Աստուած Միշտ Մի Դուռ Բացում Է. Հայ Ժողովրդի Համար Այդ Դուռը Դաշնակցութիւնն Է

Հարցազրոյցը` ԱՆԻ ԱԶԱՏԵԱՆԻ

Ընթերցողի ուշադրութեանն ենք ներկայացնում ՀՅԴ անդամ, Ասկերանի շրջանի Պատարա գիւղի միջնակարգ դպրոցի նախկին տնօրէն, ապա ՀՅԴ Արցախի ԿԿ պաշտօնաթերթի խմբագիր, ներկայումս Գնահատման եւ թեստաւորման կենտրոնի պատմութեան մասնագէտ, Հայ օգնութեան միութեան անդամ, ասել է թէ` հոգով ու մտքով հայուհի Ռիտա Մնացականեանի հետ մեր թղթակցի հարցազրոյցը:

ՀԱՐՑՈՒՄ.- Ասկերանի շրջանում դուք առաջին կին դաշնակցականն էք: Ինչպէ՞ս որոշեցիք մտնել կուսակցութեան շարքերը եւ ինչու հէ՞նց Դաշնակցութիւնն ընտրեցիք:

ՊԱՏԱՍԽԱՆ.- Դաշնակցութիւնն իմ հաւատամքն է: Դաշնակցութեան հանդէպ իմ հետաքրքրութիւնը սկսուել է մանկութիւնից:

Անչափ հետաքրքրասէր երեխայ եմ եղել եւ տատիկներիս միշտ ստիպել եմ պատմել իրենց կեանքի պատմութիւնները: Իսկ նրանց կեանքը 19-րդ դարի վերջի եւ 20-րդ դարի առաջին կէսի հայ ժողովրդի պատմութեան խտացումն էր: Նրանք տեսել էին 1905-17 թուականների երեք յեղափոխութիւնները, հայ- թաթարական ընդհարումները, Պաքուի եւ Շուշիի կոտորածները, Ա.-ին եւ Բ. Համաշխարհային պատերազմները:

Եւ այդ ամէնի խորապատկերին մի խումբ հայրենասէր տղաների կողմից հայրենիքի պաշտպանութեան մասին նրանց պատմածները հեքիաթ էին թւում ինձ: Նրանք հաւաստում էին, որ եթէ այդ քաջ, խիզախ, ազգասէր, հայրենասէր տղաները չլինէին, թուրքերը հիմա վաղուց մեզ կոտորած կը լինէին: Տատս առանձնակի հիացմունքով էր խօսում նրանց ղեկավարի` Մայիլի մասին, որին, աւաղ, հայ դաւաճանների օգնութեամբ սպաննեցին Շուշիից եկած թուրքերը:

Տատիկիս պատմածներից ոգեւորուած` աւագ քոյրս շարադրութիւն գրեց Մայիլի եւ նրա ընկերների մասին եւ ինչպէս ասում են` քոռ ու փոշման այն յետ բերեց տուն. Դպրոցում նրան խիստ արգելեցին գրել եւ խօսել այդ մասին: Եւ իմ խիստ զարմացած «ինչո՞ւ» հարցին տատս պատասխանեց, որ Մայիլը դաշնակ էր եւ իմ մանկական ուղեղում ընդմիշտ տպուեց երկու բան: Մէկը` որ դաշնակները քաջ, ազգասէր ու հպարտ մարդիկ են եւ երկրորդ` նրանց մասին չի կարելի խօսել: Եւ իսկոյն ծնուեց` «բայց ինչո՞ւ»: Յետոյ ես այդ հարցի պատասխանը փնտռեցի իմ ամբողջ կեանքում եւ այդ որոնումի արդիւնքն իմ անդամակցութիւնն է ՀՅԴ-ին:

Համալսարանում հայոց պատմութիւն չենք անցել: Դրա փոխարէն անցնում էինք «Ազրպէյճանի պատմութիւն» շինծու առարկան: Դասախօս, լուսահոգի Սահիյեանը դասաժամին 90-րոպէից 20 րոպէն յատկացնում էր Ազրպէյճանի պատմութեանը` պարտադիր գրել տալով (այն անձամբ ստուգւում էր «ազրպէյճանցի» փոխ նախագահի եւ տնօրէնի կողմից), մնացած 70 րոպէն ցածր ձայնով պատմում էր այդ ժամանակաշրջանի հայոց պատմութիւնը:  Այդ տարիներին հայոց պատմութիւն սովորել եմ մարզային ընթերցասրահում` ԳԱ 8-հատորեակով: Բայց այդ գրքերն անգամ ինձ յուզող շատ հարցերի պատասխանները չտուեցին:

Ուսանողութեան տարիներին մի քանի ընկերներով արգելուած երգեր էինք լսում, արգելուած գրքեր կարդում: Յովհաննէս Շիրազի «Ղարաբաղի ողբը» անգիր գիտէինք: Աստիճանաբար ինքս ինձ համար պարզում էի պատմական ճշմարտութիւնը: Արցախեան շարժումը հնարաւորութիւն տուեց լրացնելու մեր պատմութեան սպիտակ էջերը:

Հ.- Ասում են` կինն ու քաղաքականութիւնն անհամատեղելի են. Դուք կիսու՞մ էք այդ տեսակէտը, թէ գտնու՞մ էք, որ կինը նաեւ քաղաքական ասպարէզում կարող է լուրջ յաջողութիւնների հասնել:

Պ.- Ընդհանրապէս հասարակական գործունէութեամբ զբաղուելը գալիս է երեւի իմ էութիւնից: Դպրոցում 5-րդ դասարանից արդէն պիոնէրական կազմակերպութեան ղեկավար եմ եղել` դրուժինայի խորհրդի նախագահ, 7-րդ դասարանից` կոմերիտական կազմակերպութեան քարտուղար: Ինչ կազմակերպութիւնում սովորել կամ աշխատել եմ, ստացուել է այնպէս, որ միշտ ինչ-որ հասարակական աշխատանք եմ կատարել: Իսկ քաղաքականութիւնը միշտ հետաքրքրում էր ինձ: Յիշում եմ` դպրոցում մեր ժամանակներում քաղինֆորմացիայի ժամեր կային: Ես մշտապէս վարում էի այդ ժամերը ոչ միայն մեր դասարանի, այլեւ ամբողջ դպրոցի համար: Իսկ իմ ընտրած մասնագիտութիւնը խորացրեց  հետաքրքրութիւնս քաղաքականութեան հանդէպ:

Ասում են` այս աշխարհում ինչ կատարւում է, կատարւում է կա՛մ կանանց համար, կա՛մ կանանց պատճառով: Այնպէս որ, եթէ անգամ կանայք քաղաքականութեամբ չզբաղուեն, միեւնոյն է` ամէն ինչ պտտւում է նրանց շուրջը: Առանձին կանայք պատմութեան մէջ հսկայական դեր են կատարել: Կեանքն էլ ցոյց է տուել, որ չկայ մի այնպիսի աշխատանք, որ կինը չկարողանայ իրագործել: Այսօր էլ կանայք պետութիւններ են ղեկավարում: Բայց ես գտնում եմ, որ կնոջ ամենամեծ կոչումը մայրութիւնն է, եւ այդ մեծագոյն առաքելութեանն էլ նա ստորադասում է ամէն ինչ:

Հ.- Ձեր որոշումը յստակ էր եւ մնում էր այն կեանքի կոչել: Ինչպէ՞ս հարթուեց այն ճանապարհը, որը ձեզ բերեց կուսակցութեան շարքերը:

Պ.- 1988 թուականին մի խումբ հայաստանցիներ եկան եւ բնակութիւն հաստատեցին հարեւան Դահրաւ գիւղում (ես ծնունդով Աստղաշէն գիւղից եմ)` այն շէնացնելու նպատակով: Շուշան Աբրահամեանը նրանցից մէկն էր: Նա յաճախ էր ինձ այցելում, եւ մեր երկարատեւ զրոյցները Դաշնակցութեան եւ ՀՕՄ-ի մասին էին լինում:

Պատարայում ստեղծուեց առաջին ինքնապաշտպանական ջոկատը` ընկեր Կարէնի գլխաւորութեամբ: Խիզախ ու անձնուրաց տղաներ էին, ու բոլորն էլ երդում տուեցին` մտնելով Դաշնակցութեան շարքեր: Ես մտովի զուգահեռներ էի անցկացնում 20-րդ դարասկզբի եւ 20-րդ դարավերջի իմ աչքի առջեւ ֆիտայի դարձած  տղաների միջեւ.  նրանց միաւորողը Դաշնակցութիւնն էր:

1991 թուականին Հայաստանից մեր գիւղ էր եկել մի ջոկատ` գիւղը հարեւան ազերիներից պաշտպանելու համար: Նրանցից երեքը մի քանի օր մնացին մեր տանը: Իրենց մատաղ  կեանքը հայրենիքի ազատութեան զոհասեղանին դրած երդուեալ դաշնակցականներ էին: Դաշնակցութեանն անդամագրուելու հարցը ինձ համար գոյութիւն չունէր, ես հոգով դաշնակցական էի: Բայց երդում տուեցի 1998թուականի յունուարի 14-ին: Մեր շատ ընկերներ բանտերում էին: Դաշնակցականները հետապնդւում էին իրենց  իսկ ազատագրած երկրում: Ես ուզում էի, որ ոչ միայն փաստերով, այլեւ` երդումով լինել նրանց կողքին: Բայց կուսակցական շօշափելի գործունէութիւն սկսել եմ 1994 թուականից:

Աստիճանաբար սկսուեց վերարժեւորուել Դաշնակցութեան գործունէութիւնը: Բայց առ այսօր դժուար է մարդկանց մօտ փոխել կարծրատիպերը: Տասնեակ տարիներ պետական մակարդակով Դաշնակցութիւնը համարւում էր հակաժողովրդական, ապազգային, թշնամի կուսակցութիւն: Մանկապարտէզից սկսած`  լուացւում էին մարդկանց ուղեղները: Դրան գումարենք նաեւ այն, որ այսօր էլ մի շարք կազմակերպութիւնների ու անհատների կողմից միտումնաւոր կերպով վարկաբեկւում է կուսակցութիւնը: Եւ ինչքան խորանում եմ մեր պատմութեան մէջ, այնքան համոզւում եմ տատիս ասածի մէջ, որ մեզ բոլորիս կը կոտորէին: Յիրաւի, դժուար էր պատկերացնել, թէ ինչ կը լինէր, եթէ 1918թ չկերտէինք  մեր պետականութիւնը, եթէ չյաղթէինք Սարդարապատում: Ինչպէս ասում են` Աստուած միշտ մի դուռ բացում է: Եւ այդ բացուած դուռը Դաշնակցութիւնն է:

Հ.- Գիտենք, որ դուք Արցախում ՀՅԴ երիտպատանեկան միութիւնների եւ բանակումների կազմակերպման նախաձեռնողներից էք եղել: Ե՞րբ եւ ինչպէ՞ս տա տեղի ունեցաւ:

Պ.- Որոշում էր կայացուել ստեղծել  դաշնակցութեան պատանեկան միութիւններ:

Յիշում եմ` ընկեր ՍերգԷյը կլոր սեղան էր կազմակերպել այդ կապակցութեամբ: Ես այնտեղ հանդէս եկայ զեկոյցով` «Ինչո՞ւ պէտք է ստեղծել երիտպատանեկան կազմակերպութիւններ»: Ընկեր Վարուժն այն վերցրեց «Ալիք» թերթում տպելու համար:

Ընկեր Վարուժը Իրանից էր եկել եւ յիշում եմ` հանդիպեցինք 1994 թուականի դեկտեմբերին: Երեք հոգով` ընկեր Կարէնը, Վարուժը եւ ես: Քննարկեցինք բանակումներ կազմակերպելու հարցը: 1994 թուականին դեկտեմբերին պատանեկան բանակում կայացաւ Պատարագիւղի դպրոցում (առաջին պատանեկան բանակումը` սկաուտական անուան տակ կայացել էր 1994թ. օգոստոսին` Աշան գիւղում, իսկ առաջին երիտասարդական բանակումը` 1993թ. մայիս-յունի՞ս ամիսներին` Աշան «Աբունց չափար» տեղամասում): ստիպուած էինք համոզել դպրոցի տնօրէնին: Իրավիճակը բարդ էր. չէ՞ որ հէնց այդ ժամանակ էր, որ Լեւոն Տէր  Պետրոսեանը յայտարարեց` «Դաշնակցութիւնը պէտք է հեռանայ: Բանակումին հիմնականում մասնակցում էին Ստեփանակերտի համար 1 դպրոցի եւ մեր գիւղի դպրոցի աշակերտները:

Հ.- «Ապառաժ»-ի խմբագրակազմը շնորհաւորում է ձեզ կանանց միամսեակի կապակցութեամբ. ինչ կը բարեմաղթէք հա՞յ կանանց:

Պ.- Ճիշտն ասած` նախընտրում եմ ապրիլի 7-ը: Այն իր հիմքում մեծ խորհուրդ ունի` Անահիտ աստուածուհու երկրպագութիւնը: Պէտք չէ մոռանալ, որ հայոց հին հաւատքը ազգային մեծ արժէք է եւ ապրիլի 7-ի տօնակատարութիւնը այդ արժեհամակարգի արժեւորման դրսեւորում է: Այն հին քրիստոնէական տօն է` Աւետման օրը եւ,  վերջապէս, մեր պետական խորհրդանիշ համարուող տօներից մէկը:

Իսկ ժողովուրդը մարտի 8-ից ապրիլի 7-ը համարեց կանանց միամսեակ: Համարում եմ, որ հայ կինը սիրուած ու մեծարուած պէտք է լինի տարուայ բոլոր օրերին եւ եղանակին: Իսկ ամենամեծ բարեմաղթանքս է` խաղաղութիւն աշխարհին եւ կանանց հոգիներին:

 «Ապառաժ»