«ԹԵՐԹ»
Հայոց ցեղասպանութիւնից 100 տարի է անցել, սակայն ականատեսների եւ նրանց երեխաների պատմած պատմութիւնների մէջ 1915-ի եւ դրան յաջորդած ջարդերի մասին նոր տեղեկութիւններ են ի յայտ գալիս, գրում է թուրքական «էվրենսիլ» կայքը:
Շատ տարիներ անց իր հայ լինելու մասին իմացած Հատի Կիւմուշը տարիներ շարունակ բազմաթիւ ճնշումներ է տեսել: Տարիներ շարունակ ապրել է որպէս մուսուլման, սակայն նրան շարունակել են «կեաւուր»-ի պէս վերաբերուել:
Թուրքիայում հայերի հանդէպ վերաբերմունքը նրանցից շատերին դրդել է թաքցնել իրենց ինքնութիւնը: Շատ հայեր կա՛մ իսլամացել են, կա՛մ փորձել են մուսուլմանի պէս ապրել: Նրանցից մէկն էլ ուրֆացի Հատի Կիւմուշն է:
Նրա ընտանիքն Ուրֆա է գաղթել Ատըեամանից: Գաղթի պատմութիւնը նա այսպէս է ներկայացնում. «Ցեղասպանութիւնից առաջ մեր գիւղի` Օլպիշի բնակչութեան կէսը հայեր են եղել: Եղբայրաբար, համատեղ ապրել ենք: 1915-ին եւ դրանից յետոյ հայերը գաղթել են: 1915-ին այդ գիւղում հօրեղբայրներս ու մեր բարեկամներից շատերը սպաննուել են: Բախտի բերմամբ մի հօրեղբայրս է ողջ մնացել, նա էլ լսողութիւնն է կորցրել, ու հոգեկան հաւասարակշռութիւնը խանգարուել է: Կոտորածից յետոյ ամէն ինչ թողել են ու գաղթել: Դրանից յետոյ սկսել են ապրել Ուրֆայի Սիւերէք շրջանում»:
Նա պատմում է, որ տարիներ շարունակ ճնշումների է ենթարկուել հայկական ինքնութեան պատճառով.
«Մանկութեանս տարիներին ընկերներիս հետ ֆութպոլ էինք խաղում, եւ չնայած ես լաւ խաղացող էի, միշտ թերիի, յանցաւորի նման էին ինձ վերաբերւում: Դպրոցում էլ «կեաւուր» էին ասում: Բայց մեր ընտանիքը կոտորածից յետոյ մուսուլմանի նման էր ապրում: Շրջակայ մարդկանց կրօնը դրան էր դրդում: Ճնշումներից յետոյ հայրս մուսուլման էր դարձել: Եւ ես չէի հասկանում` եթէ մուսուլման ենք, մեզ ինչո՞ւ են «կեաւուր» ասում», ասում է նա:
Գիւմուշը նշում է, որ հայկական ինքնութեան պատճառով դժուարութիւններ է ունեցել կեանքի տարբեր բնագաւառներում: Հայ լինելու պատճառով սիրելին լքել է նրան, մէկ այլ դէպքում էլ հրաժարուել են աղջիկ տալ:
Նա նշում է, որ Թուրքիայում պէտք է դադարեն հայը որպէս հայհոյանք օգտագործել: Գիւմուշը կոչ է անում փորձել միմեանց ճանաչել` առանց կրօնական համոզմունքները քննելու: Համոզուած է` դրանից յետոյ կը սկսեն միմեանց դարձեալ եղբայրաբար նայել: «Եղբայրութեան եւ համերաշխութեան սերմերը դարձեալ ցանենք», ասում է նա:
