Հոգեբանին Կարծիքով. Ինչպէ՞ս Պաշտպանել Երեխան Բռնածաղրէն

Պատրաստեց՝ ՇՈՒՇԻԿ ՄԱՒԻՍԱԳԱԼԵԱՆ

Շատ ցաւալի է, երբ ծնողը կ՛անդրադառնայ, որ իր երեխան բռնածաղրի պատճառով մարմնական եւ յուզական ցաւ կ՛ապրի: Շատ ծնողներ չեն գիտեր, թէ ինչպէ՛ս օգնեն իրենց երեխային` պաշտպանուելու բռնութենէն: Անշուշտ որ առաջին հերթին պէտք է խօսիլ երեխային հետ, ուշադրութիւն դարձնել որոշ նշաններու եւ, վերջապէս, ձեռնարկել գործնական քայլերու:

Ո՞ր նշաններէն պէտք է զգուշանալ

Երեխաները յաճախ չեն կրնար բանաւոր արտայայտել իրենց անհանգստութիւնները, հետեւաբար կարեւոր է ուշադիր ըլլալ հետեւեալ նշաններուն.

Ա.- Ֆիզիքական հետքեր. անյայտ պատճառներով կապտուկներ, ճանկռտուածքներ, սպիացող վէրքեր…
Բ.- Դպրոց երթալու վախ. երեխան կրնայ խուսափիլ դպրոց երթալէ կամ դպրոցական ձեռնարկներէ,
Գ.- Յուզական անկայունութիւն. տագնապի, լարուածութեան եւ ջղագարութեան տեսարաններ,
Դ.- Ընկերային մեկուսացում. սակաւաթիւ դասընկերներ կամ ընկերներու յանկարծակի բացակայութիւն,
Ե.- Ֆիզիքական ցաւեր,
Զ.- Շեշտուած գաղտնապահութիւն,
Է.- Բարկացկոտութիւն կամ յանկարծակի զայրոյթի պոռթկումներ:

Ի՞նչ ընել, եթէ երեխան բռնածաղրի զոհ է

Եթէ հաստատուի, որ երեխան բռնածաղրի կ՛ենթարկուի, պէտք է դիմել հետեւեալ քայլերուն

Ա.- Կարեւոր է բաց եւ անկեղծ հաղորդակցութիւն ստեղծել, որպէսզի երեխան կարենայ պատմել իրեն հետ կատարուածի մասին:
Բ.- Լսել երեխան` առանց մեղադրանքներու կամ հարցին պատճառը քննարկելու: Հաւաստիացնել, որ ինք մեղաւոր չէ եւ շուտով օգնութիւն պիտի ստանայ:
Գ.- Դպրոցին հետ կապ պահել եւ գործակցիլ դպրոցի հոգեբանին հետ:
Դ.- Որպէս ծնողք` սատարող ըլլալ եւ ցոյց տալ երեխային, որ միշտ իրեն կողքին են:

Ինչո՞ւ կարեւոր է միջամտել

Բռնածաղրը կրնայ երեխային ֆիզիքական եւ հոգեկան առողջութեան վրայ լուրջ բացասական ազդեցութիւն ունենալ: Ան կրնայ յանգեցնել` տագնապի, հոգեկան անկումի, ուսումնական արդիւնքներու նահանջի:

Կանխարգելում

Բարեբախտաբար դպրոցներէն ներս յաճախ կ՛արծարծուի բռնածաղրի երեւոյթը, բայց շեշտենք, որ ծնողքին դերն ալ շատ կարեւոր է: Երեխային սատարելով եւ ճիշդ ուղղութեամբ ուղղորդելով` ծնողները կ՛օգնեն անոր` յաղթահարել այս դժուարութիւնը:

Ստուգենք Մեր Գիտելիքները

 Ճիշդ Եւ Սխալ Կարծիքներ
Շաքարի Մասին

Առողջութեան միջազգային կազմակերպութիւնը (OMS) կը յանձնարարէ օրական 50 կրամէն աւելի շաքար չսպառել: 50 կրամ շաքարը կը համապատասխանէ 10 կտոր խորանարդաձեւ շաքարի:

Շաքարի չարաշահումը կը խաթարէ նիւթափոխականութիւնը, աստիճանաբար կը ճարպակալէ լեարդը, դուռ կը բանայ շաքարախտի ու սրտանօթային հիւանդութիւններու եւ անդարձ վնասներ կը պատճառէ մեր տեսողութեան:

Ստորեւ` ճիշդ եւ սխալ կարծիքներ շաքարի մասին:

– Շաքար կայ բոլոր սննդամթերքներուն մէջ:

Ճիշդ. կան «անմեղ» համարուած ուտելիքներ, որոնք թէեւ հարուստ են շաքարով, բայց հակառակ տպաւորութիւն ձգած են շատերու վրայ: Հետեւաբար պէտք է զգուշանալ` չոր պտուղներէն, քաղցր մածուններէն, սուշիէն,  պահածոյ բանջարեղէններէն, բրինձով շօթերէն, խեչափառի ցպիկներ թիթեղեայ կամ ապակեայ շիշերով վաճառուող պաղ թէյերէն, քորն ֆլեքսներէն, հացահատիկի ցպիկներէն եւ այլն…

– Շէկ շաքարը աւելի լաւ է, քան` ճերմակ շաքարը:

մասամբ ճիշդ. ամբողջական կամ շէկ շաքարը, որ զտման կամ մշակման չէ ենթարկուած, քանի մը կենսանիւթեր եւ հանքայիններ կը պարունակէ եւ աւելի արտայայտիչ համ ունի, բայց` զգո՛ւշ, շէկ շաքարը կամ նոյն բացասական ազդեցութիւնները ունի, որքան` ճերմակը: Նաեւ պէտք է զգուշանալ շեշտուած շէկ շաքարներէն, որոնք խարդախուած եւ քարամելով գունաւորուած ճերմակ շաքար են:

***

Քաղցրացուցիչները շաքարը փոխարինող լաւ այլընտրանք են:

Սխալ. քաղցրացուցիչները (ասփարթամ, սիսքթալոզ, սթեւիա եւ այլն…) յաճախ կ՛օգտագործուին որպէս շաքարը փոխարինողներ, քանի որ գրեթէ ջերմուժ չեն պարունակեր: Սակայն մուկերու վրայ կատարուած ուսումնասիրութիւններ վկայած են, որ երկար ժամանակի վրայ վերոյիշեալ քաղցրացուցիչներու օգտագործումը կը խաթարէ աղիքային միքրօֆլորային կազմը եւ կը նպաստէ ճարպակալման ու շաքարախտի առաջացման:

Նոյն այս քաղցրացուցիչներէն, ոմանք, օրինակ` ասփարթամի օգտագործումը մուկերուն մօտ նպաստած է որոշակի ուռուցքներու յառաջացման:

***

Ամենավատ շաքարը թաքնուած է վերամշակուած մթերքներուն մէջ:

Ճիշդ. ոչ թարմ, այլ վերամշակուած ուտեստները ինչպիսիք են` խոզապուխտի բոլոր տարբերակները, պատրաստ կերակուրներն ու քաղցրաւենիքները, պաղպաղակներն ու քորն ֆլեքսները. այլ խօսքով, գերմշակուած մթերքները թաքնուած շաքարի բոյն են: Յանձնարարելի է սահմանափակել անոնց սպառումը եւ հնարաւորինս տունը պատրաստել փիցան, կարկանդակները, երշիկը. հրաժարիլ պահածոներէն եւ նախապատուութիւնը տալ թարմ կամ սառեցուած բանջարեղէններուն եւ պտուղներուն, որոնց մէջ աւելցուած շաքար եւ պահպանիչներ չկան:

Ճիշդ Կեցուածքին Առաւելութիւնները

Ճիշդ կեցուածքը կարեւոր է բոլորին համար:

Ճիշդ կեցուածքը մեզի անմիջապէս աւելի գրաւիչ, կանացի, ինքնավստահ եւ նրբագեղ տեսք կը հաղորդէ:

Կինը կրնայ հագուիլ ամենասուղ հագուստը, կրել ամենաթանկ գոհարեղէնները, ունենալ ամենագեղեցիկ սանտրուածքը, բայց եթէ անոր կեցուածքը վատ է, կախարդանքը կը կորչի…

Իսկական նրբագեղ կինը չի կրնար աշխատանքային հանդիպման ժամանակ, ձեռքերը խաչաձեւ ծալած չի նստիր խօսակիցին դիմաց, ձեռքը երեսին` խեղճացած տեսք չ՛որդեգրեր, աթոռին նստած` կռնակը ուղիղ կը պահէ եւ կքած դիրքէ կը խուսափի եւ վերջապէս երբ ոտքի դիրքով է գլուխը բարձր կը պահէ, ուսերը` դէպի ետ, իսկ ձեռքերուն անկաշկանդ տեսք կու տայ:

Ճիշդ կեցուածքի օրինակները շատ են, այսօրուան սիւնակով կը բաւարարուինք 5 պարզ օրինակներով:

Խոհագիր

Ձմերուկի Աղցան

Բաղադրիչներ

Կէս ձմերուկ` խորանարդաձեւ կտրատուած
200 կ ֆեթա պանիր` խորանարդաձեւ կտրատուած
100 կ սեւ ձիթապտուղ` կորիզազերծուած
5 ապուրի դգալ ձիթապտուղի ձէթ
1 թէյի դգալ կիտրոնի հիւթ
1 թէյի դգալ պալսամիք քացախ
Աղ
Թարմ անանուխի տերեւներ

Պատրաստութիւն

Աղցանի խորունկ ամանի մը մէջ լեցնել խորանարդաձեւ կտրատուած ձմերուկն ու ֆեթա պանիրը: Աւելցնել ձիթապտուղը եւ անանուխի տերեւները (ընտրել ցօղունին գլխիկները):

Փոս ամանի մը մէջ խառնել ձէթը, կիտրոնի հիւթը, պալսամիք քացախն ու աղը: Ստացուած միատարր թանձրուկը աւելցնել աղցանին, զգուշութեամբ խառնել եւ սառնարանը պահել մինչեւ մատուցման ժամը:

Ձմերուկին օգտակար յատկութիւնները.

– Ձմերուկը ծարաւը կը յագեցնէ: 92 առ հարիւր ջուր պարունակող ձմերուկը տաք եղանակին զովանալու եւ ծարաւը յագեցնելու համեղ միջող է:

– Ան կը խթանէ դիմադրողական համակարգը:

– Փոթասիոմով եւ Պէ. 6-ով հարուստ ձմերուկը կը զօրացնէ մկանները: Հետեւաբար ձմերուկը յանձնարարելի է մարզիկներուն` մարզումներէն առաջ եւ ետք:

– Ձմերուկը Ա. կենսանիւթ կը պարունակէ, ինչ որ կ՛աշխուժացնէ քոլլաժենի եւ էլասթինի արտադրութիւնը, որ իր կարգին կ՛ապահովէ մորթին առաձգականութիւնը եւ երիտասարդութիւնը:

– Պէ. խումբի կենսանիւթեր (Պէ.1, Պէ.5 եւ Պէ. 6) պարունակող ձմերուկը կը նպաստէ սերոթոնինի, մելաթոնինի եւ տոփամինի արտադրութեան, իսկ այս երեքը յայտնի են որպէս անհանգստութիւնը, վախը եւ ընկճախտը կարգաւորողներ:

Ձմերուկը, 100 կրամի մէջ` 40 ջերմուժով, 10-ը ամենացած ջերմուժ պարունակող պտուղներէն մէկն է. այսուհանդերձ,  շաքարախտաւորները պէտք չէ չարաշահեն անոր սպառումը:

Փորձառուներու Կարծիքով

Ձմերուկ ընտրելու ատեն ուշադիր եղէք, որ անոր վրայ դեղնաւուն բիծ ըլլայ: Որքան դեղին է բիծը, այնքան աւելի համեղ կ՛ըլլայ ձմերուկը:

Ձմերուկին պտղակոթը եթէ կանաչ է, կը նշանակէ, որ ան ժամանակէն առաջ քաղուած է: Ընտրեցէք չորցած պտղակոթով տարբերակը, որ թէ՛ հիւթեղ եւ թէ՛ համեղ կ՛ըլլայ:

*
*  *

Շաբթուան Բանաստեղծութիւնը

Ռումբեր են կախուել աշխարհի գլխին,
Նստած է աշխարհն ռումբերի վրայ…
Աշխարհը մօր պէս դողում է կրկին
Իր ձեռով ցանած հունդերի վրայ:

Հոգուս մէջ առել տագնապն աշխարհի
Ու միտք եմ անում իմ դերի վրայ.
Ամենաահեղ ռումբը դառնայի,
Պայթէի բոլոր ռումբերի վրայ:

Հ. ՍԱՀԵԱՆ