Հարցազրոյցը վարեց` ՍԻԼՎԱ ԳԱՐԱՎԱՐԴԱՆԵԱՆ
Շաբաթ, 24 հոկտեմբեր 2015-ին, Պրիւքսէլի մէջ բացումը պիտի կատարուի արուեստի երկամեայ ցուցահանդէս-փառատօնին կամ` պիենալին, պետական պաշտօնական բարձրաշուք ներկայութեամբ: Լիբանանահայ ծանօթ արուեստագիտուհի Ժաքլին Օհանեան միակ հայն է, որ հրաւիրուած է մասնակցելու որպէս պատուոյ հիւր: Ուշագրաւ է նաեւ, որ Ժաքլին Օհանեան արուեստի իր ձիրքն ու տուեալները կ՛օգտագործէ ի սպաս ազգային հասարակական գործունէութեան, երեւոյթ մը, որ հազուադէպ է հայ արուեստագէտներու ընտրանիին մօտ: Ան երկար տարիներ մաս կազմած է Հայկազեան համալսարանի արուեստի յանձնախումբին, ինչպէս նաեւ անդամ է Ազգային «Սուրէն Խանամիրեան» քոլեճի խնամակալ մարմինին: Արուեստագէտ Ժաքլին Օհանեանի ստեղծագործական մտայղացքները կը սաւառնին իր գործերուն ընդմէջէն` շրջանցելով իրական կեանքի սահմանները: Ան իր գունագեղ պատկերներով կը ձգտի գեղեցիկին, նոյնիսկ մարդկային դժբախտութիւնները կը ներկայացնէ արուեստի տպաւորիչ վրձինով: Անոր գործերուն մէջ առկայ են բնութիւնը` իր այլազան երեսներով, մարդկութիւնը` իր դառնութեամբ եւ խանդավառ պահերով, գեղջկուհիները, գաղթականները եւ այլն: Կենդանական աշխարհը նոյնքան խորհրդանշական ոճով ներկայացուած է Օհանեանի գործերուն մէջ, օրինակ` անոր ձիերու պատկերացուած գործերը կը դրսեւորեն իր ներաշխարհի մղումները, ինչպէս` մրցակցութիւն հովին հետ, անսահման տենչ դէպի գեղեցիկին հասնելու եւ այլն:
Ժաքլին Օհանեան փոքր տարիքէն հետաքրքրուած է արուեստի գեղանկարչական մարզով: 1986-ին աւարտած է Նիւ Եորքի «Ալպանի» համալսարանը: Մասնակցած է արուեստի յատկապէս գեղանկարչական մէկէ աւելի վարժանիստերու եւ համագումարներու: Որպէս այցելու դասախօս` դասաւանդած է լիբանանեան թէ ամերիկեան զանազան համալսարաններու մէջ: Հրաւիրուած է միջազգային կազմակերպութիւններու արուեստի յատկացուած խորհրդաժողովներուն: Անդամ է Լիբանանցի արուեստագէտներու միութեան, ինչպէս նաեւ` ԱՅԱՓ/ԵՈՒՆԵՍՔՕ-ի: Մասնակցած է 48 հաւաքական ցուցահանդէսներու, ինչպէս նաեւ կազմակերպած է անհատական ցուցահանդէսներ` արաբական, եւրոպական թէ ամերիկեան քաղաքներու մէջ:
Այս առիթով «Ազդակ» հարցազրոյց մը ունեցաւ արուեստագէտ Ժաքլին Օհանեանի հետ` նախքան անոր մեկնումը Պրիւքսէլի ցուցահանդէսին:
Ստորեւ` հարցազրոյցին հիմնական մասերը:
«ԱԶԴԱԿ».- Կը պատրաստուիք մասնակցելու այս տարուան Պելճիքայի փառատօնին կամ պիենալին: Ինչպէ՞ս եւ ի՞նչ առիթով է ձեր այս մասնակցութիւնը:
ԺԱՔԼԻՆ ՕՀԱՆԵԱՆ.- Ես 12 տարիէ ի վեր կը մասնակցիմ երկու տարին անգամ մը կազմակերպուող այս պիենալին: Իւրաքանչիւր անգամ որոշ նիւթ մը, թեմա մը կը ճշդուի, որուն շուրջ պէտք է կեդրոնանան մասնակիցներուն գործերը: Օրինակ` երկու տարի ետք կենսոլորտի հարցը պէտք է արծարծուի մասնակիցներու գործերուն ընդմէջէն: Իսկ 2020-ին ջուրը նոյնքան հարց պիտի ստեղծէ եւ, առ այդ, կազմակերպողները կը փափաքին, որ արուեստագէտը իր կարգին, արուեստի ի՛ր ոճով մաս կազմէ մեր այս դժուար հարցերու արծարծումին: Այս տարի ես հրաւիրուած եմ որպէս պատուոյ հիւր մասնակցելու այս ցուցահանդէս-փառատօնին, որուն բացումը կը կատարուի շաբաթ, 24 հոկտեմբեր 2015-ին, բարձր հովանաւորութեամբն ու ներկայութեամբը իշխանուհի Քլերի:
«Ա.».- Դուք արդէն լիբանանեան թէ միջազգային շրջանակներու մօտ ծանօթ արուեստագիտուհի էք, արուեստի նկատմամբ ձեր հետաքրքրութիւնը ուրկէ՞ կու գայ, ո՞վ քաջալերած ու խթան հանդիսացած է ձեզի:
Ժ. Օ.- Արուեստի նկատմամբ իմ սէրս կու գայ կանուխէն, փոքր տարիքէս կը նկատէի հօրս ծխախոտի տուփիկի ետին գծուած պատկերները եւ այդ մէկը շատ տպաւորած է զիս: Նաեւ` հօրաքոյրս դաշնակ կը նուագէր, ինչ որ յաւելեալ մղում կու տար ինծի` արուեստի մարզին փարելու:
«Ա.».- Ամէն տեսակի ներկեր, գործիքներ կ՛օգտագործէ՞ք ձեր գործերուն մէջ` իւղաներկ, ջրաներկ եւ այլն:
Ժ. Օ.- Այո՛, առաւելաբար աքուարել կը գծեմ, եւ այդ բոլորին կողքին, նաեւ ստեղծագործած եմ գրքաքանդակի մարզին մէջ (book sculpture): Օրինակ, օգտագործած եմ հին հանրագիտարաններու հատորներ («Պրիթանիքա» եւ այլն) մարդկային թէ բնութեան տեսարաններ պատկերացնելու: Նաեւ քանդակի որոշ գործեր ունիմ, օրինակ` գարեջուրի շիշերու կափարիչներով պատրաստուած կենդանակերպ ստեղծագործութիւններու:
«Ա.».- Եթէ ձեզի ընտրելու առիթ տրուէր, պիտի ուզէի՞ք դարձեալ մասնագիտանալ արուեստի մէջ, չէի՞ք փափաքեր այլ ասպարէզ ընտրել: Այլ խօսքով, ի՞նչ է արուեստը ձեզի համար, ինչպէ՞ս կը բնութագրէք զայն:
Ժ. Օ.- Այո, դարձեալ պիտի ընտրէի արուեստի մարզը, որ ըստ ինծի, հոգեկան աշխարհ մըն է, որքան քալես, այնքա՛ն կը խորանայ: Արուեստագէտը եթէ անկեղծ է, եթէ ունի այդ ձիրքը եւ սկսի գծել, ինքնաբերաբար ինքզինք կը թրծէ: Բանի մը պիտի հաւատաս, եթէ զօրաւոր կերպով, իրապէ՛ս հաւատաս, անպայմա՛ն կը հասնիս, բոլորին «պէյսը», հիմնական մեկնակէտը անկեղծութիւնն է, իրականութիւնն է. չես կրնար կեղծիքով ներկայացնել ինքզինքդ: Ի վերջոյ արուեստն է, որ կը պահէ այս աշխարհին կշիռքը, առանց արուեստի` կեանքը շատ մեքենացած, դառն ու տխուր պիտի ըլլար: Արուեստն է, որ կ՛ուրախացնէ, կը զարգացնէ, մարդոց հոգին կը մաքրէ եւ դէպի գեղեցիկը, դէպի բարին կ՛ուղղուինք: Արուեստը չունի լեզու, ո՛չ անցագիր, ոչ գոյն ունի: Անիկա ապրող էակ մըն է, որ կը քալէ: Անցեալին արուեստագէտներ քամերայի` լուսանկարչական գործիքի դեր կը կատարէին, ապա եկան տպաւորապաշտները ու գացին: Իւրաքանչիւր սերունդ իր ոճն ու խօսքը ունի ըսելիք, լաւ է հինը առնել եւ նոր բան մը, անձնական դրոշմդ աւելցնել անոր: Ներկայիս այժմէական հարցեր աւելի կը մտահոգեն ու այս գծով, օրինակ, երկու տարի առաջ ԵՈՒՆԻՍԷՖ-ի կողմէ Ժընեւ հրաւիրուած էի:
«Ա.».- Ձեր գործերը նաեւ կը գտնենք Մեծի Տանն Կիլիկիոյ կաթողիկոսութեան Անթիլիասի մայրավանքի «Կիլիկիա» թանգարանին մէջ, ինչպէս նաեւ մասնակցած էք Հայոց ցեղասպանութեան 100-ամեակին առիթով կազմակերպուած հաւաքական ցուցահանդէսին, ի՞նչ ունիք ըսելիք այս գծով:
Ժ. Օ.- Այո, սիրով մասնակցեցայ այդ ցուցահանդէսին եւ այս հարցը ինծի համար այլեւս վերազարթնում է, ռընեսանս է: Հարկ է թօթափել անցեալի տխուր պատկերները` առանց մոռնալու անոնց յիշատակը: Այս գծով նոր սերունդը աւելի ներգրաւուած է վերազարթնումի, վերածնունդի գաղափարներով ու մտայղացքներով:
«Ա.».- Ձեզ ճանչցողները կը վկայեն, թէ դուք նաեւ աշխուժ գործունէութիւն ունիք ազգային-հասարակական մարզէն ներս, ինչպէ՞ս կը համակարգէք ձեր աշխատանքը, խաչաձեւում չկա՞յ:
Ժ. Օ.- Ո՛չ, խաչաձեւում չկայ, ընդհակառա՛կը, արուեստի ճամբով ալ կարելի է ներդրում ունենալ հասարակական գործունէութեան մէջ: Օրինակ, երբ մաս կը կազմէի Հայկազեան համալսարանի «Արթ քոմիթի»-ին, ձեռնարկներ կը կազմակերպէինք, որոնց հայրենիքէն թէ այլ շրջաններէ հիւր արուեստագէտներ կը հրաւիրէինք, եւ անոնց տրամադրած կամ նուիրաբերած ստեղծագործութիւններու վաճառման հասոյթով օգնութիւն կը տրամադրէինք տառապեալ շրջաններու հայութեան, ինչպէս` Քեսապի պարագային: Ըստ ինծի, եթէ կարենամ պզտիկ բան մը տալ, ա՛յդ ալ փլաս մըն է, առաւելութիւն մըն է:
«Ա.».- Հայաստան գտնուա՞ծ էք, ի՞նչ է ձեր տպաւորութիւնը: Արուեստագէտներուն մասին ի՞նչ ունիք ըսելիք, կարելի՞ է բաղդատել սփիւռքահայ արուեստագէտներու հետ, օրինակ` Փոլ Կիրակոսեանի:
Ժ. Օ.- Այո՛, Ցեղասպանութեան 100-ամեակին առիթով հոն էի ու հիացմունքով նկատեցի, թէ ի՜նչ խոր հաւատքով ժողովուրդը երկար ճամբայ կը քալէր հասնելու համար Ծիծեռնակաբերդի յուշահամալիր: Արուեստագէտը դժբախտաբար բաւարար հոգածութեան չէ արժանացած պատկան մարմիններուն կողմէ: Անոնց մեծ մասը կը տառապի ապրուստի օրապահիկի ապահովման հեւքով, «հանգիստ» չէ: Ինչո՞ւ, օրինակ, Մարսել Տիւշանի մը գործերը պիտի տարածուին նաեւ իր երկրէն դուրս, եւ ան դառնայ միջազգային դէմք: Հարկ է հայրենի արուեստագէտներուն գործերը ցուցադրել, տարածել արտասահմանի, միջազգային քաղաքներու մէջ: Գալով բաղդատականին` մենք չենք կրնար չափուիլ, հաւասարիլ Փոլ Կիրակոսեանին հետ, որովհետեւ ան իրապէս Միջին Արեւելքի տաղանդաւոր եզակիներէն է, միջազգային դէմք է: Աստուածատուր ձիրք ունէր ան, քոնսթրաքթիւ, շինարար կենդանութիւն կար իր գործերուն մէջ ու իր դրոշմը տակաւին կը մնայ տարբեր:
