Ամանորեան Մտորումներ` Պարոյր Սեւակէն

Պատրաստեց՝ ՇՈՒՇԻԿ ՄԱՒԻՍԱԳԱԼԵԱՆ

Սիրելի՛ ազգակիցներ,

Երկրագնդի բոլոր միջօրէականներն ու հորիզոնականները անհայրենիք հայի ոտքերով հատած հեռաւոր հարազատներ:

Գալիս է Նոր տարին, Կաղանդը, Ամանորը:

Գալիս է ու մեզ համար, որ ժողովուրդ ենք, բայց ժողովուած չենք: Ուրեմն թող նա գայ նախ եւ առաջ իբրեւ մէջքապնդող գօտի բոլորիդ համար` աշխարհագրական որ գօտիներում էլ լինենք:

Եթէ համբերութիւնը թել է, մերը պիտի պարան կոչուի եւ հիւսուած լինի ոչ թէ թելերից, այլ ջղերից մեր սեփական, մեր մկաններից ու նեարդերից:

Թող Նոր տարին նորոգի ձեր ջղերը, ամրապնդի ձեր մկանները, երիտասարդացնի ձեր նեարդերը: Աչքերը տեսնելու համար են եւ ոչ թէ միայն ճանապարհ պահելու: Բոլորիս աչքերն էլ ճանապարհ են պահում. մենք` ձեր ճանապարհը, դուք` մեր ու ձեր հայրենիքի:

Թող բոլորիս աչքերն էլ պայծառանան Նոր տարում, եւ ճանապարհները կրճատուեն, եւ սպասելիքները մօտենան:

Բարին է առաջնորդել մեզ հազարամեակներ շարունակ: Մեր տուածի գէթ մի մասը պիտի որ մեզ վերադարձնի բախտ կոչուածը, որքան էլ հուլաբար ու ծուլաբար քայլի:

Թող գալիք տարին արագացնի այդ քայլքը, ու բարին հասնի բոլորիդ ու բոլորիս: Թող հայ մանուկներ շատ ծնուեն Նոր տարում եւ ծնուեն ճակատի այլ գրով. կնունքը` որտեղ կ՛ուզի, բայց նրանց հարսանեաց հանդէսը կատարուի մեր Մայր Հայրենիքում, ստորոտներում այն լեռների, ափունքներում այն լճերի ու գետերի, որոնց անունն արտասանելիս դողում են մեր շուրթերը եւ փշաքաղւում է մեր մաշկը…

ՊԱՐՈՅՐ ՍԵՒԱԿ

1963 դեկտեմբեր 31

Շնորհաւորական
Բացիկներ

Եթէ Նոր տարուան եւ Ս. ծնունդին առիթով շնորհաւորական բացիկներ ղրկելու սովորութիւն ունիք, եկէք այս տարի դո՛ւք պատրաստեցէք զանոնք, թէ՛ կոկիկ գումար մը խնայած կ՛ըլլաք, եւ թէ կրկնակի հաճոյք կը պատճառէք ստացողին, քանի մը ստացողը  մեծապէս պիտի գնահատէ ձեր տրամադրած ժամանակը եւ ձիրքը:

Ահաւասիկ շնորհաւորական բացիկներու հինգ հետաքրքրական նմուշներ, որոնց պատրաստութեան համար անհրաժեշտ են գունաւոր խաւաքարտեր, կոճակ, ժապաւէն, մատիտի տաշոց, գունաւոր խէժերիզներ (սքոչթէյփ), հին թերթեր եւ անշուշտ խէժ:

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Առողջապահական

Ձեր Աչքերուն Առողջութիւնը
Ապահովող Ուտեստներ

Յաճախ կը մտահոգուիք ձեր տեսողութեան որակով, բայց քիչ անգամ կը մտածէք ձեր աչքերուն առողջութեան մասին: Ահաւասիկ` 7 ուտեստ, որ ըստ «Քենետիըն նեշընըլ ինսթիթիութ ֆոր տը պլայնտ»-ի կարծիքով, անհրաժեշտ են ձեր աչքերուն առողջութեան համար:

– 1 –

Հաւկիթը
Հաւկիթին պարունակած Ա կենսանիւթը կ՛օգնէ, որ ցանցաթաղանթը իր դերը լաւ կատարէ եւ նուազի ծերութեան հետ կապուած «մաքիւլար տեճեներէյշըն» կոչուած հիւանդութիւնը եւ քաթարաքթի հաւանականութիւնը:

– 2 –

Ազնուամորի
Սէ կենսանիւթով հարուստ ազնուամորին նոյնպէս կը պակսեցնէ քաթարաքթի հաւանականութիւնը:

– 3 –

Նուշը
Նուշին պարունակած Էօ կենսանիւթը կ՛օգնէ դանդաղեցնելու ծերութեան հետ կապուած տեսողութեան դժուարութիւնները, ինչպէս նաեւ` քաթարաքթը:

– 4 –

Պրոքոլին
Պրոքոլին կը պարունակէ կարեւոր քանակութեամբ լիւթէին, որ տարեցները կը պաշտպանէ քաթարաքթէն, եւ մաքիւլար տեճեներէյշընէն:

– 5 –

Սալմոնը
Օմեկա 3-ով հարուստ այս ձուկը նոյնպէս կը պաշտպանէ ծերութեան հետ կապուած տեսողական խանգարումներէն:

– 6 –

Շոմինը
Շոմինին պարունակած զէաքսանթինը աչքերը կը պաշտպանէ արեւին եւ օքսիտասիոնին պատճառած վնասուածքներէն:

– 7 –

Մածունը
Մածունին պարունակած զինկը կ՛օգնէ մարմնին, որպէսզի լաւապէս ներծծէ հակաօքսիտանները, որոնց կարգին` Ա կենսանիւթը:

Ի՞Նչ Է Մաքիւլար Տեճեներէյշընը

Մաքիւլար տեճեներէյշընը աչքի ցանցաթաղանթի լուրջ հիւանդութիւն մըն է, որ կապուած է տարիքի հետ:

Այս հիւանդութիւնը կը յայտնուի 50-ը թեւակոխած անձերուն մօտ, բայց աւելի յաճախակի է 65 տարեկանէն ետք:

Հիւանդութիւնը կը յատկանշուի ցանցաթաղանթի կեդրոնական մասի վնասումով: Ենթական թէեւ ամբողջովին տեսողութիւնը չի կորսնցներ, բայց եւ այնպէս սեւ կամ մութ մոխրագոյն բիծեր կը տեսնէ եւ կը զրկուի կարդալու կարողութենէն:

Մաքիւլար տեճեներէյշընին ճշգրիտ պատճառները ցարդ անյայտ են, իսկ ժառանգական բաժինը իր կարեւոր դերը ունի: Դժբախտաբար հիւանդութիւնը դարման չունի, կարելի է սրսկումներով եւ դեղահատերով դանդաղեցնել անոր յառաջացումը:

 

Կերակուրի Մը Պատմութիւնը

Հայկական խոհանոցը ունի շատ մը առանձնայատկութիւններ, որոնք պայմանաւորուած են պատմական, աշխարհագրական, կլիմայական եւ նոյնիսկ պատմաքաղաքական տարբեր գործօններով:

Հայկական խոհանոցի կերակուրներուն մեծ մասը ունի իր պատմութիւնը, կամ իրեն կապուած հետաքրքրական աւանդազրոյց մը. կ՛արժէ իմանալ զանոնք եւ փոխանցել գալիք սերունդներուն:

Հարիսա

Խրիմեան Հայրիկը իր «Պապիկ եւ թոռնիկ» գիրքին մէջ, պատմելով աւանդազրոյց մը հարիսային մասին, կը բացատրէ, որ բառը յառաջացած է «հարէք զսա» խօսքէն:

Հարիսային արմատները շատ հին են. հարիսան, այլ անունով քաշիկա, եղած է տօնածիսական ճաշ պատրաստուած է մեծ կաթսաներով եւ նուիրուած աստուածներուն, որպէս զոհաբերութեան արտայայտութիւն:

Հարիսան Նաւասարդեան ուտեստ էր. անիկա Նաւասարդ ամսուն 1-ին (օգոստոս 11) զարդարած է տօնական սեղանները, երբ մեր պապերը համաժողովրդական տօնախմբութեամբ կը նշէին Նոր տարին:

Բացի Նաւասարդէն, հարիսան պատրաստուեր է տօնական այլ օրերու եւս` հարսանիք, կնունք, սուգ եւ այլն… Ամանորեայ հարիսան կարելի չէր խառնել, որպէսզի տարին խառնակ չըլլայ, եւ խաղաղութիւն տիրէ:

Հարիսան նաեւ հայոց բանակի ամէնօրեայ կերակուրներէն էր, քանի որ շատ սննդարար համարուած էր: Հայոց բանակը իր յաղթանակները նշած է հարիսայի սեղաններուն շուրջ:

Թաթխան

Թաթխան կը նշանակէ հացը մէջը թաթխելու համար նախատեսուած թացան:

Սերմերէ, հատիկներէ, ընկուզեղէններէ եւ տարբեր տեսակի համեմներէ պատրաստուած իւրայատուկ ուտելիք մըն է, որ տարածուած էր յատկապէս Արեւմտեան Հայաստանի մէջ:

Թաթխանը համեստ ընտանիքներու սեղաններէն անպակաս կ՛ըլլար. զայն կ՛ուտէին որպէս նախաճաշ կամ ընթրիք:

Ձուածեղ

Ձուածեղ բառը յառաջացած է «ձու» եւ «եղ» բառերէն, այսինքն ձուին վրայ ածել (լեցնել) իւղ: Բարբառներուն մէջ յաճախ կան նաեւ «եղձու» կամ «եղաձու» տարբերակները:

Ձուածեղը հայերուս մօտ համարուած էր յարգի ուտեստ: Անցեալին վրան մեղր լեցուած ձուածեղ կը հրամցուէր յարգի հիւրերուն նաեւ` կնքահօր եւ փեսացուին:

Ստեփան Զօրեան իր կարգին «Աշակերտական տարիներ» գիրքին մէջ կը պատմէ, թէ մայրը ինչպէս ձուածեղով մը պատուեց զինք դպրոցէն վկայուելուն եւ մրցանակ ստանալուն առիթով:

(Շարունակելի)

Խոհագիր

Խնձորով Փիծծաներ

Բաղադրութիւն.

– Մէկ տուփ թոն
– Մէկ թէյի դգալ ճերմակ քացախ կամ գինի
– Մէկ թէյի դգալ կիտրոնի հիւթ
– Երկու ապուրի դգալ չոր քրէմպըրի (լորամրգի)
– Աղ, սեւ պղպեղ
– Երկու խոշոր խնձոր
– Երկու ապուրի դգալ մայոնէզ

Պատրաստութիւն.

Փոս ամանի մը մէջ խառնել թոնը, մայոնէզը, քրէմպըրին, կիտրոնի հիւթը, քացախն ու համեմները:

Ներկայանալի բաց ամանի մը մէջ շարել կլոր կտրուած խնձորի շերտերը, եւ իւրաքանչիւր շերտի վրայ դնել վերոյիշեալ խառնուրդէն:

Հրամցնել ճերմակ կամ ռոզէ գինիի հետ:

 

Շաբթուան Բանաստեղծութիւնը

Կաղանդչէք

Հարիւր Կաղանդ ալ կը սպասեմ
Եթէ գիտնամ
Թէ վերջընթեր Կաղանդին
Պիտի նուէրս ընդունիս
Ժպիտներուն ամէնէն կոյս
Ամէնէն լոյս
Եւ ամէնէն երջանիկովն աղուորցած

Հարիւր Կաղանդ ալ կը սպասեմ սիրելիս
Նուէրներուն ամէնէն կոյս
Ամէնէն լոյս
Եւ ամէնէն իշխանականը զատած
Եթէ գիտնաս թէ կը սպասեմ սիրելիս
Զոյգ ձեռքերըս սրտիս նման քու անունիդ երկարած

Հարիւր Կաղանդ ալ կը մընամ առանց քեզի սիրելիս
Գիտնամ միայն թէ վերջընթեր Կաղանդին
Ժպիտներուն ամէնէն կոյս
Ամէնէն լոյս
Եւ ամէնէն երջանիկովն աղուորցած
Պիտի գաս

Հարիւր Կաղանդ ալ կը սպասեմ – սիրելիս
Գիտնամ միայն
Թէ անպայման
Կաղանդներուն ամէնէն կոյս
Ամէնէն լոյս
Ես ամէնէն երազային հարիւրերորդ Կաղանդին
Մշտադալար եղեւինի մը տակ լուռ
Պիտի հալինք պիտի հատնինք անէանանք միասին
Անվերադարձ Կաղանդներուն պէս կեանքին

Հարիւր Կաղանդ ալ կը սպասեմ
Գիտնամ միայն որ դուն գիտես թէ կը սպասեմ սիրելիս:

 ԶԱՐԵՀ ԽՐԱԽՈՒՆԻ