Զրոյցը վարեց ԱՆԻ ԳԱՍՊԱՐԵԱՆԸ
Հայաստանեան «Անկախ» թերթը հետեւեալ հարցազրոյցը կատարած է ՀՅԴ Գերագոյն մարմինի անդամ, Համազգային հիմնադրամի նախագահ, Ազգային ժողովի նախկին երեսփոխան Լիլիթ Գալստեանին հետ: Անդրադարձ կատարուած է յատկապէս Հայաստանի քաղաքական դաշտին մէջ տեղի ունեցող իրադարձութիւններուն եւ ստեղծուած իրավիճակին:
ՀԱՐՑՈՒՄ.- Տիկի՛ն Գալստեան, ներքաղաքական վերջին զարգացումները մի տեսականորոշութիւն, տագնապն ու հիասթափութիւն են առաջացրել հանրութեան շրջանում` էլ աւելի խորացնելով երկրում առկայ ընկերային հոգեբանական ճգնաժամը: Մարդիկ չգիտեն ում հաւատալ` իշխանութեա՞նը, թէ ընդդիմութեանը, որտեղ փնտռել իրենց յուզող հարցերի պատասխանները: Ինչ տեղի ունեցաւ այս օրերին մեր քաղաքական դաշտում եւ ո՞վ պէտք է լցնի մարդկանց սպասելիքների դատարկ դաշտը:
ՊԱՏԱՍԽԱՆ.- Վերջին օրերին ժամանակը մի տեսակ խտացել էր, լիցքաւորուել. բոլորս սկսեցինք վերարժեւորել իրականութիւնը: Ցաւով եմ արձանագրում` շատ խորքային ճգնաժամի մէջ ենք, գնալով` ժողովրդի ու պետութեան միջեւ վիհ է խորանում: Ժողովուրդն իրեն օտարուած է զգում իշխանութիւնից, իշխանութիւնն էլ կարծես զուտ իր համար գոյութիւն ունենայ: Այս ամէնի արանքում կորել է մարդը` հայ մարդը: Միշտ ինձ հարց էի տալիս. երբ խորհրդարանում էի, 4-5 տարուայ ընթացքում հարիւրաւոր օրէնքներ դակեցինք, բայց հայ մարդու կեանքում ի՞նչ փոխուեց: Մի գուցէ փոփոխութիւններ եղան, բայց` այնքան չնչին, որ մեր կեանքը, իրականութիւնը բոլորովին չբարեփոխուեց, ընդհակառակը` մեր բոլոր ցուցանիշները նահանջի ցուցանիշներ են:
Հիմա էլ` ներքաղաքական խնդիրներ: Մենք առճակատման եւ արնահեղութեան իրաւունք պարզապէս չունենք: Այս մի քանի օրերին օդում ճօճուող թուրը դրդում է խոհեմութեան ու հնարաւորութիւնների վերջին փշուրները հաւաքել: Երէկ քաղաքականութեան մէջ «short track» տեղի ունեցաւ, այսինքն` կարճ դիստանցիա: Մենք կարկատեցինք հնարաւոր առճակատումն ու արնահեղութիւնը, որը կարող էր ծնուել տաք գլխութեան, տգիտութեան, անզսպութեան, իրավիճակային որոշումներ ընդունելու հետեւանքով: Բայց մենք պարտաւոր ենք անաչառ, խորքային ու անկողմնակալ քաղաքական գնահատականներ տալ մեր իրականութեանը` արտագաղթին, փտածութեան, տնտեսական վատագոյն ցուցանիշներին, բարոյահոգեբանական ճգնաժամին…եւ ամենակարեւորը` չմոռանալ, որ 18 տարեկան հայ տղան այսօր սահման-երկիր է պահում, իսկ մենք իր թիկունքում իրար ենք ուտում: Պետութեան բանաձեւն արդէն չի գործում, պետութեան հարստութեան աղբիւրը, որը նաեւ բնակչութիւնն է, հասարակութեան բարոյահոգեբանական վիճակը, սպասելիքը, երազանքը, տեսլականը, հիւծուել, փսորել է:
Հաշտուեցին, լաւ է, խուսափեցինք առճակատումից, բայց սա քիչ է, անբաւարար, ո՞ւր է իմ երկրի 25 տարուայ զարգացման ռազմավարութիւնը, ո՞ւր է իմ պետութեան տեսլականը: Հաշտուելու գործընթացին պիտի յաջորդի քաղաքական բովանդակութիւնը` ուր ենք գնում, ինչպէ՞ս, որո՞նք են մեր ազգային, պետական առաջնահերթութիւնները: Կը գտնուի՞ արդեօք քաղաքական բովանդակութիւնը… Ես հաւատում եմ մեր տեսակին, հաւատում եմ, որ հնարաւոր է երկիրը փոխելու բանաձեւ մէջտեղ բերել` ազգային համախոհութեան, ըմբռնումի եւ հաւատի միջավայրում, իսկ մեր երկրում ամենամեծ պակասութիւնը հաւատի պակասն է:
Հ.- Սերժ Սարգսեանի յայտնի ելոյթից յետոյ հանրապետականները յատարարում էին, որ երկրում իրավիճակ է փոխուել, եւ ուրուագծուել է նոր օրակարգ։ Դուք հաւատում է՞ք, որ իշխանութիւններն իսկապէս հակուած են համակարգային փոփոխութիւնների, մանաւանդ որ ներքաղաքական խնդիրը կարծես թէ հարթւում է։
Պ.- Հայաստանն ասօր վերածուել է կուսակցապետութեան, բայց որեւէ առանձին կուսակցութիւն չի կարող որոշել ամբողջ պետութեան, ժողովրդի ճակատագիրը, որեւէ մէկ կուսակցութեան օրակարգ չի կարող դառնալ պետութեան բոլոր քաղաքացիների օրակարգը: Եթէ մենք խօսում ենք բարոյական ճգնաժամը յաղթահարելու, քաղաքական հաստատութիւնները արժեւորելու, տգէտներից քաղաքական դաշտը մաքրելու, անձնաւորած (պատրիմոնիկ) քաղաքական հասարակական միջավայրը փոխելու մասին եւ խուսափելու ենք մականուններով իրար թրատելու քաղաքականութիւնից, ապա այդ բովանդակութեան մէջ պիտի դերակատարում ունենան քաղաքական պատասխանատուութիւն ունեցող այն բոլոր կուսակցութիւնները, որոնք հանրային յենարան ունեն:
Հ.- Ա՞յդ նկատառումով դաշնակցութիւնն իր վրայ վերցրեց քաղաքական հաշտարարի դերը՞:
Պ.- Դաշնակցութիւնը, որը ծնուել է պետութիւն կերտելու յանձնառութեամբ եւ ուղերձով, կարո՞ղ էր արդեօք հանգիստ նայել, թէ ինչպէ՛ս է առանց այն էլ արիւնաքամուող երկրում առճակատում հասունանում ապրիլի 24-ի նախօրէին, երբ հայ զինուորը կանգած է թուրքի բերանին: Վերջապէս, երկու քաղաքական ուժերն էլ մեր գործընկերներն են, այս մի բուռ Հայաստանում ներքին բաժանարարներն ու ատելութեան, մաղձի հերթական վիհը խորացնելն աններելի է, պատմութիւնը մեզ չէր ների: Դաշնակցութեան նպատակը նախ երկրում կայունութիւնը պահելն է, զանգը գուժելը, երկրորդը` երկու կողմերին, որոնք քաղաքական պատասխանատուութիւն կրող երկու խոշոր քաղաքական ուժերն են, դրդել անաչառ, մաշկազերծ ախտորոշում անելու, խոստովանելու, վերլուծելու, թէ ինչու է երկիրը հասել հիւծումի, ներտեսակային յարձակապաշտութեան, ընկերային, տնտեսական ու բարոյական ճգնաժամի մի իրավիճակի, որը մշակութային ու ընկերային վերականգնման, շինարարութեան խնդիր է պարտադրում:
Առաջին քայլն արուեց` կանխուեց առճակատումը, հիմա պէտք է արուի յաջորդ` ամենակարեւոր` քաղաքական բովանդակութեան քայլը: Դաշնակցութիւնն այստեղ մեծ անելիք ունի: Մենք ներկայացնելու ենք բովանդակային այն փոփոխութիւնները, որոնք, մեր համոզմամբ, կարող են երկրում քաղաքական, բարոյահոգեբանական, մշակութային, ընկերային արժէքների վերափոխում բերել, որակական նոր Հայաստան կերտել:
Հ.- Այսինքն, եթէ դաշնակցութեանն առաջարկուի իշխանութեան մաս կազմել` խոստանալով հաշուի նստել ձեր ծրագրերի հետ, ընդառաջ կը գնա՞ք այդ առաջարկի՞ն:
Պ.- Դաշնակցութեան համար երբեք իշխանութիւնն ինքնանպատակ չի եղել: Այո՛, ես ուզում եմ իշխանութիւն, որովհետեւ իշխանութիւնն է ինձ տալիս այն գործիքները, որոնցով կը կարողանամ իրականացնել իմ յղացումները: Սա իմ երկիրն է, իմ հայրենիքն է, իմ երեխան է, ես չեմ կարող ապտակել, դուռը փակել ու գնալ, պէտք է փորձեմ ներսից բարեփոխել: Եւ բոլոր նրանք, որ պիտի շահարկեն, թէ իշխանութեան համար ենք անում, խոցելի են: Հիմա Հայաստանն այն վիճակում է, որ բարեփոխումներն անխուսափելի են, որովհետեւ վիհը գնալով խորանում է: Եւ եթէ իշխանութիւններն ունենան կամք, փոփոխութիւններ անելու գիտակցութիւն, մեր ծրագրերն ընդունուեն եւ Հայաստանում ստեղծուի համախոհութեան եւ քաղաքական պատասխանատուութեան միջավայր, որտեղ կարող ենք կաթիլ-կաթիլ նոր որակներ բերել, ապա ինչո՞ւ ոչ:
Հ. Ինչ է մեզ անհրաժե՞շտ, որպէսզի մեր երկիրն ի վերջոյ դուրս գայ այս ճգնաժամային վիճակից եւ առաջ գնայ, լաւ իշխանութիւ՞ն, ուժեղ ընդդիմութի՞ւն, թէ՞ մէկ այլ բան: Ելքը որն է՞:
Պ.- Մեզ նախ լաւ հասարակութիւն է անհրաժեշտ, որովհետեւ առանց լաւ հասարակութեան` մենք չենք կարող ունենալ ո’չ լաւ իշխանութիւն, ո’չ էլ լաւ ընդդիմութիւն: Քաղաքացիական հասարակութեան վրայ պէտք է կառուցուեն պետականութեան հաստատութիւնները: Հիմա պիտի սկսենք նախ ընկերային շինարարութիւնից, որպէսզի կարողանանք մշակութային-արժէքային մի շերտ ստեղծել, որի վրայ կառուցւում են պետականութեան հաստատութիւնները: Ամէն մէկս դրանում իր դերակատարութիւնն ունի: Նախ պէտք է հաւատանք ու սիրենք, սիրենք Հայաստանը եւ լինենք քաղաքացի, պահանջատէր ու տէր: Մենք անընդհատ մեզ տէր ենք փնտռում, բայց մեր տէրը մենք ենք:
Մեզ պէտք է հանրային շինարարութիւն, այլապէս, վերջին օրերի այս ամբողջ գզվռտուքը, այդ բոլոր գնահատականները, որոնք տրուեցին, այս իրականութեան քաղաքական գնահատականները չէին, որի կարիքը մենք ունէինք, այդ ողջ մարտահրաւէրի, թիրախը անձերն էին: Ընդհանրապէս մենք շատ անձնաւորուած հասարակական-քաղաքական միջավայրում ենք ապրում: Մեզ պէտք է արժէքային յեղափոխութիւն: Այսօր մենք այբից մինչեւ ֆէ փոխելու խնդիր ունենք:
«Անկախ»
