Վարդանանցով Արմատաւորուած Հայու Մարտնչող Ու Չյանձնուող Նկարագիրը Վերականգնելու Անհրաժեշտութիւնը

ՐԱՖՖԻ ՏԷՄԻՐՃԵԱՆ

… Մեր փոքրիկներուն պէտք է սորվեցնել, թէ դուք հայրենիք ունիք, յափշտակուած հայրենիք. անոնց ամէն բան պէտք է սորվեցնել. գիտութիւն, լեզու, նկարչութիւն, բայց ամէն բանէ առաջ եւ ամէնէն վեր մէկ բան սորվեցնել` հայութիւն…

ՆԻԿՈԼ ԱՂԲԱԼԵԱՆ

1574-րդ տարին է, որ կը նշենք Վարդանանց ճակատամարտը: Ինչո՞ւ այսքան կարեւորութիւն տալ պատմական դէպքի մը, որ ժամանակի, աշխարհագրական, քաղաքական եւ ռազմավարական առումով ոչ մէկ նշանակութիւն ունի: Մեր պատմութիւնը լի է ճակատամարտներով, բայց ինչո՞ւ Վարդանանցը տարբեր է ու տակաւին կը յիշատակուի, եւ այսօր որքա՞ն էական է նշեալ ճակատամարտին յիշատակումը:

Վարդանանցին յիշատակումը ունի գաղափարական-դաստիարակչական խորք, որ ե՛ւ ազգային է, ե՛ւ հոգեւոր: Վարդանանցով 1574 անգամն է, որ ազգովին կը վերահաստատենք հայու տեսակը, մարտական շունչը եւ արմատներուն ու արժէքներուն կառչուածութիւնը:

Այսօր, երբ աւելի քան երբեք վտանգուած է Վարդանանցի ոգին, այսօր, երբ հայու տեսակը փոխելու ճիգեր կը կատարուին, այսօր, երբ թշնամիներուն կամակատարը ըլլալու հետեւողական փորձերու մէջ ենք, եւ այսօր, երբ տիրական են յանձնուողական հոգեվիճակները, ապա այսօր առաւել եւս կարիք կայ յիշեցնելու Վարդանանցով արմատաւորուած հայու մարտնչող ու չյանձնուող նկարագիրը վերականգնելու անհրաժեշտութիւնը:

Աւարայրի դաշտը չկայ, Մամիկոնեան տոհմը կազմաքանդուած է, բայց կար մէկ բան, որ 1574 տարի սերունդէ-սերունդ փոխանցուած է, եւ որ այսօր վտանգուած է, այդ ալ մեր ազգային եկեղեցական պատկանելիութիւնն է, հայու կերպարն է` իր աւանդութիւններով, նկարագիրով, մշակոյթով, լեզուով, դատով եւ հաւաքական տեսլականով:

Ներկայիս Արցախի ֆիզիքական կորուստէն առաւել եւս վտանգաւոր կացութեան մէջ կ՛ապրինք: Այսօրուան ճիգը հայրենիքի գաղափարը սպաննելն է: Այսօրուան գրաւուած հողը վաղը կարելի է ազատագրել, բայց այսօր փճացած ու այլանդակուած հայու տեսակը, որ չունի հայրենիքի գաղափար, չունի համահայկական զգացողութիւն, չունի դատի ըմբռնողութիւն, ապա վաղը չի կրնար ջահը բարձր պահել ու գործը շարունակել: Հո՛ս է մեր խնդիրը, որովհետեւ ներկայիս Հայաստանի իշխանութիւններու հակահայ քաղաքականութեան առանցքը «ապադաստիարակել» ու ապազգայնացնել է նոր սերունդը, որպէսզի վաղը նոյնիսկ չմտածէ, թէ Արցախը հայկական էր, Մուշը Արեւմտեան Հայաստանի մէկ օղակն էր, Թուրքիան մեր թշնամին է, հողային պահանջք ունինք…

Եւ այս պայմաններուն մէջ Վարդանանց խորհուրդը սերունդներուն փոխանցելը անհրաժեշտութիւն է, որովհետեւ մեր իրականութեան մէջ երբ վարդանները ներկայ էին, ապա վասակները դուրս մնացած էին, ընկերութեան մաս չէին կազմեր:

Ուրեմն Վարդանանցը յիշատակելը մեր հայու իւրայատուկ տեսակի յիշատակումն է: Վարդանանցը նշելը յուշ է վերադառնալու մեր արմատներուն: Վերջապէս, Վարդանանց տօնելը կը նշանակէ սերունդներուն մէջ փորագրուած պահել մանկապարտէզէն սորված պարզ, բայց միեւնոյն ատեն այս խորիմաստ տողերը.

– Հա՛յ եմ ես, հա՛յ եմ ես,
Սարսափեցէք իմ ձեռքէս,
Հայաստանը ազատող,
Քաջ Վարդանի թոռն եմ ես:

Այո՛, մեր զաւակները, թոռներն ու ծոռերը պէտք է վաղն ալ հաւատարիմ մնան Վարդանանց կտակին, որպէսզի ազգին լուսաշող արշալոյսը վերստին տեսնելու առիթն ու կարելիութիւնը ունենանք…