ՏԻԳՐԱՆ ՃԻՆՊԱՇԵԱՆ
Հայաստան դարձած է շփոթեցնող հակասութիւններու երկիր մը: Լրահոսը լիքն է բուռն երեւոյթներով. խուզարկութիւններ, ձերբակալութիւններ, հայհոյալից եւ սպառնալից յայտարարութիւններ պետական պաշտօնատարներու կողմէ, Սիւնիքի մասին վտանգալից բացայայտումներ, Էջմիածինը գրաւելու մասին յայտարարութիւններ եւ նմանատիպ այլ դրսեւորումներ: Մտահոգութիւն եւ տագնապ յառաջացնող եղելութիւններու անդադրում տարափ մը: Միւս կողմէ, Երեւանի փողոցներուն եւ բակերուն մէջ տագնապի ոչ մէկ նշան կը նշմարուի, կեանքը կը շարունակուի իր բնական հունով:
Իշխանութեան մունետիկները, պատրաստուող նոր զիջումները շղարշելու միտումով, անդադար կը խօսին ինքնիշխանութեան նուաճման մասին: Իբրեւ թէ ինքնիշխանութիւնը նուաճած ենք ազատուելով արցախեան խնդիրէն եւ Ազրպէյճանի ու Թուրքիոյ հետ հաշտութեան գործընթաց սկսելով: Արցախ, Արեւմտեան Հայաստան, Հայ դատ, Ցեղասպանութեան ճանաչում եւ պահանջատիրական ամէն աշխատանք ներշնչուած են օտարներու կողմէ, արգելք հանդիսանալու համար իրական Հայաստանի, պետութեան հետ շփոթուած հայրենիքի «գաղափարախօսութեան» իրագործման դէմ: Իրական Հայաստանի կայացումը արգելակող գլխաւոր օտարը Ռուսիան է: Որեւէ բողոք Նիկոլ Փաշինեանի կողմէ առաջ քաշուած թեզերուն ու գաղափարներուն դէմ ներշնչուած է Ռուսիոյ կողմէ, որ Հայաստանի դէմ հիպրիտային (քողարկուած` ուրիշներու միջոցով) պատերազմ կը մղէ: Առանց Ռուսիոյ կարծեցեալ թէ իրաւ միջամտութիւնը բացառելու, արձանագրենք, որ ամէն ընդդիմութիւն Ռուսիոյ վերագրելու մոլուցքը նպատակ ունի ընդդիմադիրները վարկաբեկելու, զանոնք ներկայացնելով իբրեւ օտարի, ոչ աւելի եւ ոչ պակաս, գործակալներ:
Ռուսիոյ գործակալներ են նաեւ Ամենայն հայոց կաթողիկոսը եւ իր անմիջական շրջապատի հոգեւորականները: Օտարի գործակալներէն ձերբազատումը պետութեան ազգային անվտանգութեան խնդիր է. նոյնիսկ` առաջնահերթութիւն:
Կաթողիկոսէն ու իր գործակիցներէն ձերբազատումը կատարելու համար պատրուակ պէտք է: Պատրուակը, որ աւելի քան քառորդ դարու հնութիւն ունի, գտնուեցաւ. եկեղեցւոյ ներքին կեանքին վերաբերող խնդիր մը վերածուեցաւ ազգային անվտանգութեան խնդիրի: Նոյնիսկ համալսարանը չաւարտած Նիկոլ Փաշինեան, որ քաղաքագէտ է, բանասէր, գիւղատնտես ու ճարտարագէտ, հագաւ եկեղեցական կանոնագէտի պատմուճանը եւ որոշեց կաթողիկոս ու արքեպիսկոպոսներ կարգալոյծ հռչակել: Բարձրաստիճան հոգեւորականները սկսան կոչուիլ իրենց աշխարհական, աւազանի անուններով: Քանի որ Նիկոլ Փաշինեան ինքզինք կը նկատէ Հայ առաքելական սուրբ եկեղեցւոյ հաւատաւոր հետեւորդ, Աստուածաշունչ ու սաղմոսներ կարդացող, ան նոր մասնագիտութիւն մըն ալ աւելցուց իր տիտղոսներուն ու դարձաւ աստուածաբան: Հրապարակային ելոյթներու ընթացքին Նիկոլ Փաշինեան, իր արարքները մեկնաբանելու ու արդարացնելու համար, քրիստոսաբանական հարցեր կ՛արծարծէ:
Աստուածաբանութիւնը, քրիստոսաբանութիւնը եւ կանոնագիտութիւնը տեսական գիտութիւններ են: Ասոնք գործադրութեան դնելու համար, գործնական աշխատանք պէտք է: Նիկոլ Փաշինեան յայտնած էր, որ կարգ մը եկեղեցականներէ (ընդհանրապէս կարգալոյծ եղած) եւ աշխարհականներէ կազմուած խումբ մը կաթողիկոսը պիտի վտարէ վեհարանէն: Խումբին աշխարհականները պէտք է կարդացած ըլլան Աւետարանները ու նկատուին վաւերական հաւատացեալներ. անոնք կ՛անդամակցին «բարեվարքութեան» քննութենէ մը անցնելէ ետք: Խումբին կազմութիւնը, խաղաղութեան պայմանագրի բանակցութիւններուն նման, գաղտնի է:
Նիկոլ Փաշինեան ժողովուրդը հրաւիրած է Վաղարշապատ քաղաքի հրապարակը ցոյցի, այնտեղէն սկսելու համար կաթողիկոսին, ներողութիւն` Կտրիճ Ներսիսեանին, վտարումը Էջմիածնի վեհարանէն: Թուականը անորոշ է: Մեր շունչը բռնած` կը սպասենք նոր զարգացումներու:
Ինչպէս կ՛ըսեն` բարին Աստուծմէ:
