Այնճար գիւղաւանի այս տարուան Մեծարենցեան երեկոներու ծիրին մէջ կազմակերպուած մշակութային ձեռնարկներուն երկրորդը տեղի ունեցաւ կիրակի, 27 յուլիս 2025-ին, Այնճարի «Հիւղը» բնակարանի բակին մէջ: Անիկա նուիրուած էր մուսալեռցի-այնճարցի ուսուցիչ, գրագէտ եւ հրապարակագիր Եդուարդ Պօյաճեանին:
Օրուան դասախօսն էր այնճարցի նախկին ուսուցիչ Յակոբ Այնթապլեանը:
Հանդիսավար Զաւէն Ղարիպեան քանի մը նախադասութեամբ ներկայացուց օրուան դասախօսը` յիշեցնելով, որ Յակոբ Այնթապլեան նոյն բակին մէջ արդէն տուած է երեք դասախօսութիւններ, առաջինը` «Յովհաննէս Շիրազ» (2015), երկրորդը` «Աւետիք Իսահակեան» (2019), իսկ երրորդը` «Լեռ Կամսար» (2022):
Յակոբ Այնթապլեան նախ որոշ պատկերացում տուաւ յետեղեռնեան Միջին Արեւելքի հայ գրականութեան պատմութեան` շեշտելով, որ Եդուարդ Պօյաճեան կը հանդիսանայ գլխաւոր դէմքերէն մէկը, որ 1930-ական թուականներէն ետք սփիւռքի մէջ նոր որակ տուաւ մեր գրականութեան:
Ապա ան հանգամանօրէն ներկայացուց Եդուարդ Պօյաճեանի կենսագրութիւնը, որ սկիզբ կ՛առնէր Հայոց ցեղասպանութեան օրերուն, երբ տեղի ունեցաւ Մուսա Լերան հերոսամարտը, ապա անոր տեղափոխութիւնը` անապատային Այնճար մէկ կողմէ, իսկ աւելի ուշ` գիւղէն քաղաք փոխադրութիւնը: Պօյաճեանի համար թէեւ խորթ էր քաղաքի կեանքը, սակայն իբրեւ ուսանող նորաբաց Նշան Փալանճեան Ճեմարանի մէջ` Ն. Աղբալեանի եւ Լ. Շանթի շունչին տակ ամբողջ կեանք մը անցուց ան` ուսուցչութեամբ եւ գրականութեամբ լեցուած:
Այս փոթորկոտ ու հեւքոտ կենսագրութեան առընթեր, Յ. Այնթապլեան անդրադարձաւ Պօյաճեանի արձակ թէ բանաստեղծական ստեղծագործութիւններուն` մերթ ընդ մերթ կարդալով հատուածներ անոր գործերէն: Ան դիտել տուաւ, որ հայրենի հողն ու անոր հարազատ բնակիչը բացարձակ եւ անփոխարինելի արժէք են Պօյաճեանի համար: Գրագէտը ո՛չ միայն կը պեղէ հողն ու կ՛անդրադառնայ մեր անգին գանձերուն, այլ մանաւանդ կը թափանցէ հայ գիւղացիի հոգիին խորերն ու հարազատօրէն կը ներկայացնէ հայրենիքի կարօտ գաղթական հայու ողջ հոգեբանութիւնը: Սէրն ու վիշտը միշտ անբաժան ըլլալով իրմէ` Պօյաճեան յաճախ ծայրայեղութեամբ հարուածած է անարդարն ու սխալը:
Այնթապլեան յայտնեց, որ Մուսա Լերան պարպումը Պօյաճեան համազօր նկատած է Հայոց ցեղասպանո_ վերջը չհամակերպեցաւ կեանքի այդ իրականութեան:
Պօյաճեանի գրական ստեղծագործութիւնները բաւական ընդարձակ են, երիտասարդ հասակին սկսած է աշխատակցիլ բազմաթիւ թերթերու` «Հայրենիք», «Յառաջ», «Ազդակ», «Ակօս», «Հասկ», «Նայիրի» եւ այլն: Ան մաս կազմած է նաեւ «Բագին»-ի հիմնադիր կազմին` Պ. Սնապեանի եւ Կ. Սասունիի հետ, ըլլալով նաեւ անոր առաջին խմբագիրներէն:
Այնթապլեան յիշեց, որ Պօյաճեան ունեցած է տասնեակ մը գործեր, ինչպէս` «Սէր եւ վիշտ», «Հողը», «Թուղթ զաւակներուս», «Տոմար տարագրի», «Երկու նամակ», «Ծննդավայր կորուսեալ», «Երկեր», «Դէմքեր», «Դուն», «Միտք պահէ» եւ շատ ուրիշներ:
Մշակութային երեկոն յագեցած էր նաեւ գեղարուեստական յայտագիրով. Յասմիկ Այնթապլեան սրինգով նուագեց Ian Clark-ի «Hypnosis»-ը, մինչ Միսաք Անտոնեան ասմունքեց Պօյաճեանի «Գինով Ալեքսան» նշանաւոր բանաստեղծութիւնը: Երեկոն եզրափակուեցաւ Արփա Սնապեան-Անտոնեանի մատուցած Եդուարդ Պօյաճեանի «Միտք պահէ» հրատարակութենէն հատուածներով:
