ԳԱՅԵԱՆԷ ԴԱՆԻԷԼԵԱՆ
Լեւոն Լաճիկեանի խօսքով, պոլսահայութեանը կորցնել` նշանակում է արեւմտահայութեան այդ ողջ ժառանգութիւնը կորցնել:
«Պոլիսը` մօտ եւ հեռու». ահա այս խորագրով արուեստաբան, նկարիչ Լեւոն Լաճիկեանի անհատական ցուցահանդէսն էր վերջերս բացուել Պոլսում` պոլսահայ համայնքի նախաձեռնութեամբ:
Ցուցահանդէսում ներկայացուած են մի քանի տասնեակ գծանկարներ, որոնք պատկերում են հին ու նոր Պոլիսները:
Արուեստագէտը իր հոգու թելադրանքով փորձել է ներկայացնել Պոլսոյ հայկական այն թաղամասերը, պատմամշակութային շէնք-շինութիւնները, որոնք մեծ արժէք են ներկայացնում ոչ միայն պոլսահայերի, այլեւ հայկական պատմութիւնն ու մշակոյթը իմացող իւրաքանչիւր մարդու համար, որը քաջատեղեակ է, թէ ի՛նչ դեր է խաղացել Պոլիսը ողջ հայութեան համար, եւ որտեղ, ինչպէս Լեւոն Լաճիկեանն է բնորոշում, արեւմտահայութեան վերջին հատուածն է պահպանուել մինչեւ մեր օրերը:
«Ազատութեան» հետ զրոյցում Լաճիկեանը շեշտեց, որ իր այցելութիւնը Թուրքիա շատ մտորումների տեղիք է տուել, կարեւոր եզրայանգումներ է արել նաեւ, որ պէտք է հնարաւորինս աշխուժացնել Հայաստանի մշակութային ներկայացումն այդ քաղաքում, ճանաչելի դարձնել Հայաստանի մշակութային ձեռքբերումները ոչ միայն պոլսահայի, այլեւ հէնց թուրքական ժամանակակից հանրութեան համար, յատկապէս` երիտասարդութեան:
«Նախ` տեսայ մեր նուազած հայ համայնքը, որովհետեւ, եթէ հարիւր տարի առաջ Պոլիսն ունէր 600 հազար բնակիչ ու մէկ քառորդը հայեր էին, ապա այսօր 18 միլիոնանոց մեկապոլիս է դարձել, երբ որ հայերի թիւը նուազել է 50 հազարի, ու այստեղ խնդիր է, թէ ինչպէ՞ս կարողանայ այդ նուազած հայ համայնքը տէր կանգնել ամբողջ մշակութային ժառանգութեանը: Իսկ որ Պոլիսը եղել է մէկը հայոց մշակութային մայրաքաղաքներից, դա հանրածանօթ ու աշխարհածանօթ է», ասաց արուեստաբանը:
Ի հարկ է, Հայոց ցեղասպանութիւնից 100 տարի անց շատ բան է փոխուել այդ քաղաքում հէնց արեւմտահայութեան մի փոքր պահպանուած հատուածի համար: Բարեբախտաբար, ինչպէս շեշտեց արուեստաբանը, այս տարիների ընթացքում պոլսահայը էլի մեծ անհատականութիւններ է տուել աշխարհին: «Շատ արժանապատիւ կարողանում է կենսունակութիւնը պահել` նկատի ունենալով, որ թէ՛ գրականութեան մէջ, թէ՛ լուսանկարչութեան եւ նկարչութեան մէջ ունենք երեւելի դէմքեր, եւ այլն, եւ այլն», ասաց Լաճիկեանը:
Եւ չնայած այս ամէնին` պոլսահայ համայնքը լուրջ մարտահրաւէրների ու խնդիրների առջեւ է կանգնած, համոզուած է Լեւոն Լաճիկեանը: «Որովհետեւ որքան էլ որ վարժարանների թիւը տպաւորիչ է` 16 վարժարան, բայց աշակերտութեան թիւն է նուազել, եւ ամենավատն այն է, որ նահանջել է հայերէնը», ասաց արուեստաբանը:
«Ազատութեան» հարցին, թէ արտագաղթը շա՞տ է համայնքից, արուեստաբանը պատասխանեց. «Նախ` սկսեմ այնտեղից, որ խորապէս մոլորութիւն է Պոլիսը համարել սփիւռք ու պոլսահայութեանը դիտել որպէս սփիւռքահայ, որովհետեւ պոլսահայութիւնն արդէն ինքն իր սփիւռքն ունի ամբողջ աշխարհում, եւ մենք աւելի վաղ անցեալ ունենք, աւելի երկար ներկայութիւն Պոլսում, քան իրենք` թուրքերը: Այս առումով, մենք պէտք է ուշադրութիւն դարձնենք այս հարցի վրայ ու չմօտենանք որպէս սովորական ինչ-որ սփիւռքահայ համայնքի: Երկրորդ հանգամանքը, որ կայ, ինչպէս նշեցի, մարտահրաւէրները` խառն ամուսնութիւններ, հայերէնի նահանջ: Ի՞նչ պէտք է արուի. հիմա վերջին շրջանում աշխուժացել են պոլսահայ մշակութային խմբերը, բայց շատ քիչ են Հայաստանից Թուրքիա գնացողները: Ես գտնում եմ, որ այսօրուան պայմաններում մենք պէտք է մշակութային գրոհ կազմակերպենք Թուրքիայի վրայ` մեր երեւելի արուեստագէտներին ուղարկելով, լաւագոյն խմբերը, ազնիւ, տոհմիկ երգչախմբեր եւ այլն, որպէսզի մեր ազնուական դիմագիծը ներկայացնենք Թուրքիայում, ինչո՞ւ` առնուազն երկու նպատակի համար. առաջին` թուրք նոր սերնդին ճանաչելի կը դառնանք մենք` որպէս ազնուական դիմագիծ ունեցող, որովհետեւ մեզ լաւ չեն ճանաչում, մանաւանդ նոր սերունդը, եւ երկրորդը` ազգային գիտակցութեան զօրեղ լիցքեր կը հաղորդենք հէնց Պոլսոյ հայ երիտասարդութեանը, որպէսզի կապերը կարողանանք ամրապնդել: Դա պէտք է նախ արուի մշակութային ճանապարհով», ասաց Լաճիկեանը:
Նրա խօսքով, պոլսահայութեանը կորցնել` նշանակում է արեւմտահայութեան այդ ողջ ժառանգութիւնը կորցնել: «Այսօր պէտք չէ սպասենք քաղաքական յարաբերութիւնների հաստատմանը, մենք պէտք է կարողանանք մշակութային դաշտի վրայ, մշակութային ճանապարհով յարաբերութիւնները շատացնել, մինչեւ կը գայ քաղաքական յարաբերութիւնների հաստատման օրը», ասաց արուեստաբանը:
«Ազատութիւն.ամ»
