Ուսումնասիրութիւնների Եւ Ծրագրերի Առաջարկներ
ՀՅԴ Բիւրոյի Երիտասարդական գրասենեակը յայտարարում է «Հայ ուսանողութիւնը Արցախի համար» խորագրով ուսումնասիրութիւնների մրցութային ծրագրի 2025-ի (երկրորդ) թողարկումը, որի նպատակն է համախմբել հայ ուսանողութեանը արցախահայութեան վերադարձի իրաւունքի շուրջ: Մրցոյթը նախաձեռնում ենք` նկատի ունենալով արցախահայութեան վերադարձի իրաւունքի արդիականութիւնը եւ գիտակցելով հայ ուսանողութեան մասնագիտական ներուժն այս հիմնահարցին ծառայեցնելու անհրաժեշտութիւնը:
Ծրագրի հիմնական նպատակն է միաւորել հայ ուսանողութեան կարողութիւնը եւ ներուժը` քաղաքական, տնտեսական, հասարակագիտական, իրաւագիտական, մշակոյթի եւ հետաքննողական լրագրութեան բնագաւառներում եւ այն հասանելի դարձնել արցախահայութեան վերադարձի իրաւունքի ուղղութեամբ հայանպաստ գործունէութիւն ծաւալող ազդեցիկ հիմնարկներին եւ մարմիններին` արդիւնաւէտ օգտագործման համար: Այս ծրագրի հովանաւորն է Արցախի Հանրապետութեան ԱԺ-ի (Ազգային ժողովի) կողմից լիազօրուած` Արցախի ժողովրդի հիմնարար իրաւունքների պաշտպանութեան կոմիտէն, գլխաւորութեամբ Հայաստանի արտաքին գործերի նախկին նախարար Վարդան Օսկանեանի:
Առ այդ, կոչ ենք անում Հայաստանից, Արցախից եւ սփիւռքից 20-35 տարեկան ուսանողներին մասնակցել այս ծրագրին:
Մասնակիցների աշխատանքը կը վերահսկեն հանրայայտ մասնագէտներ, որոնք կը ծառայեն որպէս խորհրդատուներ (mentors):
Յայտադիմումները եւ ուղեկցող նպատակային բացատրագրերը հարկաւոր է ներկայացուեն 2025-ի ապրիլի 20-ը ներառեալ, այցելելով կայքը:
Հետազօտական աշխատանքների ներկայացման վերջնաժամկէտը 2025-ի յուլիսի 31-ն է:
Ծրագրի համար նախատեսուած են հետեւեալ նիւթերը եւ խորհրդատուները.
Նիւթեր
Միջազգային Իրաւունք Եւ Փորձ
1.- Բռնի տեղահանուածների վերադարձի իրաւունքի իրաւաքաղաքական հիմքերը միջազգային իրաւունքի շրջանակներում: Մարդու իրաւունքների եւրոպական դատարանը, Միջազգային արդարադատութեան դատարանը եւ այլ միջազգային հաստատութիւններ` այս իրաւունքի իրաւական հաստատման եւ իրագործման համատեքստում (պարունակի մէջ):
– Ֆիլիփ Րաֆֆի Գալֆայեան, միջազգային օրէնքի դոկտոր, իրաւաբանական խորհրդատու, գիտաշխատող եւ դասախօս Փարիզի «Պանթէոն Ասաս» համալսարանի, Ֆրանսա:
2.- Բռնի տեղահանուածների վերադարձի իրաւունքի իրականացման նախադէպերի համեմատական վերլուծութիւն եւ քաղուելիք դասեր. արցախահայութեան խնդրի իւրայատկութիւնները (եթէ կան):
– Գառնիկ Քերքոնեան, իրաւաբան, միջազգային օրէնքի մասնագէտ, Միացեալ Նահանգներ:
3.- Արցախահայերի իրաւունքները` որպէս բնիկ ժողովուրդ, միջազգային իրաւունքի ներքոյ: Վերադարձի իրաւունքի դերը Արցախի բնիկ հայութեան գոյատեւման եւ զարգացման ապահովման համատեքստում:
– Գէորգ Յակոբճեան, իրաւաբան, միջազգային օրէնքի դոկտոր, Հայ իրաւական կենտրոնի տնօրէն խորհուրդի անդամ, Միացեալ Նահանգներ:
Վերադարձի Պայմաններ
4.- Արցախահայերի վերադարձի պայմանների եւ նրանց ակնկալիքների վերլուծական քննարկում` հիմնուած հարցախոյզերի եւ դէմ առ դէմ հանդիպումների միջոցով ձեռք բերուած վիճակագրական տուեալների վրայ:
– Աշոտ Ղուլեան, պատմաբան, Արցախի Հանրապետութեան Ազգային ժողովի նախկին նախագահ, Հայաստան:
5.- Արցախահայութեան վերադարձի իրաւունքի իրականացման անվտանգային նախապայմանները, նրանց ապահովման տարբերակներն ու կիրառելիութիւնը:
– Կիրօ Մանոյեան, ՀՅԴ Բիւրոյի անդամ եւ Հայ դատի քաղաքական հարցերի գրասենեակի պատասխանատու, Հայաստան:
6.- Արցախահայութեան կարգավիճակի հարցը` Արցախ վերադարձի ժամանակ: Արցախի կառավարման հնարաւոր տարբերակներ եւ մոտելներ (նախատիպեր):
– Արտակ Բեգլարեան, Արցախի Հանրապետութեան մարդու իրաւունքների նախկին պաշտպան, Հայաստան:
7.- Բռնի տեղահանուած արցախահայութեան հաւաքական վերադարձի կարեւորութիւնը եւ խմբակային կամ անհատական վերադարձի վտանգները:
– Յարութ Սասունեան, «Քալիֆորնիա Քուրիըր» պարբերաթերթի գլխաւոր խմբագիր, Միացեալ Նահանգներ:
8.- Արցախահայութեան վերադարձի իրաւունքի իրականացման համար` Հայաստանի Հանրապետութեան հետ անխափան ցամաքային կապի անհրաժեշտութիւնը: Այս նպատակով տարածաշրջանային ճանապարհային հաղորդակցութեան միջոցների նոր պատկերացումների ներկայացման փորձ:
– Եղիա Թաշճեան, Պէյրութի ամերիկեան համալսարանի Հետազօտական կենտրոնի դասախօս, Լիբանան:
Դերակատարների Առնչութիւն
9.- Արցախի Հանրապետութեան կառավարման համակարգի օղակների դիրքորոշման կարեւորութիւնը արցախահայութեան վերադարձի իրաւունքի հետապնդման գծով եւ կատարուած աշխատանքները: Արցախի Հանրապետութեան համար առաջարկութիւն` ի նպաստ վերադարձի քաղաքականութեան:
– Արմէն Սարգսեան, պատմաբան, Արցախի Հանրապետութեան Ազգային ժողովի պատգամաւոր, Հայաստան:
10.- Հայաստանի Հանրապետութեան դիրքորոշման կարեւորութիւնը արցախահայութեան վերադարձի իրաւունքի հետապնդման գծով եւ կատարուած աշխատանքները, թեր եւ դէմ յայտարարութիւնները: Հայաստանի Հանրապետութեան համար առաջարկութիւն` ի նպաստ արցախցիների վերադարձի քաղաքականութեան:
– Շահան Գանտահարեան, Պէյրութի «Ազդակ» օրաթերթի գլխաւոր խմբագիր, Լիբանան:
11.- Միջազգային, տարածաշրջանային եւ առանձին ուժերի եւ պետութիւնների դիրքորոշումը, շահագրգռուածութիւնը եւ հաւանական դերակատարութիւնը արցախահայութեան վերադարձի գծով:
– Դոկտ. Գէորգ Ղուկասեան, ՀՅԴ Հայ դատի Կենտրոնական գրասենեակի ծրագրերի պատասխանատու, Հայաստան:
12.- Միջազգային կազմակերպութիւնների դերը ի դէմս` ՄԱԿ-ի, ԵԱՀԿ-ի, ԵՄ-ի եւ այլ (եթէ կան)` արցախահայութեան վերադարձի հարցերի լուծման գծով եւ նրանց հնարաւոր դերը Արցախում:
– Մարիօ Նալպանտեան, ՀՅԴ Հայ դատի Կենտրոնական խորհրդի անդամ, Ընկերվար միջազգայնականի փոխնախագահ, Արժանթին:
13.- Միջազգային մարդասիրական կազմակերպութիւնների դերակատարութիւնը արցախահայութեան գծով` ներկայումս որպէս տեղահանուածների եւ ապագայում վերադարձի պարագային:
– Դոկտ. Կարին Յովսէփեան, Ֆրանսական համալսարանի իրաւաբանական բաժանմունքի դեկան (վարիչ), Հայաստան:
14.- Արցախահայութեան վերադարձի իրաւունքի հարցով բանակցային հարթակների ստեղծման գործնական հնարաւորութիւնները եւ մեքանիզմները (գործիքակազմերը):
– Գասպար Կարապետեան, ՀՅԴ Հայ դատի Եւրոպայի գրասենեակի նախագահ, Պելճիքա:
Արցախի Հայկական Ինքնութեան Պահպանում
15.- Վերադարձի իրաւունքի հարցում, Արցախի պատմամշակութային ժառանգութեան պահպանութեան կարեւորութիւնը եւ գործնական հնարաւորութիւնները:
– Արցախի թեմի առաջնորդ Վրթանէս եպս. Աբրահամեան, Հայաստան:
16.- Արցախահայութեան գոյքի պահպանութեան անհրաժեշտութիւնը վերադարձի իրաւունքի իրականացման համատեքստում եւ նրա գործնական հնարաւորութիւնները:
– Գեղամ Ստեփանեան, Արցախի Հանրապետութեան մարդու իրաւունքների պաշտպան, Հայաստան:
Ազրպէյճանի Դիրքորոշումն Ու Քայլերը
17.- Ազրպէյճանի կեցուածքը ընդհանրապէս վերադարձի իրաւունքի եւ յատկապէս` արցախցիների վերադարձի իրաւունքի վերաբերեալ:
– Աբրահամ Գասպարեան, «Ճենեսիս Արմինիա» կենտրոնի հիմնադիր տնօրէն, Հայաստան:
Ուսումնասիրութիւնները գնահատուելու են հետեւեալ չափանիշներով.
– Արդիականութիւն,
– Կիրառական նշանակութիւն,
– Հետազօտական աշխատանքի ծաւալ,
– Աշխատանքի առարկայական հիմնաւորութիւն,
– Տեխնիկական (արհեստագիտական) պահանջների յարգում:
Խրախուսելի է մրցոյթին մասնակցութիւնը նաեւ խմբերի առաջացմամբ: Ուսանողները կարող են կազմել առաւելագոյնը 3-ական անդամ ունեցող խմբեր:
Պատրաստուած հետազօտութիւնները քննուելու են խորհրդատուներից բաղկացած դատակազմի կողմից:
Մրցոյթին մասնակցած բոլոր ուսանողները կը ստանան խորհրդանշական նուէրներ: Դատակազմի կողմից ընտրուած լաւագոյն ուսումնասիրութիւնների հեղինակները կը ստանան կրթաթոշակ. առաջին մրցանակին արժանացած ուսանող/խումբ` 1000, երկրորդ մրցանակ` 750 եւ երրորդը` 500 ամերիկեան տոլար պարգեւներով:
Մրցոյթի աւարտին կը գումարուի առցանց խորհրդաժողով, որտեղ լաւագոյն ուսումնասիրութիւնները կը ներկայացուեն հանրութեանը: Նաեւ բոլոր աշխատութիւնները կը հրատարակուեն հայաստանեան եւ սփիւռքեան մամուլում:
Մրցոյթի արդիւնքները կը հրապարակուեն սոյն թուականի սեպտեմբեր 2-ին:
Լուսաբանական հարցերի եւ յաւելեալ տեղեկութիւնների համար դիմել հետեւեալ հասցէին` ayf@arf.am:
ՀՅԴ ԲԻՒՐՈՅԻ ԵՐԻՏԱՍԱՐԴԱԿԱՆ ԳՐԱՍԵՆԵԱԿ
