«Հայկ Սերենկիւլեան»
Գրական Մրցանակ
Ինչպէս անցեալ տարի հաղորդած էինք արտասահմանի հայ մամուլին, ողբացեալ Հայկ Սերենկիւլեանի հարազատները` այրին եւ զաւակը, յաւերժացնելու համար իրենց ամուսնոյն եւ հօր յիշատակը, տրամադրած են չորս միլիոն ֆրանսական հին ֆրանք` տոկոսը ամէն տարի յատկացնելու համար գրական գործի մը հրատարակութեան:
Միաժամանակ, ամէն տարի, մրցանակ շահած գործին հրատարակութեան նպաստելու համար, այրին յանձն առած է մայր գումարին վրայ աւելցնել 100 հազար ֆրանսական հին ֆրանք, 100 հազար ֆրանսական հին ֆրանք եւս` զաւակը:
Սերենկիւլեան ընտանիքին կողմէ դատական կազմի անդամ նշանակուած են` Յովիկ Եղիազարեան, Կ. Մեհեան եւ Շ. Նարդունի:
Սերենկիւլեան ընտանիքը եւ դատակազ կազմը յարմար տեսան «Սերենկիւլեան գրական մրցանակ»-ին հիմնադրամը դնել Մեծի Տանն Կիլիկիոյ կաթողիկոսութեան տրամադրութեան տակ` ի պահ կաթողիկոսութեան յարմար դատած դրամատան մէջ, տոկոսը միայն յատկացնելու պայմանով հրատարակութեան:
Մրցանակի արժանացած գործերը միշտ պիտի հրատարակուին Մեծի Տանն Կիլիկիոյ կաթողիկոսութեան տպարանին մէջ, Անթիլիաս:
Մրցանակի համար կրնան ընդունուիլ.
1.- Հայ գրողի մը մէկ գործը, հայերէն, անտիպ,
2.- Հայ գրողի մը մէկ գործը, օտար լեզուով, անտիպ, պայմանաւ որ վերաբերի հայ մշակոյթին եւ պատմութեան,
3.- Վանքերու մէջ պահ դրուած հայերէն նոր ձեռագիր մը,
4.- Օտար հեղինակի մը մէկ գործը, անտիպ, պայմանաւ որ վերաբերի հայ մշակոյթին եւ պատմութեան:
Տարին լրանալու մօտ ըլլալով` մրցանակ չտրուեցաւ անցեալ տարի: Ուստի Սերենկիւլեան ընտանիքին վճարելիք առաջին տարուան բաժինը բարդուեցաւ մայր գումարին վրայ:
Յիշեցնենք նաեւ հետեւեալ պայմանները:
Մրցանակի համար ղրկուած ձեռագիրները պէտք է ներկայացուին մեքենագրուած եւ, ինչպէս օրէնք է, ծածկանունով, բայց գոց պահարանի մը մէջ` իսկական անունը:
Մրցանակ շահած հեղինակը կաթողիկոսարանին կը թողու իր գործէն հարիւր օրինակ` տպագրուելէ ետք: Անժառանգ գործերը (հին ձեռագիրներ), տպագրուելէ ետք, կը վաճառուին կաթողիկոսարանին կողմէ` հասոյթը աւելցուելու պայմանով «Սերենկիւլեան գրական մրցանակ»-ի հիմնադրամին վրայ:
Մրցանակ շահած գործերը պիտի կրեն «Հայկ Սերենկիւլեան մատենաշար» մակագրութիւնը:
Մրցանակները կը յայտարարուին ամէն տարի, հոկտեմբերին:
Արդ, դատական կազմը կու գայ այսօր, 20 հոկտեմբեր 1965, ներկայացնելու իր առաջին տարուան երախայրիքը.
1.- Ներկայացուած գործերը, որոնք կը վերաբերէին մրցանակի առաջին յօդուածին (տես վերը), յարմար չէին կազմուելիք մատենաշարին տրամադրութեանց եւ պայմաններուն: Միւս կողմէ` դատական կազմին անդամները կը մերժէին իրենց գնահատութեան եւ քննադատութեան չափանիշը հաշտեցնել տարւոյն ընթացքին ներկայացուած հունձքին հետ:
2.- Ներկայացուած է գործ մը` մրցանակի երրորդ յօդուածին վերաբերեալ, որ անմիջապէս գրաւեց դատական կազմին ուշադրութիւնը. Կիլիկիոյ մեծագոյն կաթողիկոսներէն Ներսէս Լամբրոնացիի կեանքին ու գործին նուիրուած աւարտաճառ մըն է (ձեռագիր 450 էջ), զոր գրած է Արմաշի դպրեվանքին միաբաններէն Սմբատ աբեղայ (հետագային` եպիսկոպոս) Սաատէթեան, նահատակ, խժդժօրէն գլխատուած 1915-ին: Այս աւարտաճառը արժանացած է «Իզմիրեանց» մրցանակին, բայց կը մնար անտիպ եւ կը կարծուէր ձեռագիրը` կորսուած: Դատական կազմին անդամներուն համար շատ ցանկալի էր Կիլիկիոյ կաթողիկոսութեան հովանաւորութեան տակ դրուած մրցանակին մատենաշարը սկսիլ Կիլիկիոյ մեծագոյն կաթողիկոսներէն մէկուն` Լամբրոնացիի կեանքին ու գործին նուիրուած այս գործով: Դժբախտաբար գտնուած ձեռագիրը, կարգ մը թերութեանց պատճառով, կը պահանջէ հրատարակելի վիճակի մէջ դնել գործը: Ուստի յետաձգուեցաւ գալ տարուան:
3.- Ներկայացուած են գործեր եւս, որոնք կը վերաբերին մրցանակի երրորդ յօդուածին, բայց դատական կազմը չուզեց մատենաշարը սկսիլ օտար լեզուով գրուած հատորի մը հրատարակութեամբ:
4.- Ներկայացուած է գործ մը եւս, որ կը վերաբերի մրցանակի չորրորդ յօդուածին, գրուած` գերմաներէն, թարգմանուած` հայերէն: Այս գործը վէպ մըն է, նիւթը` հայոց Տրդատ թագաւորին կեանքէն քաղուած: Հեղինակը` Շարլ Պոֆեն (1926), թարգմանիչը` ողբացեալ Եր. Տէր Անդրէասեան (Ֆրանց Վերֆելի ծանօթ վէպին թարգմանիչը): Դատական կազմը միաձայնութեամբ որոշեց «Հայկ Սերենկիւլեան մատենաշար»-ը բանալ այս վէպին հրատարակութեամբ, մինչեւ Լամբրոնացիի նուիրուած գործին հրատարակելի վիճակի մէջ դրուիլը:
Առաջին մրցանակ շահած այս հատորը վէպ մըն է, որ պիտի խանդավառէ հայ ժողովուրդը, հայոց մեծագոյն թագաւորներէն մէկուն` Տրդատի գործին նկարագրութեամբ, փառաւոր անցեալի մը պատկերացումով, գերմանացի գրողն անգամ ներշնչող դրուագներով: Ու կարելի է ըսել` այնքա՛ն գրաւիչ, որքան միւս գերմանացի գրողին` Ֆրանց Վերֆելի վէպը:
Մրցանակ շահած այս վէպին խորագիրն է ՀԱՅՈՑ ԱՐՔԱՅՆ ՏՐԴԱՏԷՍ
Լոյս կը տեսնէ գալ գարնան` Կիլիկիոյ կաթողիկոսութեան տպարանէն:
ԴԱՏԱԿԱՆ ԿԱԶՄ ՀԱՅԿ ՍԵՐԵՆԿԻՒԼԵԱՆ
ԳՐԱԿԱՆ ՄՐՑԱՆԱԿԻՆ
Հայ Կեանք
Արտասանական Երեկոյ
Ֆրանսահայ գաղութը, գոնէ վերջին տարիներուն, քիչ անգամ պատեհութիւնը ունեցած է լսելու ասմունքի վարպետները` յատուկ յայտագրով մը:
Այդ պատեհութիւնը տրուեցաւ մեզի, անցեալ շաբաթ երեկոյ, Մշակոյթի տան մէջ:
Պէյրութի «Համազգային»-ի «Գ. Իփէկեան» թատերախումբի անդամներէն Միսակ Ապաճեան կոկիկ բազմութեան մը ներկայութեան արտասանեց Յովհ. Շիրազի ծանօթ գործերէն` «Սիամանթօ եւ Խչեզարէ»-ն:
Քնարաշունչ այս պոէման սիրավէպ մըն է նախ: Յաջող պատկերներու հիւսքով, վիպական կառոյցով, երկխօսական ու նկարագրական բաժիններով հարուստ եւ երկարաշունչ այս գործը բանաստեղծին գրական վաստակին ամէնէն յատկանշական եւ փայլուն էջերէն մէկը կը կազմէ:
Սիրավէպին նիւթը քաղուած է հայ-քրտական միջավայրէն: Հայ հովիւի մը սէրը` քիւրտ պեկի մը աղջկան հետ: Եւ զարմանալի չէ, որ առաջին իսկ վայրկեանէն, ընկերային եւ ազգային տարբերութիւններու պատճառով փոխադարձ սէրը կը վերածուի տրամի մը եւ կը վերջանայ երկու սիրահարներու եղերական մահով:
Նման գործերու մեկնաբանութիւնը դժուար է: Նախ հարկ է արտաքին մթնոլորտ՞ Տալ միջավայրը, ապա` հերոսներուն ապրումը կամ անոնց տառապանքներուն, յոյսերուն եւ ուրախութիւններուն ամբողջական հիւսքը:
Միսակ Ապաճեան շուրջ մէկուկէս ժամուան ընթացքին յաջողեցաւ ունկնդիր հասարակութիւնը պահել սիրավէպին հմայքին տակ: Բանաստեղծական պատկերներ տպաւորիչ դարձան շնորհիւ ասմունքի վարպետին յաջող մեկնաբանութեան:
Մեկնաբանութեան մէջ նոյնքան կարեւոր է առոգանութիւնն ու խօսքի կշռոյթին, ելեւէջին, շեշտին մտածուած եւ հաւասարակշռուած գործածութիւնը: Յովհ. Շիրազի այս գործին մէջ իրարու կը յաջորդեն, յաջող հիւսքով մը, խինդն ու լացը, ուրախութիւնն ու տառապանքը, երազի պահերն ու դաժան իրականութիւնը: Նաեւ` հերոսական խոյանքները:
Ապաճեան, որուն չի պակսիր նաեւ դերասանական շնորհը եւ բեմի վարպետութիւնը, շատ յաջող եւ անբռնազբօսիկ ձեւով մը ներկայացուց այդ պահերը:
Եւ ամբողջութիւնը եղաւ գեղեցիկ ու տպաւորիչ:
Արտասանական երեկոն կազմակերպուած էր ՀՅԴ «Նոր Սերունդ»-ի «Արծիւ» ակումբին կողմէ:
ՆԵՐԿԱՅ ՄԸ
