«Հպարտութիւն Եւ Յարգանք»` Միսաք Մանուշեանի Նուիրուած Համերգի Մը Պահերուն

ՆԱՅԻՐԻ ՔԷՇԻՇԵԱՆ-ԽԱՉԵՐԵԱՆ

Կը գտնուիմ Ֆրանսայի Ռոման Սիւր Իզեր գողտրիկ քաղաքի կօշիկի թանգարանի պարտէզներուն մէջ, այս երեկոյ` 23 օգոստոսին, ունկնդրեցի աննախընթաց  յուշ-երեկոյ համերգ մը:

Հպարտանքի եւ յարգանքի առիթը ընծայեցին աշխարհահռչակ տաղանդաւոր երաժիշտներ Սէրուժ Գրաճեանն ու Աստղիկ Սիրանոսեանը:

Այս համերգը, նուիրուած` Միսաք եւ Մելինէ Մանուշեաններուն, արտասովոր էր եւ բացառիկ:

Արտասովոր` իր գաղափարով եւ մատուցման կերպով: Արդարեւ, դաշնամուրի հնչիւններուն կ՛ընկերակցէր ասմունք, որ կը պատմէր ասմունքող դերասան Օլիվիէ Մարթինոն, իսկ Սէրուժ Գրաճեանը իր հրաշալի տաղանդով մեզ կը փոխադրէր հեռաւոր ափեր` հանդիսանալով իբրեւ Մանուշեանի ձայնը, որ հայերէնով կ՛արտասանէր. «Ծնած եմ Ատըեաման»: Ապա կը նկարագրէր Միսաք Մանուշեանի մանկութեան եւ պատանեկութեան տարիները` Լիբանան, այնուհետեւ կը պատմէր ժամանումը Ֆրանսա:

Երաժշտական կատարումները կարծես դարձած էին հարուստ պատմութեան գիրք մը, ուր կարելի էր կարդալ հայ արդիական պատմութեան հատուածներ: Միսաքի ծննդավայրը կը պատկերացնէր «Կիլիկիա»  երգի մշակումը` դաշնամուրի համար, ապա Լիբանանը ցեղասպանութենէ մազապուրծ որբ գաղթական Միսաքը կ՛ընդունէր արաբերէն «Պընթ ըլ Շալապիա» երգով, իսկոյն  կը բացուէր  Ֆրանսա ժամանման պարբերութիւնը` «Քնքուշ Ֆրանսա-Douce France» Շարլ Թրենէի երգի եղանակով: Գիրքին գլուխները հեզասահ անցումներով կը յառաջանային Մանուշեանի բանաստեղծութիւններուն ընդմէջէն, որոնք լոկ իր կեանքը չէին պատմեր, այլեւ` պատերազմի դժուար տարիներու ֆրանսահայ գաղութի կեանքը: Անոնցմէ մին բարօր օրերու ձգտող աշխատասէր հայ դերձակուհիներուն մասին բանաստեղծութիւնն էր` յաջողութեան տիպար հանդիսացող Շարլ Ազնաւուրի ընտանիքին մասին վկայութիւններով:

Այս երեւակայական գիրքի գլուխներուն ամէնէն նշանակալիցներէն էր Միսաք Մանուշեանի ու Մելինէի առաջին հանդիպումը` Կապոյտ խաչի (ՀՕՄ) պարահանդէսին: Այս հատուածը Աստղիկի բեմադրութեամբ հանդիսատեսին ներկայացուց նշանաւոր երգիծական ասմունքող Սանտրին Լարոշ:

Իւրաքանչիւր հատուածին պահու չքնաղ փայլքը կու տային դաշնամուրի բիւրեղ հնչիւնները: Սէրուժը ոչ միայն դաշնակահար էր, այլ նաեւ այնպիսի նրբութեամբ վերամշակած էր Ազնաւուրի եւ այլ յայտնի երգիչներու երգեր, որոնց իր կատարումի ընթացքին իմ կողքիս գտնուող հանդիսատեսները  կ՛ընկերակցէին մեղմաձայն երգելով:

Եկաւ վիպական հմայիչ պահ մը` «Միսաք եւ Մելինէ» թաւջութակի եւ դաշնամուրի համար Աստղիկ Սիրանոսեանի եւ Սէրուժ Գրաճեանի ստեղծագործութիւնը, որ առաջին անգամ ըլլալով կատարուեցաւ այդ օր: Հմայիչ ռոմանս մըն էր, կար թախիծ եւ սէր: Սէր մը` հզօր, որ պիտի ապրէր յաւերժ Մելինէի սրտին մէջ: Միսաքի մահէն ետք Մելինէն չկրցաւ մոռացութեան յանձնել այդ սէրը… Անկարելի էր այդ վեհ զգացումը եւ իր անմոռաց սիրելիին յիշատակը ջնջել:

Նոյնն էր Միսաք, որ բանտարկուեցաւ իբրեւ ընդդիմադիր եւ դատապարտուեցաւ մահապատիժի. Մելինէին ուղղուած իր վերջին յուզիչ նամակը կարդաց Մելինէի եղբօր թոռնուհին` Քաթիա Կիրակոսեան: Միսաքի ողբերգական մահէն քանի մը օր առաջ  արդէն հրաժեշտի տողերը կը խոստանային սիրոյ յաւերժութիւն, կը բուրէին քաջութիւն եւ կ՛արտացոլացնէին մեծ սկզբունքի համար պայքարող հոգիի մը պատկերը:

Բացառիկ էր այս համերգը, որովհետեւ ունէր պատգամ, ունէր պատմութիւն եւ ունէր ապագայի համար տեսլական:

Այսօր, երբ քանի մը շաբաթ ետք կը վերյիշեմ այդ պահերը, մեծ յարգանքով կը լեցուիմ Ֆրանսայի ազգային հերոսներ Միսաք եւ Մելինէ Մանուշեաններուն յիշատակին եւ հպարտութիւն կ՛ապրիմ, որովհետեւ անոնք անմահացան պատուով եւ 2024-ի փետրուարին արժանացան մեծ շուքով մուտք գործելու Ֆրանսայի Ազգային պանթէոն:

Նոյնքան եւ աւելի հպարտութիւն կ՛ապրիմ` տեսնելով երիտասարդ հայուհիի մը մտայղացումը աննախընթաց այս յուշ-երեկոն մատուցելու հանրածանօթ դարձած եւ իր իսկ տնօրինած «Լէ միւզիքատ» փառատօնին` ձգտելով բանաստեղծ-հերոս Մանուշեանին յիշատակը բանաստեղծական-երաժշտական բարձրորակ համերգով մը հրամցնել: Այսպիսով,  կը փաստուէր, որ նոր սերունդի ներկայացուցիչներ Աստղիկը եւ Սէրուժը  արժանի զաւակներն են արուեստով պայքարող վերապրող հայ ազգին:

18 սեպտեմբեր 2024