ՆՈՒԱՐԴ ՍՈՂՈՄՈՆԵԱՆ
Անուանի յուշարձանագէտ, պատմաբան, բանահաւաք Սամուէլ Կարապետեանի «Եղեռն` եղեռնից յետոյ» խորագրով ցուցահանդէսը յունիսի 8-ին բացուեց Արցախի հանրապետութեան մայրաքաղաքում, մշակոյթի եւ երիտասարդութեան պալատի ճեմասրահում:
Ցուցահանդէսի բացմանը ներկայ էին ԼՂՀ ԱԺ նախագահ Աշոտ Ղուլեանը, ԼՂՀ մշակոյթի եւ երիտասարդութեան հարցերի նախարար Նարինէ Աղաբալեանը, կրթութեան եւ գիտութեան նախարար Սլաւա Ասրեանը, արտաքին գործերի նախարար Կարէն Միրզոյեանը, ԼՂՀ ԱԺ պատգամաւորներ, կառավարութեան անդամներ, պաշտօնատար այլ անձինք:
Ծրագրի իրականացումը` Հայաստանի նախագահի գործընկեր կազմակերպութեան` Հայաստանի երիտասարդական հիմնադրամի յայտարարած դրամաշնորհային մրցոյթի շրջանակներում, սկսուել է Ստեփանակերտից, կը շարունակուի Հայաստանի մի շարք շրջաններում, վերջնական մշտական ցուցադրութիւնը կը գտնի Երեւանում: Ինչպէս ցուցահանդէսը, այնպէս էլ «Եղեռն` եղեռնից յետոյ» խորագրով գրքոյկը, որ բաժանուեց ցուցահանդէսի մասնակիցներին, ստեղծուել են «Հոգու պարտք» հայրենագիտական հասարակական կազմակերպութեան նախաձեռնութեամբ:
Ցուցահանդէսը բացեց Ստեփանակերտի պատմաերկրագիտական թանգարանի տնօրէն, պատմական գիտութիւնների թեկնածու Մելանիա Բալայեանը: Նա կարեւորեց Սամուէլ Կարապետեանի կատարած աշխատանքը, ցուցադրութեան տեղեկատուական եւ ճանաչողական նշանակութիւնը: Բանախօսը նշեց, որ Հայոց ցեղասպանութեան 100-րդ տարելիցի յիշատակին նուիրուած միջոցառումները շարունակւում են, այդ թւում` աշխարհի տարբեր երկրներում, ամենատարբեր մակարդակներով: Քննարկւում է 20-րդ դարասկզբին հայերի հանդէպ գործած յանցագործութիւնը, մինչդեռ Թուրքիան շարունակում է իր մերժողական քաղաքականութիւնը, որը խարսխւում է այն մտացածին փաստի վրայ, որ Առաջին համաշխարհային պատերազմի ժամանակ օսմանեան իշխանութիւնները ստիպուած են եղել կատարել տեղահանութիւններ: Ցուցահանդէսում ներկայացուած աշխատանքները վկայում են Թուրքիայում այսօր էլ իրականացուող մշակութային եղեռնի մասին. Ցեղասպանութիւնը շարունակւում է Թուրքիայի տիրապետութեան տակ գտնուող տարածքում, շարունակւում են ոչնչացուել հայկական պատմական եւ ճարտարապետական յուշարձանները:
ԼՂՀ մշակոյթի եւ երիտասարդութեան հարցերի նախարար Ն. Աղաբալեանն իր խօսքում նշեց, որ ցուցադրութիւնը հերթական անգամ վկայում է Թուրքիայում եւ Ազրպէյճանում շարունակուող մշակութային եղեռնի մասին, իսկ Սամուել Կարապետեանի տասնամեակների գործունէութիւնը մերկացնում է Թուրքիայի եւ Ազրպէյճանի հակահայ քաղաքականութիւնը` վերացնել ամէն հայկականի հետքերը: Բանախօսը երախտագիտութիւն յայտնեց ցուցահանդէսի հեղինակին ակադեմական գործունէութեան եւ այս նախաձեռնութեան համար, մարդ, ով սերունդներին է փոխանցում մեր ազգային հոգեւոր արժէքները եւ կորստի ցաւը:
Ցուցահանդէսին ներկայ էր նաեւ «Հոգու պարտք» հայրենագիտական հասարակական կազմակերպութեան նախագահ Շողիկ Յովհաննիսեանը, ով պատմեց անցեալ տարուայ աշնանը ստեղծուած կազմակերպութեան ծրագրերի եւ ցուցահանդէսի հեղինակի հետ հետագայ համագործակցութեան մասին:
Անուանի յուշարձանագէտն իր ելոյթում նշեց, որ հասարակական կազմակերպութեան նպատակը եղել եւ մնում է մեր պատմական հայրենիքի տարածքում հայկական մշակոյթի յուշարձանների որոնումներն ու յայտնաբերումը: Խորհրդային տարիներին այս աշխատանքը կատարւում էր Ազրպէյճանում եւ Վրաստանում, 2000 թուականից յետոյ` նաեւ Թուրքիայում: Ս. Կարապետեանը նշեց, որ արխիւային են դառնում ոչ միայն 1915-ի Եղեռնից առաջ կատարուած լուսանկարները, այլեւ նրանք, որ արուել են 15-20 տարի առաջ: Հայկական հետքերի ոչնչացումը շարունակւում է. 2004 թ. լուսանկարած խաչքարը 2 տարի անց չկար: Հարիւրաւոր յուշարձաններ անհետացել են (յուշարձաններ, որոնք, ցաւօք, գոնէ չունեն իրենց լուսանկարները), քչերն էլ փրկուել են լուսանկարներով, մատների վրայ կարելի է հաշուել թէկուզ չափագրումներով արուածը: «Մեր գործունէութիւնը կարծես մրցավազքի մէջ է ժամանակի հետ, քանի որ անհետանում են մեր յիշատակները,- ասաց Ս. Կարապետեանը,- պարտաւոր ենք յուշարձանները փրկել գոնէ թղթի վրայ»: Յուշարձանագէտը խօսեց նաեւ Թուրքիայի տարածքում այսօր կատարուող վերականգնողական աշխատանքների եւ միտումնաւոր աղաւաղումների մասին, ապա հանդէս եկաւ հետաքրքիր մեկնաբանութիւններով:
«Ազատ Արցախ»
