«Թուրքագիտական պորտալ»
«Ակօս»-ի գլխաւոր խմբագիր Էդուարդ Տանձիկեանը հայկական շաբաթաթերթում լոյս տեսած յօդուածում Պոլսի «Քեմփ Արմէն» հայկական որբանոցը քանդելու որոշման համար քննադատում է թուրքական պետութեանն ու իրականութեանը` հերթական անգամ «վէրքի վրայ աղ լցնելու» համար: Հայ լրագրողն «Ակօս»-ում իր յօդուածն այդպէս էլ վերնագրել է` «Վէրքի վրայ աղ լցնել»:
Տանձիկեանն իր յօդուածում ներկայացնում է Թուզլայի մանկական ճամբարի կամ նոյն «Քամփ Արմէն»-ի կարեւորագոյն նշանակութիւնը հայերի համար` նշելով, որ` «հանրապետական Թուրքիայում եւս հայերի դէմ ցեղասպանութեան գործընթացը չի դադարել` արտայայտելով տարբեր ձեւերով»:
«Մի առաւօտեան հողին հաւասարեցուեց այն ճամբարի մի մասը, որը տարիներ շարունակ ընդունել է Ցեղասպանութեան պատճառով Փոքր Ասիայի դատարկուած հողերում մնացած հայ մանուկներին: Այս ամէնը լաւագոյնս ցոյց է տալիս, թէ 1915-ին եւ դրանից այս հողերում ինչ է եղել: Այս ճամբարի խնդիրն էր իր տանիքի տակ հաւաքել այն հայ ձագուկներին, ովքեր Անաթոլիայի (Արեւմտեան Հայաստանի եւ Փոքր Ասիայի-խմբ.) իրենց ծննդավայրերում հայերէն սովորելու հնարաւորութիւն չունէին», գրում է հայ հեղինակն ու յաւելում, որ ճամբարի ողջ գոյութեան ընթացքում թուրքական պետութիւնը մշտապէս ճնշումներ է գործադրել հայկական կառոյցի վրայ:
«1979 թուականին ճամբարի ղեկավար Հրանդ Կիւզելեանին բանտ նետեցին` «այնտեղ հայ զինեալներ է մեծացնում» մեղադրանքով, յետոյ արգելեցին տարածքը վաճառել Կետիկ փաշայի հիմնադրամին, յետոյ եղան երկարուձիգ դատական գործընթացներ, որոնց պատճառով էլ ճամբարն ու տարածքը խլեցին հայերից», նշում է հեղինակն ու յաւելում, որ ճամբարի սաներից Հրանդ Տինքի գլխին եկածն էլ հետագայ տարիներին տեսանք:
«Այս ամէնը ցոյց է տալիս, որ Հայոց ցեղասպանութիւնը միայն 1915-ին եւ յաջորդած մի քանի տարիներին եղած-աւարտուած մի գործընթաց չէ, այլ շարունակուել է նաեւ հանրապետական շրջանում` պահպանելով գոյքն ու ունեցուածքը յափշտակելու ձեւաչափը, այլ ձեւեր», գրում է հեղինակն ու նշում, որ ճամբարը պահելու բազմաթիւ փորձերն ու արշաւները որեւէ արդիւնք այդպէս էլ չկարողացան տալ:
«Սակայն սա ունենք` 1915-ի 100-րդ տարում, Տինքի սպանութեան 8-րդ տարում վէրքերի վրայ աղ են լցնում: Հասարակութեանը ցոյց տուեցին, որ որոշ բաներն ընդհանրապէս չեն փոխուել», գրում է Տանձիկեանը:
Նշենք, որ Պոլսում մայիսի 6-ի առաւօտեան մեկնարկել էր Պոլսի Թուզլա շրջանի «Քեմփ Արմէն» ճամբարի ոչնչացումը: Առաւօտեան շինարարական մեքենան մտել էր «Թուզլայի մանկական ճամբար» անունը կրող որբանոցի տարածք ու սկսել պատմական շինութեան քանդումը: Քանդումին մասին տեղեկութիւններից յետոյ դէպքի վայր են ժամանել քրտական «Ժողովուրդների դեմոկրատական կուսակցութեան» անդամներ, հայ գործիչներ, հայկական «Նոր Զարթօնք» կազմակերպութեան ներկայացուցիչներ, գործիչներ: Վերջիններս կանգնել են շինարարական մեքենայի առաջ` թոյլ չտալով պատմական շինութեան ոչնչացումը: «Ակօս»-ի փոխանցմամբ` դէպքի վայրում այժմ սպասողական վիճակ է:
Ճամբարը Հայոց ցեղասպանութեանը յաջորդած տարիներին ընդունել է Պոլսի, Փոքր Ասիայի եւ Արեւմտեան Հայաստանի տարբեր տարածքներից հայ փոքրիկների, նրանց համար օթեւան դարձել: Ճամբարը ժամանակին ընդունել է նաեւ «Ակօս»-ի հիմնադիրներից Հրանդ Տինքին, նրա կնոջը` Ռաքէլ Տինքին, հարիւրաւոր այլ հայ կարիքաւոր երեխաների:
Ճամբարը կառուցուել է 1962 թուականին հայ աւետարանական եկեղեցու եւ հայ երեխաների մասնակցութեամբ` հետագայ տարիներին ընդունելով շուրջ 1500 երեխայի: Թուրքական պետութիւնը որոշել էր փակել հայկական կառոյցը դեռ 1983 թուականին: Տասնամեակներ շարունակ այն ենթարկուել է թուրքական իշխանութիւնների ճնշումներին, անգամ չի թոյլատրուել ճամբարը վերանորոգել:
Վերջին շրջանում որբանոցը վատթար վիճակում էր, երկար ժամանակ Պոլսում փորձում էին քանդել կարեւոր այդ շինութիւնը` տեղում թանկարժէք առանձնատներ կառուցելու համար: Թուրքական առաջադէմ լրատուամիջոցներն ու խմբերը բողոքի ձայն են բարձրացրել` հայերի համար մեծ կարեւորութիւն ներկայացնող այդ շինութիւնը քանդելու դէմ: Սակայն Թուրքիայի հայերի եւ հասարակութեան առաջադէմ հատուածի բարձրացրած աղմուկը չի խանգարել ոչնչացնելու պատմական շինութիւնը:
