«ՆՈՐ ՄԱՐՄԱՐԱ»
ՊԻԱ լրատու կեդրոնէն Էլիֆ Աքկիւլ, որ այս օրերուն Երեւան գացեր է Ցեղասպանութեան հարիւրամեակին առթիւ շփումներ ունենալու համար իր պաշտօնակիցներուն հետ, իր անձնական հետեւեալ տպաւորութիւնները եւ մտածումները կը փոխանցէ մեզի:
Անցեալ տարուան 22 ապրիլ 2014-ին է, որ անցագրիս մէջ դրոշմել տուած էի հայաստանեան առաջին կնիքը: Այսօր, գրեթէ տարի մը վերջ, դարձեալ Հայաստան, Երեւանի մէջ եմ: 24 ապրիլի նախօրեակի այս օրերուն խումբ մը լրագրողներու հետ միասին Արարատի փէշերուն ժամադրուեցանք:
Հայերէն, ռուսերէն, սպաներէն, պուլկարերէն, սիպերէն, թրքերէն, արաբերէն… այս լեզուները ժողովասրահը լեցնող լրագրողներու ձայներէն մէկ քանին են: Բոլորը եկեր են միայն մէկ հարցումին պատասխանը ստանալու. «Ցեղասպանութեան 100-ամեակին առթիւ Թուրքիա ինչպիսի՞ դիրքաւորում մը պիտի որդեգրէ»:
Հետաքրքրականն այն է սակայն, որ ներկաներէն ոեւէ մէկը «Ցեղասպանութիւն պատահա՞ծ է իսկապէս» չի հարցներ: 100 տարուան փաստերը փնտռող մարդիկ ալ չկան: Թերեւս պիտի հարցնէք, որ` «ի՞նչ տեսակ լրագրողներ են անոնք»: Պէտք է ըսեմ, որ անոնք շատ կարող լրագրողեր են, որոնք գիտեն, թէ ծովու մակերեսին վրայ ջուրը հարիւր աստիճանին կ՛եռայ: Այդ ջուրը «սէօզտէ» չ՛եռար, ֆոքուր-ֆոքուր կ՛եռայ:
Հրատապ վիճաբանութիւնները կը շարունակուին: Անշուշտ վիճաբանութիւններու առանցքը կը կազմէ 24 ապրիլին Թուրքիոյ կողմէ Կալիփոլիի պատերազմի յիշատակութեան առթիւ Հայաստանի ուղղուած հրաւէրը: Այնքան անիմաստ հրաւէր մըն է ասիկա, որ ներկաները «ի՞նչ կապ ունի» այս հրաւէրը 24 ապրիլին հետ, կը հարցնեն: Ի՜նչ մեղք, որ այս հարցումին պատասխանը կը սպասեն ինձմէ, քանի որ ներկաներուն մէջ միայն ե՛ս եմ, որ Թուրքիոյ քաղաքացի եմ:
Բայց ես այդ հարցումին պատասխանը չեմ գիտեր: Նախակրթութիւնս եւ միջնակարգի ուսումս ստացած եմ Թուրքիոյ կրթական նախարարութեան հովանաւորութեան ներքեւ գործող վարժարանի մէջ: Տարիներ շարունակ Կալիփոլիի պատերազմին յաղթանակը կը տօնուէր 18 մարտին: Ոեւէ մէկը 24 ապրիլի մասին չէր խօսած մեզի: Նոյնիսկ 24 ապրիլէն չէր խօսուեր իսկ: Պաշտօնական թուականը 23 ապրիլէն սկսեալ մինչեւ 19 մայիս արձակուրդի կը մտնէր:
Հիմա ես այս 24 ապրիլի Կալիփոլիի յիշատակութեան մասին հարցումին ի՞նչ պատասխանեմ:
Բայց ինձմէ այս հարցումին պատասխանը կը սպասեն:
Որովհետեւ ասիկա սովորական տարի մը չէ: Դարուս առաջին ցեղասպանութեան հարիւրամեակն է: Արդէն եթէ «Մենք Կալիփոլիի յաղթանակը կը տօնենք» ըսենք, ոեւէ մէկը չի հաւատար մեզի: «Անցեալ տարի երբ այս պատերազմի ընթացքին մահացողներուն ցաւակցութիւն յայտնեցիք, այս տարի այս յաղթանակը տօնել ուրկէ ելաւ», կը հարցնեն մեզի:
Որովհետեւ ասիկա հարիւրամեակ է:
Մէջտեղը ժողովուրդ մը կայ, որուն երեսն ի վեր, 100 տարիէ ի վեր սուտ խօսուած է եւ յաջողութիւն ձեռք բերուած է այդ ժողովուրդը այդ սուտին հաւատացնելու գործին մէջ: Թուրքիոյ մասին է իմ այս խօսքերը եւ ո՛չ թէ Հայաստանի:
Հայոց ցեղասպանութիւն, 1915, տեղահանութիւն… Ասիկա իրականութիւն մըն է, զոր քողարկել կը ջանան: Միայն ուրացում մը չէ: Պետութեան մը կողմէ իր ժողովուրդին սուտ խօսելու քաղաքականութիւնն է: Իր ժողովուրդը այդ սուտով մեծցնելու քաղաքականութիւնը: Այդ սուտով իր ժողովուրդը սպաննելու քաղաքականութիւնը: Այդ սուտին ապաւինելով` իր յանցանքը իրաւացի նկատելու քաղաքականութիւնը…:
Այդ պատճառով 100-ամեակը միայն ցեղասպանութեան ենթարկուած հայերու հարցը չէ, այլ առիթ մըն է առերեսուելու սուտի մը հետ,որ 100 տարի շարունակ մեր երեսն ի վեր շպրտուեցաւ:
Առիթ մըն է ահաւասիկ, որքան ալ որ անոնք իրական նախարարութեան կողմէ նոր թուականներ ստեղծեն:
