«Ձեզմէ Չենք Սպասեր, Որ Խօսիք Ցեղասպանութեան
Մասին, Բայց Կրնաք Ձեր Ըսելիքը Ըսել` Առանց Ժխտելու
Ցեղասպանութիւնը, Առանց Վիրաւորելու Այս Երկրի
Քրիստոնեայ Ժողովուրդներուն Զգացումները»
«ՆՈՐ ՄԱՐՄԱՐԱ». Այշէ Կիւնայսու որ հինէն ի վեր, մարդու իրաւունքներու շրջագծով հայոց իրաւունքներուն պաշտպանը հանդիսացած է, հրատարակեց շատ կարեւոր նոր յօդուած մը, որով ցաւ կը յայտնէ Ժողովուրդներու ժողովրդավարական կուսակցութեան համանախագահ Սելահէտտին Տեմիրթաշին ու Ժողովուրդներու ժողովրդավարական կուսակցութեան միւս համանախագահ Ֆիկեն Եիւքսեքտաղին: Ցաւ կը յայտնէ նկատի առնելով այդ երկուքին կողմէ կատարուած կարգ մը յայտարարութիւնները, որոնք անոնցմէ սպասուածը չեն եւ որոնք կը բեկանեն սիրտը անիրաւուած այն ժողովուրդներուն` հայերուն, յոյներուն, այլ քրիստոնեաներուն, որոնց սիրտը այրած է այս երկրին մէջ իրենց ենթարկուած անիրաւութիւններէն եւ որոնք հիմա իրենց յոյսը դրած էին Ժողովուրդներու ժողովրդավարական կուսակցութեան վրայ:
Ակնարկութիւնը մասնաւորաբար կ՛երթայ Հայոց ցեղասպանութեան: Այշէ Կիւնայսու խօսք կ՛ուղղէ «թանկագին Սելահէտտին Տեմիրթաշ»-ին ու «թանկագին Ֆիկեն Եիւքսեքտաղ»-ին ու կ՛ըսէ, որ անոնք իրենց ձախորդ յայտարարութեամբ թէ՛ կրկնած եղան տասնամեակներէ ի վեր պետութեան կողմէ հնարուած ազգայնապաշտ առասպելները, եւ թէ՛ ցաւցուցին գետերու մէջ խեղդուած, հովիտներու մէջ սպաննուած, ծովերու մէջ խեղդամահ եղածներու հոգին:
Ի՞նչ են այն երկու յայտարարութիւնները, որոնցմէ վիրաւորուած է Այշէ Կիւնայսու: Առաջինը սա է. Սելահէտտին Տեմիրթաշ 14 սեպտեմբերին Տիյատինի մէջ իր ճառախօսութեան ընթացքին ըսեր է. «1920-ական թուականներուն, անկախութեան պատերազմի ընթացքին, որո՞նք միասին կռուեցան Չանաքքալէի (Կալիփոլիի, Ա.), Անթապի, Ատանայի մէջ: Ո՞վ իր կուրծքը վահան դարձուց թշնամիին դիմաց: Թուրքերն ալ կային, քիւրտերն ալ: Միասին հայրենիքը հասարակաց հայրենիք դարձուցինք: Քանի որ այդպէս ըրինք, քանի որ այս հայրենիքին հողերէն իւրաքանչիւր թիզի վրայ մենք ալ մեր արիւնը հոսեցուցինք, ուրեմն որո՞ւ ի՛նչ վնաս կը պատճառէ հաւասար գոյակցութիւնը»:
«Հասարակաց հայրենիք կերտեցինք» խօսքին համար է, որ Այշէ Կիւնայսու այժմ խօսք կ՛ուղղէ Տեմիրթաշին եւ կ՛ըսէ, որ անոր պէս զարգացած ու բոլորին կողմէ անկեղծ նկատուած մէկը չի կրնար չգիտնալ, թէ թուրքերն ու քիւրտերը ի՞նչ միջոցներու դիմելով է, որ կերտեցին այս հասարակաց հայրենիք կոչուածը:
«Չէք կրնար չգիտնալ, որ այդ ձեր կողմէ հասարակաց հայրենիք կոչուածը շատ չէ, տակաւին մինչեւ քսաներորդ դարու սկիզբը Փոքր Ասիոյ յոյներուն, հայերուն, ասորիներուն, եզիտիներուն ու տակաւին բազմաթիւ ոչ իսլամ ժողովուրդներուն հասարակաց հայրենիքն էր: Չէք կրնար չգիտնալ, որ անիկա թուրքերու ու քիւրտերու հասարակաց հայրենիքը դարձած էր շնորհիւ այն արմատական ցեղասպանութեան, որ գործադրուած էր հոն ապրող բոլոր միւս ժողովուրդներուն մշակոյթին, լեզուին, ազգային ժառանգութիւններուն վրայ: Այսօրուան պայմաններու մէջ ձեր այս յայտարարութիւնը ցեղապաշտութեան ամէնէն ցայտուն օրինակն է: Անշուշտ այս ծանր օրերուն անիրաւութիւն կ՛ըլլայ ձեզմէ սպասել, որ խօսիք Ցեղասպանութեան իրականութեան մասին, բայց ցեղասպանութեան ենթարկուածներու թոռները ձեզմէ ակնկալութիւն մը ունին: Սա օրերուն, երբ ոստիկաններ «Բոլորդ ալ հայ էք, բոլորդ ալ հայու ապօրէն լակոտներն էք» կ՛ըսեն, գոնէ դուք հեռու կեցէք այս երկիրը թուրքերու ու քիւրտերու հասարակաց հայրենիքը նկատելու նման վիրաւորական ակնարկութիւններէ: Դուք կրնաք ձեր ըսել ուզածը ըսել` առանց ձեր կարգին կրկնելու պատմութիւնը վերիվայր շրջող սուտերու կաղապարները», կը գրէ Այշէ Կիւնայսու:
Կիւնայսու նոյն ձեւով խօսք կ՛ուղղէ նաեւ Ֆիկեն Եիւքսեքտաղին, որ Անգարայի մէջ Առեւտրական սենեակներու միութեան կողմէ կազմակերպուած հանրահաւաքի կապակցութեամբ իր խօսքերը քննադատողներուն սապէս ըսեր է. «Ո՛չ մէկը թրքական դրօշակը իբր գործիք թող գործածէ ցեղապաշտներու պատերազմական նպատակներուն: Ոչ մէկը քայլարշաւներու ընթացքին այդ դրօշակին շուքին ապաստանելով թող ֆաշականութիւն քարոզէ: Այդ դրօշակին կարմիրին մէջ քիւրտին ալ, թուրքին ալ, լազերուն կամ չերքեզներուն ալ արիւնը կայ: Այդ կարմիրին մէջ որքան թուրքին, նոյնքան կայ արաբին, լազին, փոմակին, վրացիին, Թուրքիոյ այսօրուան միութիւնը կազմող բոլոր ժողովուրդներուն արիւնը: Ոչ մէկը այս ժողովուրդներուն դրօշակը կրնայ գործածել այդ ազգերէն մէկուն անունով այդ ազգերէն ուրիշի մը դէմ»:
Կիւնայսու այս անգամ այս արտայայտութիւններուն համար խօսք կ՛ուղղէ «թանկագին» Ֆիկեն Եիւքսեքտաղին եւ կը հարցնէ, թէ թրքական դրօշակը ինչպիսի՞ վտանգի մը մէջ է, որ հիմա զայն պաշտպանելու ելած է: Ցաւալի է, որ դրօշակին կարմիրին մէջ հարսնուկներու դաշտ մը չի տեսներ, այլ կը տեսնէ արիւն, այդ ալ` ոչ թէ մեզի կեանք տուող արիւն, այլ` մեր կեանքը վերջացնող արիւնահոսութիւն, սպաննուածներուն արիւն: Եւ ի վերայ ամենայնի, ան այս կարմիրին մէջ տեսեր է միայն այս երկրի մահմետականներուն թափած արիւնը, այլ` ո՛չ թէ քրիստոնեաներուն եւս թափած արիւնը: Ժողովուրդներու ժողովրդավարական կուսակցութեան համանախագահն ալ անշուշտ չի կրնար չգիտնալ, որ այսօրուան այն միասնութիւնը, որուն մասին կը խօսի, իրականացած է հայ, յոյն, ու այս հողերուն վրայ ապրած միւս քրիստոնեայ ժողովուրդներուն մաքրագործումին շնորհիւ, կ՛ըսէ Այշէ Կիւնայսու:
