«ՆՈՐ ՄԱՐՄԱՐԱ»
Թուրքիա-Եւրոմիութիւն խորհրդարանական խառն յանձնաժողովի նախկին համանախագահ, ներկայիս «Զաման» թերթի աշխատակից Ժուսթ Լակենտիժք իր սիւնակին մէջ ուշագրաւ յօդուած մը ունի Տողու Փերինչեքի ԵՄԻԱ-ի մօտ բացուած դատավարութեան մասին:
Ստորեւ թարգմանաբար կը ներկայացնենք այդ յօդուածը.-
Կեանքի մէջ ամէնէն դժուար բաներէն մէկն է ընդունիլ հակառակորդի մը իրաւացի ըլլալը: Այդ զգացումն է, որ ապրեցայ անցեալ շաբաթ, երբ Տողու Փերինչեք ԵՄԻԱ-ի Վերին պալատին մէջ ինքզինք կը պաշտպանէր 1915-ին Օսմանեան կայսրութեան մէջ հայերու դէմ գործադրուած ցեղասպանութիւնը ուրանալու առնչութեամբ իր ըսածներուն համար:
ԵՄԻԱ-ի անցեալ շաբթուան նիստը խօսքի ազատութեան եւ «Հայկական ցեղասպանութիւնը ուրանալու» իրաւունքի իրաւական պայքարի վերջին վարագոյրն էր:
Յօդուածագիրը այս մուտքը ընելէ ետք, նախ կը ներկայացնէ Փերինչեքի դատավարութեան առաջին փուլերը` յիշեցնելով, որ 2005-ին Զուիցերիոյ մէջ ան քանի մը համաժողովներու ընթացքին ելոյթ ունեցած էր ու «միջազգային սուտ» որակած էր Հայոց ցեղասպանութեան պնդումները: Յաջորդող տարիներուն իրաւական պայքար մը սկսած էր. զուիցերիական դատարանները մեղաւոր հռչակած էին Փերինչեքը` պատմական իրողութիւնները ժխտելու եւ ցեղապաշտական մօտեցումով հայերու դէմ ատելութիւն հրահրելու յանցանքով: Թուրք գործիչը արձակուած վճռին դէմ բողոքած էր Զուիցերիոյ Վճռաբեկ ատեանին մօտ, սակայն հոնկէ ալ վճիռը չէր բեկանուած:
Փերինչեք իր իրաւունքներու պաշտպանութեան համար 2008-ին դիմում կատարած էր ԵՄԻԱ-ին ու հինգ տարի վերջ, դեկտեմբեր 2013-ին ԵՄԻԱ արդարացուցած էր թուրք քաղաքական գործիչը: Այս զարգացման լոյսին տակ, Զուիցերիոյ պետութիւնը դատը փոխադրեց ԵՄԻԱ-ի Վերին պալատ ու ի վերջոյ, 28 յունուար 2015-ին կայացաւ այս պայքար-գործընթացին վերջին հանգրուանը: Քանի մը ամիս ետք պիտի հրապարակուի վերջնական վճիռը, որ այլեւս անբեկանելի պիտի ըլլայ:
Բացէ ի բաց կը խօսիմ: Փերինչեք հակակրելի անձ մըն է, որ իմ կողմէ անընդունելի մտածումներ ունի: Ան անցեալի մէջ հետամուտ եղած է աղտոտ գործերու: Փերինչեք մըն էր Էրկենեքոնի դատավարութեան ծայրայեղ ազգայնապաշտ, խափանարար դատապարտեալներէն: Նոյնիսկ ան խափանարարական գործի մասնագէտն է: Բայց, միւս կողմէ, թուրք քաղաքական այս գործիչը ԵՄԻԱ-ի դատին մէջ իրաւացի է, որովհետեւ ըսած է, որ այս դատը «օրինաւոր ցեղասպանութեան դասակարգումին մաս չի կազմեր»:
Կարեւոր չէ, թէ մենք համակարծի՞ք ենք Փերինչեքի հետ, թէ՞ ոչ: 2013-ի իր վճռին մէջ ԵՄԻԱ բացէ ի բաց դիտել կու տար, որ այս կառոյցն չէ, որ կը վիճակուի 1915-ի դէպքերը որպէս «ցեղասպանութիւն» ճանչնալ-չճանչնալը: Դատարանը կը շեշտէր, որ Ցեղասպանութեան իրաւացիութիւնը փաստելը դժուարին ու իրաւական շատ սեղմ ըմբռնում մըն է ու կարելի է երկարօրէն բանավիճիլ այդ թեմային շուրջ: Այս տեսակէտէ, ԵՄԻԱ-ի Վերին պալատը դժուար թէ կարենայ արձակել տարբեր վճիռ մը:
Բայց կայ այլ հարց մը, որ մեծապէս կը մտահոգէ զիս: Փերինչեք Սթրազպուրկի մէջ յաղթանակի պահեր ապրեցաւ, բայց տակաւին «նշանակուած կերպար» մըն է: Իմ մտավախութիւնս այն է, որ թուրք պետութեան պաշտօնական ուրացումի քաղաքականութիւնը շատ հաւանաբար անգամ մը եւս ԵՄԻԱ-ի կողմէ ընդունելի պիտի նկատուի:
Պէտք չէ մոռնալ, որ Փերինչեքի հետ միասին թուրք կառավարութիւնն ալ, որպէս երրորդ կողմ, կը ներկայանայ այս դատավարութեան մէջ: Փերինչեքին զօրակցելու համար անցեալ շաբաթ թէ իշխող «Արդարութիւն եւ բարգաւաճում» կուսակցութենէն եւ թէ Ընդդիմադիր ժողովրդապետական կուսակցութենէն բարձրաստիճան ներկայացուցիչներ մասնակցեցան դատական նիստին: Կարծես, թէ դիտումնաւոր կերպով այս դատը ո՛չ թէ Զուիցերիոյ դէմ Փերինչեքի դատն էր, այլ թուրք քաղաքական կառոյցի դէմ` աշխարհի մնացեալ մասի դատը:
Այս մտածողութեամբ, Փերինչեքի յաղթանակը բազմաթիւ շրջանակներու մօտ 1915-ի դէպքերու մասին Թուրքիոյ պաշտօնական տեսակէտին կանանչ լոյս պիտի վառէ:
Ասիկա կարեւոր սխալ մը կրնայ ըլլալ: ԵՄԻԱ-ի դատը խօսքի ազատութեան դատ է եւ չի միտիր ճշդումներ կատարել պատմական իրողութիւններու մէջ: Փերինչեք ազատ է ըսելու այն, ինչ որ կ՛ուզէ ըսել, սակայն իր ըսածները կրնան ո՛չ մէկ կարեւորութիւն ունենալ մնացեալներուն համար: Բայց Թուրքիոյ իշխանութիւնները տարբեր պատասխանատուութիւն մը ունին: Հարիւրամեակի այս տարուան թուրք ղեկավարները պէտք չէ պահուըտին ԵՄԻԱ-ի որոշումներու ետին:
Ամբողջ աշխարհ չ՛ակնկալեր, որ Թուրքիոյ Ցեղասպանութեան հարցին շուրջ անակնկալ եւ անկիւնադարձային շրջադարձ մը ընէ: Բազմաթիւ անձեր կը յուսան, որ պիտի շարունակուի անցեալ տարի 24 ապրիլի նախօրեակին, ատենին վարչապետ, այժմ նախագահ Էրտողանի ցաւակցական գիրով սկսած նոր գործընթացը: 1915-ին Օսմանեան կայսրութեան սահմաններէն ներս պատահած այս դէպքերուն համար Թուրքիա պէտք է քանի մը քայլեր առնէ` իր ցաւը յայտնելով հայերու:
