Aztag Daily - Ազդակ Օրաթերթ (Armenian Daily Newspaper based in Lebanon)
No Result
View All Result
  • Խմբագրական
  • Հայկական
  • Լիբանանեան
  • Միջազգային
  • Յօդուածներ
    • Անդրադարձ
    • Գաղութային
    • Հարցազրոյց
    • Հայրենի Կեանք
    • Գաղութէ Գաղութ
    • Զաւարեանական
    • Գիտութիւն
    • Ազդակ Գաղափարաբանական
    • Պատմական
    • Առողջապահական – Բժշկագիտական
    • Արուեստ – Մշակոյթ
    • Գրական
    • ԼԵՄ-ի ԷՋ
    • Մշակութային եւ Այլազան
  • Գաղութային
  • Մարզական
  • Այլազան
    • «Ազդակ»ի ֆոնտ
    • 50 Տարի Առաջ
    • Ի՞նչ Կ՛ըսեն Աստղերը
    • Յայտարարութիւններ
    • Կնոջական
    • Մանկապատանեկան
  • Խմբագրական
  • Հայկական
  • Լիբանանեան
  • Միջազգային
  • Յօդուածներ
    • Անդրադարձ
    • Գաղութային
    • Հարցազրոյց
    • Հայրենի Կեանք
    • Գաղութէ Գաղութ
    • Զաւարեանական
    • Գիտութիւն
    • Ազդակ Գաղափարաբանական
    • Պատմական
    • Առողջապահական – Բժշկագիտական
    • Արուեստ – Մշակոյթ
    • Գրական
    • ԼԵՄ-ի ԷՋ
    • Մշակութային եւ Այլազան
  • Գաղութային
  • Մարզական
  • Այլազան
    • «Ազդակ»ի ֆոնտ
    • 50 Տարի Առաջ
    • Ի՞նչ Կ՛ըսեն Աստղերը
    • Յայտարարութիւններ
    • Կնոջական
    • Մանկապատանեկան
No Result
View All Result
Aztag Daily - Ազդակ Օրաթերթ
No Result
View All Result

Չմոռցուելու Համար Այրում Են Նաեւ Աստուծոյ Տաճարը. Մասնագէտն Արձագանգում Է Ոչ Մասնագէտի Անմասնագիտական Յայտարարութեանը

Սեպտեմբեր 1, 2017
| Անդրադարձ
0
Share on FacebookShare on Twitter

Հայաստանի Հանրապետութեան նախկին վարչապետ Հրանդ Բագրատեանի կատարած գրառումը` հայոց լեզուի մասին արժանացաւ բաւական թէժ քննարկումներու: Մասնագիտութեամբ տնտեսագէտ Բագրատեանը հայոց լեզուի մասին, կատարած էր բացարձակ բացասական որակումներ` աղքատ, այլ լեզուներու բաղդատմամբ քիչ բառապաշար ունեցող, եւ այլն:

Ստորեւ` լեզուագէտ Եուրի Աւետիսեանի արձագանգը, որ գիտական առումով պարզապէս կ՛ընդգծէ, որ յատկապէս մասնագիտական տուեալ ոլորտին չտիրապատելու պարագային պէտք է խուսափիլ բացարձակ եւ այս պարագային` անճիշդ գնահատականներ տալէ:

«Ա.»

Կարելի է նաեւ չարձագանգել ոչ մասնագէտի անմասնագիտական փորձին: Բայց ձախողուած փորձը մեզանում բազմանալու վատ յատկութիւն ունի:

Տնտեսագէտ չեմ: Բայց անպայման տպաւորութիւնը ունեմ, որ Հրանտ Բագրատեանը իր ուրոյն տեղն ունի մեր տնտեսագիտական մտքի եւ առհասարակ տնտեսական քաղաքականութեան մշակման մէջ:

Քաղաքականութիւնն էլ, ցաւօք, իր հերթին ունի բնաւորութեան ուրոյն որակներ. երբեմն հրապարակից վտարում – մոռացութեան է մատնում իր գործի մէջ նաեւ որակ ունեցողին:

Չմոռացուելու համար այրում են նաեւ աստծոյ տաճարը: Այս դէպքում յարմար է թուացել… մայրենի լեզուն: Հակառակ դէպքում` տնտեսագիտութեան դոկտորը հազիւ թէ կարող էր չիմանալ կամ հրապարակաւ հանդէս գալուց առաջ չճշդել, որ`

1.- Է. Աղայեանի «Արդի հայերէնի բացատրական բառարան»-ը (Եր., 1976) պարունակում է ոչ թէ 75.000 բառ, այլ երկու անգամ աւելի` 135.600 բառ եւ 11.000 դարձուածաբանական միաւոր` 14.000-ով աւելի, քան` ռուսաց լեզուի (ոչ թէ ռուսական) ակադեմական բառարանում:

2.- «Այսօր մեր լեզւում կայ շուրջ 100.000 բառ»,  յայտարարում է Բագրատեանը: Իրականում այդ թիւը հասնում է 350.000-ի (Արդի հայերէնի բացատրական նոր քառահատոր բառարանը ստեղծուած է եւ արդէն տասը տարի է` սպասում է իր հովանաւոր-հրատարակչին), ասել է թէ` պարունակում է 100.000-ով աւելի բառ, քան, օրինակ, ըստ տնտեսագէտի բերած տուեալների, գերմաներէնը: Եւ բառերի քանակը, անշուշտ, դրանով չի սահմանափակւում. ամէն օր հայերէնում ստեղծւում կամ փոխառւում են տասնեակ նոր բառեր: Բառապաշարի, այսպէս կոչուած, չափման մեթոտաբանութիւնը իսկապէս յստակեցուած չէ. հայերէնի յարակատար եւ ենթակայական դերբայական ձեւերի համարժէքները ռուսերէնում, օրինակ, համարւում են բառային միաւորներ` բառեր, կամ եթէ տեղանուններից -եցի, -ացի կամ նման մասնիկներով կազմուած միաւորները հաշուարկուեն որպէս առանձին բառեր, ապա հայերէնի բառապաշարը արագօրէն կը հատի անգլերէնին վերապահուած 999.985-ի սահմանը. հայերէնը ցանկացած տեղանունից ստեղծում է նոր բառ (երեւանցի, լոնտոնցի, էլռիատցի), մինչդեռ անգլերէնում նոյնը արտայայտւում է բառակապակցութեամբ:

3.- Գիտութեան տուեալներով, հայերէնը համառօտութեամբ աշխարհի լեզուների մէջ գրաւում է միջին դիրք. ճափոներէնը, ասենք, աշխարհի, այսպէս կոչուած, երկարաբան լեզուներից է, բայց դա բնաւ չի խանգարում երկրի տնտեսագիտական միտքը այդ լեզուով լաւագոյնս կերտելուն:

4.- Գրողի գործածած բառապաշարը պէտք չէ շփոթել նրա ստեղծած բառերի քանակի հետ. Պուշկինը ոչ թէ «ռուսաց լեզուն հարստացրել է 24.000 բառով», այլ ընդամէնը իր երկերում գործածել է 21.290 բառ, այնպէս, ինչպէս Գրիգոր Նարեկացին միայն «Մատեան»-ում գործածել է 7000 բառ, իսկ «Նոր բառգիրք հայկազեան լեզուի» բառարանում Նարեկացիով վկայուած բառերի (ասել է թէ` նրա ստեղծած բառերի) թիւը 1800 է, Յովհաննէս Շիրազը ստեղծել է 2.000-ից աւելի նոր բառեր (թէեւ դրանց մի մասը բառարանային գրանցում չունի եւ չի կարող ունենալ դիպուածային լինելու պատճառով), Պարոյր Սեւակի երկերի բառապաշարի հարստութիւնը 26.600 բառ է (տե՛ս Ա. Պապոյեան, «Հայագիտական հետազօտութիւններ», Եր., էջ 459): Բառերի առաւելագոյն գործածութիւն ունեցել է Ճէյմս Ճոյսը «Ուլիսես»-ում` 30.000 բառ:

5.- Լեզուի հարստութիւնը բառերի սոսկական քանակով որոշելը չունի գիտական հիմնաւորում: Հայերէնը աշխարհի հարուստ լեզուներից է` պայմանաւորուած նաեւ ձայնական հարստութեամբ («…եթէ նուագայնութեամբ զիջում է իտալերէնին ու ճափոներէնին, ապա առաջ է գերմանական ու սլաւոնական լեզուներից» (Պ. Պօղոսեան, «Խօսքի մշակոյթի եւ ոճագիտութեան հիմունքներ», գիրք առաջին, Եր., 1990, էջ 127) ու քերականական կառուցուածքի ճկունութեամբ: Այլ խնդիր է, որ նոյնիսկ ոչ մասնագէտին յայտնի պատճառներով մեզանում գիտութեան առանձին ճիւղերի եզրաբանութիւնը տակաւին բաւարար չափով մշակուած չէ: Մեր լեզուն գործնականում ունի նոր բառեր կերտելու եւ առհասարակ զարգանալու անսպառ հնարաւորութիւններ:

6.- Նոյն գրութիւնը հայերէնից անգլերէնի փոխադրելիս պակասում է մօտ 15%-ով, սակայն գերմաներէնի փոխադրելիս նոյն չափով աւելանում է: Երեւոյթը ունի գիտական բացատրութիւն. պայմանաւորուած է լեզուների առանձնայատկութեամբ եւ ոչ թէ` աղքատութեամբ: Հակառակ պնդումը ապագիտական է: Այլ խնդիր է, որ հայերէնի ոչ բաւարար իմացութիւնը կարող է պատճառ դառնալ երկարաբանութեան, ինչպէս` «Իրենից ներկայացնում է իւրօրինակ մի համակարգ» = «Իւրօրինակ մի համակարգ է», «Հիմք են հանդիսանում կարգաւորման համար» = «Կարգաւորման հիմք են», «Հարցի վերաբերեալ կան կարծիքների եւ տեսակէտների բազմազանութիւն, տարատեսակութիւն» = «Հարցի վերաբերեալ կան տարակարծութիւններ» եւ այլն (մանրամասն տե՛ս «Հայոց լեզու եւ խօսքի մշակոյթ», Եր., 2016):

7.- Հայերէնը մշտապէս հարստանում է փոխառութիւններով (մագիստատուրա, հիպոթէք, ալեանս, պլանշետ, վայբեր, իմպլանտ, գոլֆ, ասամբլեա, բեսթսելլեր, վայֆայ եւ այլն) եւ աւելի յաճախ օտար բառերը փոխարինում է հայերէն յաջող համարժէքներով (ամնիստիա-համաներում, իդենտիֆիկացիա-նոյնականացում, ռեգլամենտ-աշխատակարգ, ինտերնետ-համացանց, գրանտ-դրամաշնորհ, սպելեոլոգիա-անձաւագիտութիւն, վեբսայթ-կայք(էջ), սինխրոն լող-գեղալող եւ այլն):

Համակարգիչ-ը միանգամայն յաջող համարժէք է: Պատճէնուած է ֆրանսերէնից (ordinateur):

Բոլոր դէպքերում, այս կարգի հարցերը պէտք է քննարկուեն մասնագիտական դաշտում: Հակառակ դէպքում` անյիշութիւնը (այս դէպքում` մոռացումը) անխուսափելի է:

Նախորդը

Արցախը Իմ Տունս Է (2 Սեպտեմբեր 1991)

Յաջորդը

Քաղաքական Անդրադարձ. Թուրքիոյ Քաղաքական Զէնքը` Սուրիոյ Մէջ Սուրիացի Թիւրքմենները

RelatedPosts

Սեդա Մարկոսեան-Խտըշեանի «Մեր Տունը» Գիրքին   Յառաջաբանի Փոխարէն
Անդրադարձ

Սեդային Տան Երդիքին Տակ

Յուլիս 12, 2025
Բացարձակապէս Մերժելի Է Փաշինեանի Կողմէ Արցախի Յանձնումը Ազրպէյճանին
Անդրադարձ

Փաշինեան Հատեց Բոլոր Կարմիր Գիծերը. Անոր Օրերը Հաշուըւած Են

Յուլիս 12, 2025
Անդրադարձ.  Հայաստանի Հանրապետութեան Հիմնադիր Արամ Մանուկեանի Կիսաքանդ Բնակարանի Ճակատագիրը Ո՞վ Կ՛որոշէ
Անդրադարձ

Ինչո՞ւ Այս Երկրին Յաջորդ Յեղափոխութիւնը Կրնայ Վանքէ Մը Սկսիլ

Յուլիս 12, 2025
  • Home
  • About Us
  • Donate
  • Links
  • Contact Us
Powered by Alienative.net

© 2022 Aztag Daily - Ազդակ Օրաթերթ (Armenian Daily Newspaper based in Lebanon). All rights reserved.

Welcome Back!

Login to your account below

Forgotten Password?

Retrieve your password

Please enter your username or email address to reset your password.

Log In
No Result
View All Result
  • Խմբագրական
  • Հայկական
  • Լիբանանեան
  • Միջազգային
  • Յօդուածներ
    • Անդրադարձ
    • Գաղութային
    • Հարցազրոյց
    • Հայրենի Կեանք
    • Գաղութէ Գաղութ
    • Զաւարեանական
    • Գիտութիւն
    • Ազդակ Գաղափարաբանական
    • Պատմական
    • Առողջապահական – Բժշկագիտական
    • Արուեստ – Մշակոյթ
    • Գրական
    • ԼԵՄ-ի ԷՋ
    • Մշակութային եւ Այլազան
  • Գաղութային
  • Մարզական
  • Այլազան
    • «Ազդակ»ի ֆոնտ
    • 50 Տարի Առաջ
    • Ի՞նչ Կ՛ըսեն Աստղերը
    • Յայտարարութիւններ
    • Կնոջական
    • Մանկապատանեկան

© 2022 Aztag Daily - Ազդակ Օրաթերթ (Armenian Daily Newspaper based in Lebanon). All rights reserved.

Are you sure want to unlock this post?
Unlock left : 0
Are you sure want to cancel subscription?