Aztag Daily - Ազդակ Օրաթերթ (Armenian Daily Newspaper based in Lebanon)
No Result
View All Result
  • Խմբագրական
  • Հայկական
  • Լիբանանեան
  • Միջազգային
  • Յօդուածներ
    • Անդրադարձ
    • Գաղութային
    • Հարցազրոյց
    • Հայրենի Կեանք
    • Գաղութէ Գաղութ
    • Զաւարեանական
    • Գիտութիւն
    • Ազդակ Գաղափարաբանական
    • Պատմական
    • Առողջապահական – Բժշկագիտական
    • Արուեստ – Մշակոյթ
    • Գրական
    • ԼԵՄ-ի ԷՋ
    • Մշակութային եւ Այլազան
  • Գաղութային
  • Մարզական
  • Այլազան
    • «Ազդակ»ի ֆոնտ
    • 50 Տարի Առաջ
    • Ի՞նչ Կ՛ըսեն Աստղերը
    • Յայտարարութիւններ
    • Կնոջական
    • Մանկապատանեկան
  • Խմբագրական
  • Հայկական
  • Լիբանանեան
  • Միջազգային
  • Յօդուածներ
    • Անդրադարձ
    • Գաղութային
    • Հարցազրոյց
    • Հայրենի Կեանք
    • Գաղութէ Գաղութ
    • Զաւարեանական
    • Գիտութիւն
    • Ազդակ Գաղափարաբանական
    • Պատմական
    • Առողջապահական – Բժշկագիտական
    • Արուեստ – Մշակոյթ
    • Գրական
    • ԼԵՄ-ի ԷՋ
    • Մշակութային եւ Այլազան
  • Գաղութային
  • Մարզական
  • Այլազան
    • «Ազդակ»ի ֆոնտ
    • 50 Տարի Առաջ
    • Ի՞նչ Կ՛ըսեն Աստղերը
    • Յայտարարութիւններ
    • Կնոջական
    • Մանկապատանեկան
No Result
View All Result
Aztag Daily - Ազդակ Օրաթերթ
No Result
View All Result

Հայաստանի Հանրապետութեան Կազմաւորումը Պաթումի Պայմանագիրը

Մարտ 19, 2018
| Անդրադարձ
0
Share on FacebookShare on Twitter

ԱՐԱՐԱՏ ՅԱԿՈԲԵԱՆ

Կը ներկայացնենք հատուածներ` պատմական գիտութիւնների դոկտոր Արարատ Յակոբեանի «Հայաստանի Հանրապետութիւնը» գրքից: Գիրքը գրուել է Հայաստանի Հանրապետութեան հարիւրամեակի առիթով: Ներկայացնելով աշխարհաքաղաքական իրողութիւնները, որոնց պայմաններում, անհնարինը հնարաւոր դարձնելով, կերտուեց Հայաստանի Հանրապետութիւնը, աշխատութեան հեղինակը յատկապէս կանգ է առնում այն իրագործումների վրայ, որոնք հնարաւոր եղան կարճ ժամանակահատուածում եւ բարդ պայմաններում իրականացնել պետականաշինութեան, բանակաշինութեան, ընկերային-տնտեսական, ինչպէս եւ կրթամշակութային եւ այլ ոլորտներում: Իր պետականութեան նկատմամբ ժողովրդի հաւատի ու վստահութեան վրայ յենուելով` օրուայ գործիչներին յաջողուեց երկուսուկէս տարուայ ընթացքում նորաստեղծ հանրապետութեան սահմանները 12.000-ից հասցնել 71.000 քառակուսի քիլոմեթրի: Դժբախտաբար քեմալական Թուրքիայի եւ պոլշեւիկեան Ռուսաստանի ռազմաքաղաքական պարտադրանքի ներքոյ ոչ միայն հանրապետութիւնն ընկաւ, այլ մօտ 40.000 քառակուսի քիլոմեթր տարածք զոհաբերուեց այս ոճրագործ գործարքին:

Ընթերցողը շուտով հնարաւորութիւն կ՛ունենայ ծանօթանալու հրատարակուող ամբողջական գրքին:

——————————————-

Հայաստանի Հանրապետութիւնը  Հայաստանի Հանրապետութեան Կազմաւորումը-Պաթումի Պայմանագիրը

Մայիսեան հերոսամարտերի ահեղ օրերին Անդրկովկասեան սէյմը (խորհրդարանը) ցրուեց ու կազմալուծուեց Անդրկովկասեան Հանրապետութիւնը: Դա ենթադրում էր, որ իրենց անկախութիւնը հռչակած իւրաքանչիւր հանրապետութիւն պէտք էր ինքը առանձին լուծեր Թուրքիայի հետ պատերազմի ու խաղաղութեան հարցը: Հէնց այդ առաքելութեամբ նորանկախ Հայաստանի պատուիրակութիւնը, Ալ. Խատիսեանի գլխաւորութեամբ, մեկնեց Պաթում` թուրքերի հետ բանակցելու եւ հաշտութիւն կնքելու: Մի քանի օր տեւած բանակցութիւնների արդիւնքում 1918 թ. յունիսի 4-ին հայութեան համար շատ ծանր պայմաններով կնքուեց Պաթումի հաշտութեան պայմանագիրը` Հայաստանի Հանրապետութեան եւ օսմանեան Թուրքիայի միջեւ:

14 յօդուածից բաղկացած պայմանագրի համաձայն, Հայաստանը ունենալու էր սահմանափակ թուով զօրք, ընդամէնը` մէկ տիվիզիա: Երկաթուղիների վերահսկողութիւնն անցնելու էր Թուրքիային, որպէսզի իբր կարողանայ Հայաստանի վրայով զօրք տեղափոխել Ազրպէյճան` խորտակելու Պաքուի կոմունան: Դրանից զատ` Հայաստանը պարտաւորւում էր կազմալուծել հայկական անկանոն զօրախմբերը եւ այլն:

Տարածքային առումով, Թուրքիային էր անցնում ոչ միայն Արեւմտեան Հայաստանը, այլեւ Արեւելեան Հայաստանի զգալի մասը` Կարսի մարզը եւ երկաթուղու երկայնքով ձգուող շուրջ 5 գաւառ: Հայ-թուրքական սահմանագիծը սկսւում էր Ախալքալաքի սահմանից, իջնում էր հարաւ` Աղբուլաղ կայարան, այնտեղից ուղիղ գծով` դէպի Արագածի ամենաբարձր գագաթը, որտեղից իջնում էր Էջմիածնից 7 քմ արեւմուտք եւ շրջանցելով քաղաքը` երկաթուղուն զուգահեռ 6 քմ բացուածքով ձգւում էր մինչեւ Շարուր-նախիջեւան` Արփայի դաշտը: Հայաստանի Հանրապետութեանը փաստօրէն մնում էր ընդամէնը 12 հազ. քառ. քմ տարածք, որն ընդգրկում էր Սեւանայ լճի աւազանը եւ Արարատեան դաշտի մի մասը: Այս կապակցութեամբ տեղին է յիշեցնել, որ Լէոն (Առաքել Բաբախանեանը), նկատի ունենալով նորահռչակ հանրապետութեան անձուկ տարածքը, այն համարում էր ոչ թէ ապրելու համար տեղ, այլ ընդամէնը` գերեզմանոց: Այդուհանդերձ, այս կապակցութեամբ գլխաւորն անկախութեան փաստի արձանագրումն ու ընդունումն էր բիրտ թշնամու` Թուրքիայի կողմից: Ընդհանուր հաշուով, Թուրքիան Արեւելեան Հայաստանից խլում էր 28 հազ. քառ. քմ տարածք: Պաթումի պայմանագիրը, որը չի վաւերացուել ո՛չ Հայաստանի եւ ո՛չ էլ Թուրքիայի կառավարութիւնների կողմից, իր ուժը պահպանեց մինչեւ համաշխարհային պատերազմի աւարտը:

Հարց է ծագում. եթէ հայ ժողովուրդը յաղթանակ էր տարել մայիսեան հերոսամարտերում, ապա ինչո՞ւ էր նման կողոպտիչ պայմանագիր կնքում: Բանն այն էր, որ չնայած մայիսեան յաղթական հերոսամարտերին, այդուհանդերձ, պահպանւում էր թուրքական մահացու վտանգը: Պաքու շտապող թուրքական զօրքը մտադիր էր այն գրաւելուց յետոյ յետ դառնալ: Սակայն, ինչպէս ասում են, ուրբաթն աւելի շուտ եկաւ, քան շաբաթը: Իրադարձութիւնները զարգացան այնպէս, որ հայկական կողմը, մեծ զիջումների գնով, հնարաւորութիւն ունեցաւ դադար վերցնել ու որոշ ժամանակ շահել այն իմաստով, որ, երբ 1918 թ. սեպտեմբերի 15-ին Պաքուն գրաւելուց յետոյ, թուրքերը յետ դարձան ու ներխուժեցին Արցախ, գրաւեցին Շուշին, սակայն խրուեցին այնտեղ, իսկ հոկտեմբերի 18-ին անգամ պարտութիւն կրեցին: Մինչ այդ անգլիացիները յաղթել էին նրանց Արարայում ու փլուզուել էր թուրքական գլխաւոր` Պաղեստինի ճակատը, ուստի եւ հոկտեմբերի 30-ի Մուտրոսի զինադադարով թուրքերը հարկադրուած էին հեռանալ Անդրկովկասից:

Ճակատագրի հեգնանքով Պաթումի պայմանագիրը անկախ Հայաստանի առաջին միջազգային փաստաթուղթն էր, որով Թուրքիան առաջինն էր պաշտօնապէս ճանաչում Հայաստանի անկախութիւնը: Դա պատերազմից դուրս գալու եւ հայ ժողովրդին վերջնական բնաջնջումից ազատելու միակ հնարաւոր ելքն էր այդ ժամանակ: Վարչապետ Քաջազնունու կառավարութիւնը բարդութիւնների եւ թիւրիմացութիւնների տեղիք չտալու համար մինչեւ Ա. Աշխարհամարտի աւարտը աշխատում էր հաւատարիմ մնալ այդ պայմանագրին: Պաթումի պայմանագրի շնորհիւ ձեռք բերուած դադարը հնարաւորութիւն տուեց սկսելու պետականաշինութեան գործընթացը:

Նախորդը

Անդրադարձ. 1918-ի Հայաստանի Անկախութեան Առաջին Օրերը – Բ.

Յաջորդը

Դիմաւորել 100-Ամեակը 10. Առանց Անցելապաշտութեան` Անյետաձգելի Անմիջականի Մասին

RelatedPosts

Սթափելու Ժամանակը
Անդրադարձ

Աւարտական Վտանգաւոր Ջղաձգումներ

Յուլիս 9, 2025
Կազմակերպութեամբ ՀՅԴ Լիբանանի Կեդրոնական Կոմիտէի.  Ընդունելութիւն` Քաղաքապետական Եւ Թաղապետական Ընտրութիւններուն Ապահովուած Արդիւնքներուն Առիթով
Անդրադարձ

Մեր Համայնքի Քաղաքական Գործօնի Հանգամանքը Առաջին Հերթին Հիմնուած Է Մեր Հաւաքական Քուէի Ուժին Վրայ*

Յուլիս 9, 2025
Կազմակերպութեամբ ՀՅԴ Լիբանանի Կեդրոնական Կոմիտէի.  Ընդունելութիւն` Քաղաքապետական Եւ Թաղապետական Ընտրութիւններուն Ապահովուած Արդիւնքներուն Առիթով
Անդրադարձ

Պաշտօնները Կու Գան ու Կ՛երթան, Մեր Ժողովուրդին Բարօրութիւնը, Բարգաւաճումը Եւ Հզօրացումը Էականն Են ու Մնայուն*

Յուլիս 9, 2025
  • Home
  • About Us
  • Donate
  • Links
  • Contact Us
Powered by Alienative.net

© 2022 Aztag Daily - Ազդակ Օրաթերթ (Armenian Daily Newspaper based in Lebanon). All rights reserved.

Welcome Back!

Login to your account below

Forgotten Password?

Retrieve your password

Please enter your username or email address to reset your password.

Log In
No Result
View All Result
  • Խմբագրական
  • Հայկական
  • Լիբանանեան
  • Միջազգային
  • Յօդուածներ
    • Անդրադարձ
    • Գաղութային
    • Հարցազրոյց
    • Հայրենի Կեանք
    • Գաղութէ Գաղութ
    • Զաւարեանական
    • Գիտութիւն
    • Ազդակ Գաղափարաբանական
    • Պատմական
    • Առողջապահական – Բժշկագիտական
    • Արուեստ – Մշակոյթ
    • Գրական
    • ԼԵՄ-ի ԷՋ
    • Մշակութային եւ Այլազան
  • Գաղութային
  • Մարզական
  • Այլազան
    • «Ազդակ»ի ֆոնտ
    • 50 Տարի Առաջ
    • Ի՞նչ Կ՛ըսեն Աստղերը
    • Յայտարարութիւններ
    • Կնոջական
    • Մանկապատանեկան

© 2022 Aztag Daily - Ազդակ Օրաթերթ (Armenian Daily Newspaper based in Lebanon). All rights reserved.

Are you sure want to unlock this post?
Unlock left : 0
Are you sure want to cancel subscription?