Վախճանուեց Լեռ Կամսարը
Վախճանուեց Լեռ Կամսարը` հայ երգիծաբանութեան շողշողուն եռաստեղութեան վերջին մոհիկանը, Պարոնեանի եւ Օտեանի ապրող արժանաւոր եւ յոգնած յաջորդը:
Ինչպէս բոլոր մեծ երգիծաբանների, այնպէս էլ Լեռ Կամսարի կեանքի ճանապարհը զարդարուած չէր ծաղիկներով: Նա ունեցաւ ստեղծագործական հարկադրական ընդհատումներ, սակայն մինչեւ վերջ պահեց կեանքի ու աշխարհի վրայ փիլիսոփայական ժպիտով նայելու իր անկրկնելի կարողութիւնը: Տխուր մարդ էր հանգուցեալը, նա իր մարդկային տխրութեամբ ուրախ գրքեր էր գրում` որպէս երգիծական գրչի քաջակորով զինուոր` կռուելու համար այս ուրախ աշխարհի «տխուր երեւոյթների», «Անվաւեր մեռելների», «գրաբար» մարդկանց դէմ: «Վրիպած արցունքներով», միշտ լեռկամսարական սուր հումորով գրեց նա իր «Ազգային այբբենարան»-ը, որը լոյս տեսաւ մեծանուն պետական գործիչ Սարգիս Լուկաշինի բարի նախաձեռնութեամբ, եւ որը հեղինակը նուիրեց իր հովանաւորողին, նոյն իրեն` Սարգիս Լուկաշինին:
Այդ 1924 թուականին էր. այդ տարիներին Լեռ Կամսարի համբաւը որոտում էր երկրով մէկ: Երբ լոյս էր տեսնում օրաթերթը նրա թերթօնով, թերթավաճառներն Աբովեանի վրայ ճչում էին` «Խորհրդային Հայաստան», «Լեռ Կամսար»… Եւ սպառւում էր թերթը կայծակի արագութեամբ:
Անշուք արտաքինով, հասարակ հագուստ-կապուստով, սակաւապէտ ապրուստով այս մարդը ոչ մի բանով նման չէր գրողի, մանաւանդ` երգիծաբանի: Թւում էր, թէ աշխարհից կտրուած, աշխարհից ձանձրացած գաւառական մի մտաւորական է նա, սահմանափակ ու անհետաքրքրական մի անձնաւորութիւն, որի հետ չգիտես ինչի մասին կարելի է խօսիլ: Շուարում էիր ու տարակուսում. մի՞թէ այս է Լեռ Կամսարը, այդ շքեղ ու մեծատաղանդ երգիծաբանը, անողոք ու յանդուգն, անչափ բարի ու միաժամանակ չար ու կծու, կծու` իր ծննդավայրի` Վանի կարմիր աղով հորած պանրի նման, կծու եւ համեղ, համեղ ու սննդարար… Սակայն, երբ խօսում էիր նրա հետ, երբ բացւում էր, կամաց-կամաց մարմնաւորում էր Լեռ Կամսարը եւ զգում էիր, որ գործ ունես մի կարդացած, զարգացած մարդու, մի իսկական ժամանակակից գրողի հետ, որը կապուած է կեանքին հազար ու մի թելերով, օժտուած զարմանալի իրատեսութեամբ, կենդանի հումորով ու սուր կենսազգացողութեամբ:
Արգասաւոր էր Լեռ Կամսարի գրիչը: Այն, ինչ հրատարակուած է մինչեւ հիմա, մեզնից անդարձ հեռացած երգիծաբանի թողած գրական ժառանգութեան մի մասն է միայն: Անհրաժեշտ է անտիպ Լեռ Կամսարին դարձնել ժողովրդի սեփականութիւնը: Յատկապէս «Հայաստան» հրատարակչութիւնը պիտի զբաղուի այդ շնորհակալ գործով: Ամբողջական Լեռ Կամսարը մի գրական յայտնութիւն կը լինի մեր ընթերցողի համար, եւ այն ժամանակ կ՛երեւայ մեր կորստի մեծութիւնը: Այո՛:
Գրողների միութեան իրեն յատկացրած բնակարանը նա տուեց իր ժառանգներին, իսկ ինք շարունակեց ապրել այն հին խրճիթում, ուր ապրում էր մօտ կէս դար: Ծառերով շրջապատուած այդ փոքր խրճիթում, այդ հին խրճիթում էլ նա կնքեց իր մահկանացուն: Պառկել էր նա` ծածկուած սաւաններով, անզարթնելի քնով` մի նոր ճանապարհորդ այն աշխարհի, «որտեղից չի վերադարձել ոչ մի ճամբորդ»: Կը մնայ նրա անունը, նրա գործը` որպէս աւանդ սերունդներին, անունն ու վաստակը երախտաւոր մարդու, որն ապրեց անշուք ու անաղմուկ, ըստ երեւոյթին, մենակեացի կեանքով, բայց զարմանալի կերպով կապուած աշխարհին, կեանքին ու մարդկանց` հազար ու մի թելերով: Լեռ Կամսարից մի հողաթումբ մնաց միայն, ինչպէս ամէն մահկանացուից, բայց նրա թողած վաստակը մի բարձրութիւն է, որին երախտապարտ սրտով պիտի նայեն սերունդները:
Հողը թեթեւ թող լինի քեզ վրայ, սիրելի՛ Լեռ…
ԳՈՒՐԳԷՆ ՄԱՀԱՐԻ
Տէր Եւ Տիկին Թագւոր Եւ Ռոզա Աւետիքեաններու
Իշխանական Նուիրատուութիւնը
«Ազատ օր», 8 դեկտեմբեր 1965.
Հ. Կ. Խաչի Յունաստանի Շրջանային վարչութիւնը ուրախութեամբ կը ծանուցէ յունահայութեան եւ համայն հայութեան, թէ Հ. Կ. Խաչի բազմամեայ պատուական անդամներէն տէր եւ տիկին Թագւոր եւ Ռոզա Աւետիքեաններ Հ. Կ. Խաչին կտակած են Այա Քարասքեւիի իրենց շքեղ ամարանոցը, ինչպէս նաեւ` Նէոս Քոզմոսի իրենց երկյարկանի արդիական շէնքը, որոնց արժէքը միասնաբար աւելի քան 100 հազար տոլար է:
Կտակարարներուն ջերմ փափաքն է, որ յառաջիկային Աթէնքի մէջ երիտասարդութեան եւ ընդհանրապէս հայութեան կողմէ գործածուելու համար կառուցուի ներկայանալի եւ բոլոր յարմարութիւններով օժտուած սրահ մը, որ կոչուի «ԹԱԳՒՈՐ ԵՒ ՌՈԶԱ ԱՒԵՏԻՔԵԱՆ ՍՐԱՀ»:
Տէր եւ տիկին Աւետիքեաններու այս իսկապէս իշխանական նուիրատուութեան համար Հ. Կ. Խաչի Շրջանային վարչութիւնը որոշեց Թագւոր եւ Ռոզա Աւետիքեանները եւ իրենց քենին ու քոյրը` տիկին Լուսի Թորոսեանը հռչակել Հ. Կ. Խաչի Յունաստանի շրջանի բարերարներ:
Հ. Կ. ԽԱՉԻ ՇՐՋԱՆԱՅԻՆ ՎԱՐՉՈՒԹԻՒՆ
Տպաւորիչ Հանդիսութեամբ
Երէկ Տօնակատարուեցաւ
Ուրֆայի Հերոսամարտին Յիսնամեակը
Բարձր հովանաւորութեամբ Խորէն Ա. կաթողիկոսի, երէկ` կիրակի, 12 դեկտեմբեր 1965, կէսօրէ առաջ ժամը 10:30-ին, «Գալուստ Կիւլպէնկեան» հանդիսասրահին մէջ արժանավայել շուքով տօնուեցաւ Ուրֆայի հերոսամարտին յիսնամեակը` կազմակերպութեամբ Ուրֆայի հայրենակցական միութեան վարչութեան:
Սրահը լեցուն էր ծայրէ ծայր: Նախագահեց Խոսրով Շամլեան:
Լիբանանի ազգային քայլերգի յոտնկայս ունկնդրութենէն ետք բացման խօսքը ըրաւ վարչութեան անդամներէն Կարպիս Գազանճեան:
Սուրէն վրդ. Գաթարոյեան կարդաց Ուրֆայի հերոսամարտի յիսնամեակին առթիւ գրուած Խորէն Ա. կաթողիկոսին սրբատառ կոնդակը:
Յակոբ Կիւլոյեան խոր ապրումով փառքի ու փառաբանանքի խօսքեր արտասանեց` ուղղուած հերոսամարտին մասնակցող նահատակ հերոս-հերոսուհիներուն, որոնք ցուցադրուեցան պաստառի վրայ` խորապէս տպաւորելով ու յուզելով ներկաները:
Առաջին բանախօսն էր Բեգլար Նաւասարդեան, որ խորիմաստ վերլուծումով եզրակացուց, որ կամաւորապէս նահատակուիլ գիտենք ի խնդիր հայ իրաւունքի: Պէտք է ըլլանք խստօրէն իրապաշտ, պիտի գայ ժամանակը, օրը եւ դարձեալ փոքր ածուն իր տէրը պիտի դառնայ իր ամբողջական երկրին:
Արա Կիրակոսեան ապրումով մեներգեց «Իմ հայրենի սրբազան երկիր»-ը` երկարատեւ ծափերու արժանանալով:
Երկրորդ բանախօսն էր տոքթ. Բաբգէն Փափազեան, որ յուզեց ներկաները` տալով նկարագրականը Ուրֆայի դիւցազնական հերոսամարտին: Պանծացուց հերոս Մկրտիչ Եօթնեղբայրեանի քաջութիւնը եւ եզրակացուց, որ մահը արհամարհելով կռուեցան անոնք: Խորհրդանիշ մը կերտեցին անոնք` առանց վէճի, յանուն հայութեան, յանուն Հայ դատի: Անընկճելի կամքի խորհրդանիշը եղաւ Ուրֆան:
Փակման խօսքը ըրաւ վեհափառ հօր ներկայացուցիչ Ներսէս ծ. վրդ. Բախտիկեան, որ հայրենաշունչ խօսքերով պանծացուց հայ ժողովուրդի ազատատենչ ձգտումները:
Հանդէսը վերջ գտաւ հայր սուրբին «Պահպանիչ»-ով:
