Արցախի ժողովուրդի հիմնարար իրաւունքներու պաշտպանութեան յանձնախումբը, Հայաստանի Ազգային ժողովի «Հայաստան» խմբակցութիւնը եւ Դիւանագէտներու համահայկական խորհուրդը անդրադարձան 8 օգոստոսին Ուաշինկթընի մէջ Հայաստանի եւ Ազրպէյճանի միջեւ ստորագրուած հռչակագիրին` մտահոգութիւն յայտնելով, որ անկէ կը բացակային Արցախի ժողովուրդի տունդարձի իրաւունքը եւ Պաքուի մէջ պահուող գերիներու ազատ արձակման թղթածրարը: Անոնք անդրադարձան նաեւ այն երեւոյթին, որ այս հռչակագիրը դէմ է Հայաստանի սահմանադրութեան եւ կը հետապնդէ ընտրական նպատակներ:
Ստորեւ` Արցախի ժողովուրդի հիմնարար իրաւունքներու պաշտպանութեան յանձնախումբին յայտարարութիւնը.
«Արցախի ժողովրդի հիմնարար իրաւունքների պաշտպանութեան յանձնախումբը խոր մտահոգութիւն է յայտնում 2025 թ. օգոստոսի 8-ին Ուաշինկթընում կայացած եռակողմ հանդիպումների, ինչպէս նաեւ դրանց արդիւնքում ստորագրուած կամ նախաստորագրուած փաստաթղթերի վերաբերեալ:
«Մենք յատկապէս ափսոսանքով ենք արձանագրում ԵԱՀԿ Մինսքի խմբի մանտաթը դադարեցնելու կոչի ստորագրումը, որը միակողմանի եւ անարդարացի կերպով նպատակ ունի վերացնել Լեռնային Ղարաբաղի հակամարտութեան կարգաւորման միջազգային ճանաչում ստացած ձեւաչափը: Մենք կոչ ենք անում ԵԱՀԿ-ին` դիմակայել այս քայլին: Նոյնքան մտահոգիչ է Արցախի ժողովրդի` իրենց պատմական հայրենիք վերադառնալու իրաւունքի շրջանցումը, ինչպէս նաեւ` Պաքւում մինչ օրս անօրինական պահուող հայ գերիների անյապաղ ազատ արձակման հարցի չարծարծումը:
«Յանձնախումբը վերահաստատում է իր վճռակամութիւնը` հետապնդելու այս եւ այլ հիմնարար հարցերը, մասնաւորապէս` վերադարձի իրաւունքը, որը ամրագրուած է` Արդարադատութեան միջազգային դատարանի պարտադիր որոշման մէջ, համապատասխան ՄԱԿ-ի պայմանադրութիւններում, Եւրոպական խորհրդարանի բանաձեւերում եւ Արցախի վերաբերեալ զուիցերիական խաղաղութեան նախաձեռնութիւնում:
«Մենք պնդում ենք, որ Հայաստանի եւ Ազրպէյճանի միջեւ իսկական խաղաղութիւն հնարաւոր չէ առանց Արցախի ժողովրդի արդար իրաւունքների լիարժէք իրագործման: Ցանկացած համաձայնագիր, որը անտեսում է նրանց իրաւունքները, ջնջում է նրանց պատմութիւնը, կամ զոհաբերում է նրանց ապագան, խաղաղութեան համաձայնագիր չէ, այլ` յարձակումի արդարացում եւ ապագայ հակամարտութեան աղբիւր»:
Ազգային ժողովի «Հայաստան» խմբակցութեան ղեկավար Սէյրան Օհանեան, «Երկիր»-ին հարցումին պատասխանելով, անդրադարձած է խմբակցութեան կեցուածքին` հռչակագիրին մէջ տեղ գտած դրոյթներուն եւ ի յայտ եկած նոր գործընթացներուն վերաբերեալ: «Ստորագրուած փաստաթղթերն ու դրանց մեծ կարեւորութիւն տուող իշխանական քարոզչութիւնը որեւէ առնչութիւն չունեն իրական խաղաղութեան հետ: Նախաստորագուած պայմանագրի հրապարակումից յետոյ մենք առաւել մանրամասն կ՛անդրադառնանք այս խնդիրներին: Իսկ մինչ այդ կրկին փաստենք, որ Նիկոլ Փաշինեանը խախտում է ՀՀ սահմանադրութիւնն ու կառավարութեան ստանձնած հանրային-իրաւական պարտաւորութիւնները:
«Մեր ժողովրդին պարտադրուող պարտութիւնների այս արատաւոր շղթայից հնարաւոր է դուրս գալ, վերականգնել մեր ազգային արժանապատուութիւնը, կերտել ամուր պետականութիւն եւ բերել իրական խաղաղութիւն: Այն իրականացնելու համար պէտք է բացառել Հայաստանի գործող վարչակարգի վերարտադրութիւնը: Ազգային ողբերգութեան հեղինակը խաղաղութիւն չի կարող ապահովել», յայտնեց Օհանեան:
Դիւանագէտներու համահայկական խորհուրդի հաղորդագրութեան մէջ կը նշուի. «Օգոստոսի 8-ին Ուաշինկթընում կայացած եռակողմ գագաթնաժողովի արդիւնքները որպէս պատմական խաղաղութիւն եւ տարածաշրջանային փոխկապակցուածութեան ու ապաշրջափակման բեկումնային հանգրուան ներկայացնելը խիստ չափազանցուած է ու մոլորեցնող: Հասարակութեան թիկունքում գաղտնի պայմանաւորուածութիւններ կնքելը դարձել է օրինաչափութիւն ներկայիս վարչախմբի համար, որը հետեւողականօրէն անտեսում է Հայաստանի ժողովրդին` գոյաբանական կարեւորութեան որոշումներ կայացնելիս:
«Այսպէս կոչուած` TRIPP (Trump Route for International Peace and Prosperity – Միջազգային խաղաղութեան եւ բարգաւաճման Թրամփի ճանապարհ) նախաձեռնութիւնը պարունակում է դրոյթներ, որոնք լրջօրէն վտանգում են Հայաստանի ռազմավարական ինքնուրոյնութիւնը` կենսական ենթակառուցուածքները եւ տարանցիկ ճանապարհները դնելով օտարերկրեայ դերակատարների ազդեցութեան տակ:
«Չնայած այն պնդումներին, որ ներդրուելիք ընթացակարգերը գործելու են Հայաստանի ինքնիշխանութեան եւ իրաւասութեան ներքոյ, հիմնաւոր մտահոգութիւններ են առաջանում տարածքային ամբողջականութեան եւ պետութեան երկարաժամկէտ կենսունակութեան վերաբերեալ:
«Նոյնքան խաբուսիկ է նաեւ այն պնդումը, որ վերացւում է Հայաստանի շրջափակումը: Փոխանակ փոխադարձ եւ ինքնիշխան մուտք ապահովելու` ստորագրուած փաստաթուղթն կառուցային է դարձնում անհամաչափ երթուղիները եւ «Միջանցքային տրամաբանութիւնը», որոնք նպաստում են Ազրպէյճանի շահերին, բայց զուգահեռաբար ու համաչափօրէն խորացնում են Հայաստանի տնտեսական եւ անվտանգային խոցելիութիւնը:
«Աւելի՛ն. այս գործարքը սպառնում է ոչ միայն Հայաստանի, այլեւ այն հիմնական տարածաշրջանային տէրութիւնների շահերին, որոնք արդէն իսկ արտայայտել են իրենց վերապահումները: Այս պայմանաւորուածութիւնը վտանգում է ստեղծել նոր աշխարհաքաղաքական բաժանարար գծեր եւ կարող է առաջիկայում յանգեցնել նոր առճակատման ու բախման: Ռազմավարական ենթակառուցուածքների հարկադիր համաձայնեցումն առանց տարածաշրջանային համախոհութեան` խաթարում է Հարաւային Կովկասում ուժերի նուրբ հաւասարակշռութիւնը եւ վտանգում է աւելի լայն տարածաշրջանային անվտանգութիւնը:
«Յատկապէս յատկանշական է, որ գործարքից յետոյ Հայաստանի կառավարութիւնը զօրաշարժի ենթարկել է իր ողջ քարոզչական միջոցները` հանրութեանը մոլորեցնելու եւ համաձայնագրի իրական բնոյթը թաքցնելու համար: Հաշուարկուած այս ապատեղեկատուութեան արշաւը բացայայտում է գործարքի կործանարար հետեւանքների վերաբերեալ իշխանութիւնների գիտակցումը: Եթէ համաձայնագիրը իսկապէս բխէր ազգային շահերից, ապա ժողովրդի կողմից այն ընդունելու համար ձեռնածութիւնների կարիք չէր լինի:
«Միեւնոյն ժամանակ, միջազգային ծափահարութիւնները Հայաստանի եւ Ազրպէյճանի միջեւ, այսպէս կոչուած, խաղաղութեան հաստատման կապակցութեամբ, վտանգաւոր կերպով անտեսում են այն հարկադրանքի պայմանները, որոնց ներքոյ ձեռք է բերուել համաձայնագիրը` շարունակական սպառնալիքների, գրաւումի եւ Արցախի հայ բնակչութեան իրաւունքների կոպտագոյն խախտման խորապատկերին: Իրական խաղաղութիւնը չի կարող պարտադրուել արտաքին ճնշման եւ հաստատուել անարդարութեան միջոցով:
«Դիւանագէտների համահայկական խորհուրդը զգուշացնում է, որ այս գործարքը կարող է ճանապարհ հարթել ոչ թէ խաղաղութեան համար, այլ խթանել մշտական անկայունութիւնն ու Հայաստանի ինքնիշխանութեան շարունակական քայքայումը: Մենք խորապէս համոզուած ենք, որ տարածաշրջանում յարատեւ խաղաղութիւնը հնարաւոր է միայն այն դէպքում, երբ բոլոր ներգրաւուած կողմերը` տեղական եւ տարածաշրջանային, իրական շահագրգռուածութիւն ունեն պատուաւոր, ներառական եւ արդարացի լուծման հարցում: Ցանկացած խաղաղութիւն, որը կառուցուած է բացառման, հարկադրանքի կամ խաբէութեան վրայ, դատապարտուած է ձախողման:
«Հազարամեայ հայրենիքի մի մասի կորստի, հարիւր հազարաւոր հայերի հայրենազրկման, հոգեւոր եւ մշակութային ժառանգութեան ոչնչացման, հայ ժողովրդի առաջնորդներին պատանդ պահելու, Հայաստանին շարունակաբար ապօրինի պահանջներ ներկայացնելու փաստերը մոռացութեան մատնող եւ ապագայում դրանք բարձրաձայնելու իրաւունքից հրաժարուող իշխանութիւնների կողմից որեւէ համաձայնութիւն որպէս նուաճում մատուցելը երեսպաշտութիւն է եւ վիրաւորական է մեր ժողովրդի համար:
«Մենք կոչ ենք անում Հայաստանի ժողովրդին, սփիւռքին եւ միջազգային հանրութեանը` չտրուել վտանգաւոր պատրանքներին եւ ճիշդ գնահատել Հայաստանի շուրջ ձեւաւորուող վերահաս մարտահրաւէրները»:
