Սեպտեմբեր 2-ը մեր հաւատաւոր ժողովրդի հերոսական կամքի ու ազգային միասնականութեան հանդէպ անհատնում հաւատի հաստատուած մի վկայութիւն է: Արցախի Հանրապետութեան անկախութիւնը մեր ժողովրդի ազատութեան ու խաղաղ երկնքի տակ ապրելու արդար բաղձանքի ամենավառ դրսեւորումներից մէկն է, որն իր արժանի տեղն ունի հայոց հազարամեայ պատմութեան մէջ:
1980-ականների վերջին սկիզբ առած արցախեան շարժումը, որ միտուած էր, խաղաղ կերպով ու հաւատարիմ մնալով մարդու իրաւունքների միջազգային սկզբունքներին, հասնելու հայկական Արցախի` մայր հայրենիքին վերամիաւորմանը, ցաւալիօրէն, Ազրպէյճանի կողմից արժանացաւ բռնութեամբ լի արձագանգի: Սակայն ազգիս նուիրեալ զաւակների անկոտրում կամքը թոյլ չտուեց, որ մեր ժողովրդի իրաւացի պահանջը ճնշուի:
Յանուն մարդու ազատութեան սուրբ եւ աստուածաշնորհ գաղափարի, հայ ժողովրդի անձնուէր ջանքերի շնորհիւ ու մեր քաջարի զաւակաց արեան գնով ձեռք բերուեց Արցախի այդքան ցանկալի անկախութիւնը: Մեր հոգիներում մշտավառ կերպով ներկայ է արդար յիշատակը մեր ժողովրդի զաւակների, որոնք յայտնի աւետարանական դրուագի այրի կնոջ նման` իրենց ողջ ունեցածից ազգի ու հաւատի զոհասեղանին ընծայաբերեցին ամենաթանկն ու ամենավերջինը` կեանքը:
Անցնող 30 տարիների ընթացքում, սակայն, Ազրպէյճանը այդպէս էլ չհամակերպուեց Արցախի անկախութեան մտքի հետ: Եւ ի վերջոյ, 2020 թուականի լայնածաւալ պատերազմը բերեց մեր ժողովրդի համար այդքան ցաւալի հանգուցալուծման: Չնայած մեր ժողովրդի` հայրենիքը արեան գնով պաշտպանելու ամուր պատրաստակամութեան եւ յընթացս 44-օրեայ պատերազմի բազմիցս վկայուած հերոսական դրուագների, միջազգային հանրութեան հայեացքի ու անգամ այդ հանրութեան որոշ շրջանակների աջակցութեան ներքոյ ոսոխը կոտրեց մի քանի բանակների դէմ միայնակ պայքար մղող հայոց բանակի դիմադրութիւնը եւ բռնազաւթեց Արցախի Հանրապետութեան մեծ մասը:
Պատերազմին յաջորդող երկու տարիներին արդէն Ազրպէյճանն իրականացրեց իր ցեղասպան քաղաքականութեան յաջորդ փուլը, որ էր Արցախի հայաթափումը: 2023 թուականի սեպտեմբերի Արցախի ժողովրդի ամբողջական բռնագաղթը յաւիտեան կը մնայ որպէս ամօթի խարան քաղաքակիրթ աշխարհի պատմութեան էջերում, որ աչք փակեցին մի ողջ ժողովրդի ազատ, սեփական հող ու ջրին կառչած ապրելու իրաւունքի վրայ: 9-ամսեայ սովի մատնուած, հոգեբանական եւ ֆիզիքական անդադար բռնութիւնների ենթարկուող արցախցի մեր հայորդիները, ցաւ ի սիրտ, ի վերջոյ տեղի տուեցին, եւ պատմութեան մէջ առաջին անգամ Արցախը մնաց առանց հայերի:
Սիրելինե՛ր, այսուհանդերձ, մեզ համար Արցախի հարցը բնաւ փակուած չէ: Ազգային բոլոր հասարակական ու քաղաքական ուժերի պարտականութիւնն այսօր պէտք է լինի Արցախի ժողովրդի` Հայաստանում արժանապատիւ կեանքի իրաւունքն ապահովելը: Արցախցի մեր քոյրերն ու եղբայրները մէկ վայրկեան իսկ պէտք չէ իրենց մայր հայրենիքում իրենց զգան որպէս օտարներ, այլ` որպէս լիիրաւ քաղաքացիներ իրենց հայրենիքի:
Մեր յորդորն է բոլորիդ` պաշտպան կանգնել Արցախի ժողովրդի իրաւունքներին, որովհետեւ ազգովի բռնել արդարութեան ճանապարհը` նշանակում է հաճութիւն գտնել նաեւ մեր երկնաւոր Հօր առջեւ, ինչպէս որ սաղմոսերգուն է գրում. «Մեղաւորների բոլոր եղջիւրները դու պիտի փշրես, եւ արդարի եղջիւրը պիտի բարձրանայ» (Սաղմ. 74:10):
Մեր ջանքն ու եռանդը պէտք է ուղղուած լինեն այսօր նախեւառաջ Արցախի Հանրապետութեան պետական կառոյցների պահպանման մայր Հայաստանում: Այդպիսով, մենք կարող ենք վառ պահել ժողովրդի յոյսն ու հաւատն առ ապագան, առ բաղձալի վերադարձը: Այսօր Ազրպէյճանը շարունակում է Արցախում հայկական հետքը հետեւողականօրէն վերացնել. ոչնչացւում են դարաւոր մեր վանքերն ու եկեղեցիները, պղծւում են գերեզմանատները, աշխարհին են մատուցւում աղուանական եկեղեցու մասին կեղծ ու հակագիտական հայեցակարգեր: Եւ միայն ապագայում Արցախի ժողովրդի` իրենց հայրենի տուն վերադարձով է, որ մենք ի վիճակի կը լինենք Արցախի հայկական հոգեւոր-մշակութային ժառանգութեանը տէր եւ պաշտպան կանգնել` թոյլ չտալով դրա շարունակական պղծումն ու ոչնչացումը:
Մեր աղօթքն է առ Աստուած, որ հայրենիք վերադառնան ազրպէյճանական գերութեան մէջ գտնուող մեր զաւակները, ինչպէս նաեւ` անկախ Արցախի Հանրապետութեան խորհրդանիշեր հանդիսացող պետական այրերը:
Արցախը համայն հայութեան Խաչն է, բայց արդեօ՞ք այդ Խաչը մեր ազգի համար կը համարուի յիմարութիւն, թէ՞ Աստծոյ զօրութիւն: Պատասխանը ամէն մէկս պէտք է գտնենք մեր ներսում: Արցախի Խաչը զօրութիւն էր նրանց համար, որոնք ազատագրեցին այն, եւ յիմարութիւն է նրանց համար, որոնք Արցախը համարում են իրենց համար գլխացաւանք, բեռ: Իսկ թէ ի՛նչ բախտի են արժանանում յիմարութիւն համարողները, մենք չէ, որ եզրակացնում ենք, այլ` Պօղոս առաքեալը: Մի՞թէ մենք չե՞նք կարողանում վերագտնել մեր Խաչի ազգային եւ աստուածային ներուժը: Մեր Տիրոջ ի սպառ սէրը խորհրդանշող Խաչից զօրութիւն առած` մենք էլ միմեանց հանդէպ լցուենք սիրով, հոգատարութեամբ եւ ներողամտութեամբ, որպէսզի ազգովի կարողանանք արժանանալ քրիստոնէական խաչակրութեան իրական վախճանին` յաղթական յարութեանը:
Շնորհաւորում ենք Արցախի Հանրապետութեան հռչակման տօնի առթիւ եւ շնորհապարգեւ Սուրբ Հոգուց հայցում ենք եւ աղօթում, որ ազգովի դառնանք վկան այն մեծ ցնծութեան, որը արդարութեան ու փրկութեան անուն ունի` յաղթական վերադարձ Քրիստոսով:
Մեր օրհնութիւնն ու մաղթանքն ենք յղում ձեզ` ի յաջողութիւն հայրենանուէր ու ազգաշահ բոլոր ձեռնարկումների»:
