ՄՈՎՍԷՍ ԾԻՐԱՆԻ
Թէեւ արուեստի պատմութեան մէջ կերպարուեստագէտներու օրինակները բազմաթիւ են, որոնք միաժամանակ ստեղծագործած են թէ՛ իբրեւ ճարտարապետ, թէ՛ իբրեւ քանդակագործ եւ թէ՛ իբրեւ գեղանկարիչ, սակայն շատ քիչեր են անոնք, որոնք երեք մասնագիտութիւններու մէջ ալ փայլած են հաւասարապէս: Վերածնունդի շրջանի լաւագոյն օրինակը թերեւս Միքելանճելոն է, սակայն անկէ քանի մը հարիւր տարի առաջ մենք ունեցած ենք Մոմիկ վարդապետը, որ թէ՛ ճարտարապետութեան, թէ՛ բարձրաքանդակի եւ թէ՛ գեղանկարչութեան մէջ գլուխ գործոցներ կտակած է մեզի` տաղանդի նոյն ու բարձրորակ ուժգնութեամբ: Ընդհանրապէս գեղանկարիչներէն շատեր փորձեր կատարած են քանդակագործութեան մէջ եւ` հակառակը: Իսկ դարձեալ շատ քիչ են անոնք, որոնք իրենք զիրենք լաւագոյնս դրսեւորած են թէ՛ իբրեւ քանդակագործ եւ թէ՛ իբրեւ գեղանկարիչ: Այս առումով մեր իրականութեան մէջ յաջողագոյն կերպարուեստագէտը կրնանք համարել Երուանդ Քոչարը, որ ստեղծողն ու զարգացնողն է նաեւ «Նկարչութիւն տարածութեան մէջ» (peinture dans l՛espace) կերպարուեստի տեսակին: Թէ՛ քանդակի եւ թէ՛ գեղանկարչութեան մէջ, Քոչարէն ետք, յաջորդ սերունդներուն մէջ գրեթէ չունինք նման հարցերով զբաղող արուեստագէտ, թէեւ կարելի է յիշատակել Յակոբ Յակոբեանն ու յատկապէս Կարէն Պետրոսեանը:
Կարէն Պետրոսեանը նախ եւ առաջ յանձնառու կերպարուեստագէտ է. սակայն անոր յանձնառութիւնը նեղ ազգային կամ հատուածական բնոյթ չունի, այլ անոր ստեղծագործական գործընթացը կը տարածուի մարդկային եւ համամարդկային տարածքներու վրայ: Անոր ստեղծագործութեան կարկինը լայն է ու համապարփակ: Ան Կեանքը կը կշռէ անհունութեան ծիրի վրայ` առանց կարենալ տեղաւորուելու եւ ճշդելու անջրպետի սահմաններն ու հնարաւորութիւնները:
Հակառակ անոր որ Կարէն Պետրոսեան կը կերտէ ընդհանրացուած կերպարներ, զանոնք կը պատկերէ կամ կը քանդակէ տարբեր տեսակի յստակ միջավայրերու մէջ, որոնք յղի են տագնապներով, վտանգներով, ու մասամբ նորին: Նոյնիսկ բնապատկերներէն շատեր, լպրծուն տարածքներ են, ուր հրաբուխներ կը ժայթքին, հողն ու երկինք երբեմն ջուրն իսկ կը բռնկին, երկիրը կը սասանի, ապրելու ու գոյատեւելու տուայտանքը կը սաստկանայ, եւ մարդը կը դրուի ապագայի անորոշութեան յանձնառութեան տակ: Այս բոլորը Կարէն Պետրոսեանի արուեստին մէջ կը դրսեւորուին ենթագիտակցաբար եւ տարերայնօրէն: Իր պարագային գլուխ գործոցը իր ենթագիտակից աշխարհն է, որ կը գործէ անհեթեթի եւ գերիրապաշտութեան ոլորտներու վրայ: Նոյնիսկ անոր վերարտադրած կտաւները մակարդուած կը թուին ըլլալ գերիրապաշտական տարբեր տեսակի հակումներով:
Այս տաղանդաւոր կերպարուեստագէտը ծնած է 1952-ին: Աւարտելէ ետք Երեւանի գեղարուեստից ուսումնարանը, կը մեկնի Լենինկրատ (Ս. Փեթերսպուրկ) կատարելագործելու համար մասնագիտութիւնը տեղւոյն կերպարուեստի կաճառէն ներս: Ցարդ մասնակցած է արուեստի տպագրութեան եւ քանդակագործութեան քանի մը միջազգային մրցոյթներու` ճափոնի եւ Եւրոպայի մէջ: Բացի Քանատայէն եւ Երեւանէն, անոր ստեղծագործութիւնները ցուցադրուած են նաեւ Եւրոպայի եւ Միացեալ Նահանգներու կարեւոր քաղաքներու մէջ եւ արժանացած` ջերմ ընդունելութեան:
Կարէն Պետրոսեանի ստեղծագործական կեանքը անցած է ստեղծագործական տարբեր շրջաններէ եւ հոլովոյթներէ եւ անընդհատ զարգանալով եւ թէկուզ կերպարափոխուելով` էապէս մնացած է նոյն մարդկայնական կեցուածքի վրայ, առանց դաւաճանելու իր ներքին խիտ ու տարերային թելադրանքներուն: Ինչ ալ քանդակէ կամ պատկերէ Կարէն Պետրոսեան անոր ելակէտը մարդն է` իր գոյատեւելու պայքարին մէջ, սակայն` յանուն գեղեցիկ ու խաղաղ կեանքի: Հարկաւոր է վերլուծել եւ բացայայտել անոր ստեղծագործական տարբեր շրջանները` կարենալ մեկնաբանելու համար իր վերջին ստեղծագործութիւնները, որ մեղուի փեթակներ են (ըլլան անոնք` քարակերտ, փայտաշէն կամ մոմաշէն), որոնց վերջնական ձեւաւորման մէջ մեղուները իրենց բաժինը կը բերեն: Ահաւասիկ թէ ինչո՛ւ այս բազմակողմանի արտայայտելաձեւերու տէր կերպարուեստի արուեստը կարիքը ունի աւելի խոր վերլուծումներու եւ աւելի լայնածաւալ մեկնաբանութիւններու: Ան անընդհատ որոնումներու եւ նոր յայտնաբերումներու բեղմնաւոր ընթացքի մէջ է:
