Խմբագրական
Ժամանակը Եկած Է
Արտասահմանեան մամուլը վերջերս արձագանգ հանդիսացաւ յուսադրիչ զրոյցներու` հայ ժողովուրդէն խլուած եւ Խորհրդային Միութեան սահմաններուն մէջ գտնուող հայապատկան հողերու եւ մասնաւորաբար Ղարաբաղի հարցին կարգադրութեան մասին:
Երեւանէն մինչեւ հոս եւ հայկական սփիւռքի չորս ծագերուն վրայ Ղարաբաղի վերադարձը ամիսներու, նոյնիսկ օրերու խնդիր նկատուեցաւ: Վերջերս հայրենիք այցելող ճամբորդներ եւս վերադարձան խրախուսիչ լուրերով: Բայց այս անգամ ալ սպասումը եղաւ զուր, գոնէ մինչեւ հիմա: Պաշտօնական Երեւանը եւ պաշտօնական Մոսկուան լուռ մնացին եւ կը շարունակեն լուռ մնալ Հայաստանի եւ հայութեան համար շատ կենսական այս խնդրին մասին հակառակ իբր թէ տրուած խոստումներուն եւ հաւաստիքներուն:
Մեր ստացած տեղեկութիւններուն համաձայն, հոգեբանական բոլոր տուեալները ստեղծուած են Ղարաբաղի պարագային: Հայ ժողովուրդը մէկ մարդու պէս ոտքի կանգնած է իր պատմական իրաւունքները արժեցնելու համար: Դրացի ու եղբայրակա՜ն Ազրպէյճանը, որ տասնամեակներէ ի վեր անարդարօրէն նստած է մեր հողերուն վրայ, շատ լաւ գիտէ, թէ ուշ կամ կանուխ անոնք պիտի վերադարձուին իրենց իրաւատիրոջ, բայց անշուշտ` ոչ իր կամքով, հակառակ իր կամքին: Անծանօթ կը մնայ միայն Մոսկուայի դիրքը, որմէ կախում ունի գործողութեան յաջողութիւնը:
Մոսկուա լուռ է եւ այդ լռութեան տակ կը ծածկուի հին չկամութիւն մը, որ Հայաստանի խորհրդայնացումէն ի վեր միշտ վնասակար եղած է հայ ժողովուրդին եւ անոր դատին` թէ՛ Թուրքիոյ տիրապետութեան տակ գտնուող հողերուն եւ թէ՛ դրացի հանրապետութիւններուն նուիրուած շրջաններուն կապակցութեամբ:
Եթէ պետական զանազան հաշիւներով, որոնց մէջ լայն տեղ կը գտնէ Թուրքիոյ բարեկամութիւնը ապահովելու մտահոգութիւնը, Քրեմլին չ՛ուզեր պահանջներ ներկայացնել Անգարայի, կրնայ սակայն հայ ժողովուրդին հանդէպ արդար ըլլալ` իր իրաւասութեան մէջ գտնուող հարցի մը առնչութեամբ: Արդար չեղաւ մինչեւ հիմա, երբ թուրքեւխորհրդային բարեկամութեան զոհեց Կարսն ու Արտահանը: Արդար չեղաւ, երբ Թուրքիոյ պահանջով Նախիջեւանը անջատուեցաւ Հայաստանէն եւ տրուեցաւ Ազրպէյճանին: Արդար չեղաւ, երբ, հակառակ աշխարհագրական եւ պատմական բոլոր տուեալներուն, Ղարաբաղը նուիրեց Ազրպէյճանին: Անարդարութիւններու այս ամբողջական գումարը` ժողովուրդի մը հանդէպ` որ դարեր շարունակ Ռուսիոյ բարեկամութիւնը փնտռեց եւ միայն յուսախաբութիւն եւ դառնութիւն քաղեց:
Ժամանակը եկած է այլեւս արդարութեան գերագոյն գործ մը կատարելու: Ժամանակը եկած է հայ ժողովուրդին վերադարձնելու իր պատմական հողերը: Խոստումներու հաւատացող չկայ, գործնական քայլերու կը սպասուի, յատկապէս` Ղարաբաղի պարագային, ուր բնակչութեան ջախջախիչ տոկոսը հայ է եւ սրտով, արիւնով, մշակոյթով ու քաղաքական իտէալներով կապուած է մայր հայրենիքին: Երբեք չէ դադրած ինքզինք անոր անբաժան մասնիկը նկատելէ` հակառակ բոլոր սեղմումներուն եւ համայնավար քարոզչութեան, թէ` եղբայր են Խորհրդային Միութեան բոլոր ժողովուրդները, եւ անոնց միջեւ հողային խնդիր չի կրնար ըլլալ:
Արտասահմանի մէջ վէճ եւս չկայ այս մասին: Բոլորն ալ, բացի հոգիով վատասերածներէն եւ անբուժելի ստրուկներէն, որոնք տակաւին կը շարունակեն Մարքս ու Լենին գեղգեղել, կարելի չէ գտնել հայ մը, որ պահանջատէր չներկայանայ:
Հետեւաբար, երբ այսօր Ղարաբաղի հարցը սեղանի վրայ կու գայ շատ հրատապ կերպով, ամբողջ հայութիւնն է որ կանգնած է այդ պահանջին ետին եւ ակնդէտ կը սպասէ արդար լուծումի մը:
Հնարաւորութեանց մասին մտածելը պետութեան պարտականութիւնն է:
Մոսկուայի պարտականութիւնը:
Հայաստանի Աղբիւրները
Սառնորակ ու յորդահոս աղբիւրներ շատ կան Հայաստանի մէջ: Արագածը անուշահամ, զանգակ աղբիւրներու հայրենիքն է: Անոր լանջերէն կը բխին 324 ստորերկրեայ աղբիւրներ, որոնք յառաջացուցած են Մեծամօր կամ Այղր լիճը:
Ապարանի, Ամբերդի եւ Մանթաշի ձորերուն մէջ զանգակ աղբիւրներ շատ կան, որոնք կու գան Արագածի գագաթներէն: Արագածի ծնունդ են Շղարշիկ, Ոսկեթաս, Կոշ, Ահագչի գիւղերու հռչակաւոր աղբիւրները, որոնցմով իրաւամբ կը հպարտանան տեղւոյն բնակիչները:
Հայաստանի իւրաքանչիւր շրջանը ունի իր նշանաւոր աղբիւրները:
Աշխարհի մէջ շատ քիչ կարելի է գտնել Երեւանի սառնորակը, առողջարար ջուրերէն: Սկիզբ կ՛առնեն Էլառի շրջակայքի քառասուն աղբիւրներէն: 60 տարիէ ի վեր անոնք հիանալի ջուր կը մատակարարեն Երեւանին: Սակայն այս յորդառատ աղբիւրները ներկայիս չեն բաւարարեր քաղաքի բնակչութեան եւ արդիւնաբերութեան պահանջները, ատոր համար ալ Երեւանի արուարձաններն ու արդիւնաբերական շատ ձեռնարկութիւնները կ՛օգտագործեն նաեւ Արզնիի խմելու ջուրը:
Դարաւոր պատմութիւն ունին Ձորաղբիւրի, Ողջաբերդի, Սանահինի, Գառնիի եւ Գեղարդի սքանչելի աղբիւրները:
Ծաղկաձորի, Ջրառատի (Ռնդամալ) կաթնաղբիւրներու ջուրերը կը բխին Ալեբեկ լերան բարձրաւանդակէն: Վանաձորի, Վարդաբլուրի, Կամօ քաղաքի, Գետաշէնի եւ Ակունքի սառնորակ ու վճիտ ջուրերը եւս առատ են ու առողջարար: Հայաստանի մէջ կան 10 հազարէ աւելի անուշահամ աղբիւրներ:
Հայաստանի բնութիւնը հարուստ է նաեւ բազմաթիւ այլ հանքային աղբիւրներով:
Արզնին դարձած է Հայաստանի նշանաւոր առողջարաններէն մէկը, որովհետեւ անոր հանքային ջուրերը իրենց քիմիական բաղադրութեամբ կը դասուին հիտրոքարպոնաթային ջուրերու առաջին կարգի վրայ:
Դիլիջանէն մօտ 5 քիլոմեթր հեռու գտնուող Բլդան-Չայի գետի կիրճին մէջ գտնուող հանքային աղբիւրներու ջուրերը, «Դիլիջան» մակագրութեամբ, շիշերով կը վաճառուին Հայաստանի քաղաքներուն եւ գիւղերուն մէջ:
Սեւան գիւղի մէջ նոյնպէս կան հանքային աղբիւրներ, որոնց ջուրերը տարածուած են ամէնուրեք:
Հանքային յորդահոս բազմաթիւ աղբիւրներ կան Արարատ աւանի եւ Սարի-Բուլաղ լերան հարաւային լանջին մէջ, Վեդի գետի վտակի ափերուն:
Արարատի հանքային ջուրերով կը բուժուին յօդացաւէ տառապողները:
Զարգացման լայն հեռանկար ունի Հանքաւանը, որ մօտիկ ապագային պիտի դառնայ լաւագոյն բուժիչ հանգստավայրերէն մէկը: Այստեղի հանքային աղբիւրները լրիւ ուսումնասիրուած են կը համարուին բարձրորակ հանքային ջուրեր:
Հրազդան գետի ափին, Աւազան գիւղի մօտ կը գտնուին Կենսալիի հանքային ջուրերը, որոնք կը կոչուին Սալամաթ:
Հանքային ջուրերու առատ աղբիւրներ կան Սիսիանի շրջանի Բազարչայ, Մարտունի շրջանի Լիճք, Գորիսի շրջանի Քարաշէն, Քարահունջ, Տաթեւ, Ստեփանաւանի շրջանի Կաթնաղբիւր, Յազդան գիւղերու մէջ, ինչպէս նաեւ` Դուինի, Աղինի, Մեղրիիի եւ Մատունիի մէջ:
Հայաստանի մէջ կան տարբեր բաղադրութեան աւելի քան 400 հանքային աղբիւրներ, որոնք կը կազմեն Հայաստանի բնութեան հարստութիւնը:
