու տարի առաջ մեր պետական ներկայացուցիչ Վարդգէս Մահտեսեանի ջանքերով Կիպրոսի խորհրդարանը Ցեղասպանութեան ժխտումը քրէականացնող օրէնք ընդունեց:
Ինչպիսի՞ Երկիր Պէտք Է Լինի Հայաստանը, Որ Սփիւռքահայը Գայ Ու Ապրի
Սրանից մէկ ամիս առաջ, երբ Հայաստանում էի, մի պատի վրայ ազդագրեր տեսայ, մի օր` թատրոն, միւս օրը` երգ, միւս օրը` դասախօսութիւն, օփերա եւ այլն: Ինքս ինձ ասացի` ես ետ չեմ գնալու, ի՞նչ գործ ունեմ` գնամ Կիպրոս® Բայց գնացի:
Մենք պատմական գաղթականներ ենք, Կիպրոսում ենք ապաստան գտել ու հաստատուել, այնտեղ ունենք մեր տեղն ու գործերը:
Մեզնից յետոյ եկող մեր սերունդները եթէ ցանկանան Հայաստան գալ, նրանց համար պէտք է լայն հնարաւորութիւններ լինեն: Այսօր ես շատերին գիտեմ` եկել են Հայաստան, որովհետեւ կարողացել են գործ ստեղծել: Մարդիկ պէտք է գան, բայց հարցն այն է, թէ գալով Հայաստան` ի՞նչ պէտք է անեն: Պէտք է ստեղծագործեն, աշխատեն, չէ՞, բայց շատ անգամ տեղացու համար չկայ այդ հնարաւորութիւնը, ուր մնաց` սփիւռքահայի: Պէտք է հնարաւոր պայմաններն ու միջավայրը ստեղծել, որ այժմ քչերի համար գոյութիւն ունի, եւ եթէ այժմ այդ պայմանները Հայաստանը հայաստանցու համար չի կարողանում ստեղծել, սփիւռքահայի համար ինչպէ՞ս է ստեղծելու:
Պետութի՞ւնն Է Մեղաւոր
Հնարաւորութիւն չստեղծել կամ չկարողանալ ստեղծել` սրանք տարբեր են, եւ դա չի նշանակում անպայման, որ պետութիւնն է մեղաւոր ամէն ինչի համար: Ուրիշ ազդակներ էլ կան. կայ համակարգ, որ կոչւում է ազատ շուկայ, որն էլ շատ անգամ որոշում է, թէ տնտեսական ընթացքն ի՛նչ պէտք է լինի: Պէտք է հասկանանք, որ ազատ շուկայի պայմաններն ու դրամի եւ ապրանքների ազատ շրջանառութեան միջավայրն ունեն իրենց կանոնները:
Այն, որ մարդիկ այլ երկրներ են գնում` աշխատելու, միայն հայաստանեան երեւոյթ չէ: Ես շատերին գիտեմ, որ Հայաստանում գործ ունեն, որովհետեւ նրանց համար ստեղծուել են այդ տնտեսական պայմանները, բայց եթէ ես որոշեմ, օրինակ, այստեղ հագուստի գործարան բացել, մրցունակ չեմ լինի, որովհետեւ Չինաստանն աւելի էժան է արտադրելու այն, ինչ Հայաստանում կ՛արտադրուի: Միաժամանակ դա չի նշանակում, որ ներդրում պէտք չէ անել Հայաստանում, եւ սա պատրուակ պէտք չէ դարձնենք, թէ` քանի որ մի քանի հոգի ձախողել են, կամ մի շարք բնագաւառներում մրցունակ չենք կարող լինել, ուրեմն բոլոր գործերը, որ անում ենք, ձախողուած են լինելու: Պէտք է մտածենք, թէ այս պայմաններում ի՛նչ հնարաւորութիւններ կարող ենք ստեղծել: Անպայման կառավարական միջամտութիւն պէտք է լինի, որ քաղաքացիները նախ եւ առաջ արդարութեան զգացում ունենան, որ զգան, թէ կարող են մրցել շրջապատի հետ: Դա շատ դէպքերում տեղի չի ունենայ, որովհետեւ այս գործի տէրն այսինչ օլիկարխն է, կամ միւս գործի տէրն այնինչ օլիկարխն է, եւ նրա հետ ոտք չես կարող մեկնել: Կառավարութիւնը պէտք է միջամտի, որ այդ մենաշնորհները վերացուեն, ու հաստատուի արդար ու հաւասար հնարաւորութիւններ պարգեւող համակարգ: Ցաւօք, այդ արդիւնքները դեռ չկան Հայաստանում:
Ոեւէ գործարար կամ մենատէր չի կարող կարճ ժամանակում յանկարծ հարստութիւն դիզել: Բայց դա ինչո՞ւ է լինում, դա Հայաստանում ինչպէ՞ս եղաւ, եւ հիմա չէ, որ այդպէս է, այլ` 1990-ական թուականներից սկսած: Հիմա պարզապէս Հայաստանն ապրում է այդ անհաւասար կացութեան ստեղծած հետեւանքներով: Ես համոզուած եմ, որ մեր երկրին աւելի լաւ օրեր են սպասում, որոնց իրագործման համար, քննադատելու փոխարէն, պէտք է ազգովի աշխատենք համակարգը փոխել, արդար իրաւունքների հաստատումը վերածել կեանքի ձեւի:
Վարեց` ԱՄԵԼԵԱ ԱՌԱՔԵԼԵԱՆ
