Պատրաստեց՝ ՆԱՐԷ ԳԱԼԵՄՔԷՐԵԱՆ
ScienceNewsExplores կայքը հրապարակած է յօդուած մը, ուր անդրադարձ կը կատարուի մարդկային յարաբերութիւններուն, մարդամեքենաներու արագ տարածումին եւ այս ծիրին մէջ մասնագէտներու վերջին ուսումնասիրութիւններու արդիւնքներուն: Պարզ է, որ մարդիկ ընկերոջ կարիք ունին: Հարցը այն է, թէ այս օրերուն «ընկեր»-ը մա՞րդ, թէ՞ մեքենայ պիտի ըլլայ:
Ն.
Կրնա՞յ Մարդամեքենան
Ձեր Ընկերը Դառնալ
Հետազօտողները կը պատրաստեն մեքենաներ, որոնք կրնան գրկախառնուիլ, ծիծաղիլ ձեզի հետ եւ այլն:
Եթէ կարելիութիւն ունենայիք, կը յարաբերէի՞ք R2-D2-ին հետ: Կը թուի, թէ այդ կրնայ բաւական զուարճալի ըլլալ: «Աստղային պատերազմներ» ժապաւէններուն մէջ մարդամեքենաները մարդոց իսկական ընկերներն են: Սակայն իրական կեանքին մէջ մարդամեքենաները տակաւին չեն կրնար հոգ տանիլ ոեւէ անձի կամ որեւէ բանի: Այսօրուան մարդամեքենաները չեն կրնար զգացումներ ունենալ: Անոնք նոյնպէս չունին ինքնագիտակցութիւն: Բայց այդ չի նշանակեր, որ անոնք չեն կրնար բարեկամաբար վարուիլ այնպէս մը, որ օգնեն մարդոց:
Հետազօտութեան ամբողջ դաշտ մը, որ կը կոչուի մարդ-մեքենայ փոխազդեցութիւն (ՄՄՓ), կ՛ուսումնասիրէ, թէ ինչպէ՛ս մարդիկ կը գործածեն մարդամեքենաները եւ անոնց կ՛արձագանգեն: ՄՄՓ-ի բազմաթիւ հետազօտողներ կ՛աշխատին աւելի ընկերասէր, վստահելի մեքենաներ ստեղծելու ուղղութեամբ: Ոմանք յոյսով են, որ մարդամեքենաներու իրական բարեկամութիւնը օր մը կարելի կը դառնայ:
«Իմ նպատակս ամբողջովին այդ է,- կ՛ըսէ Ալեքսիս Պլոք եւ կ՛աւելցնէ.- ես կը կարծեմ, որ մենք ճիշդ ուղղութեան վրայ ենք: Բայց դեռ շատ աշխատանք կայ ընելու»: Պլոք մարդամեքենայի մասնագէտ է, ան մեքենայ ստեղծած է, որ կը գրկախառնուի:
Այլ հետազօտողներ աւելի թերահաւատ կը վերաբերին մեքենաներու համար «ընկեր» բառի գործածութեան: «Կը կարծեմ, թէ մարդիկ այլ մարդոց կարիքը ունին,- կ՛ըսէ Քեթի Կուան: -Մարդամեքենաներու նկատմամբ հետաքրքրութիւնը կրնայ տեսակ մը մտերմութիւն ստեղծել: Բայց ես երբեք այդ չէի դասեր որպէս բարեկամութիւն»: Կուան մարդամեքենայի ուսումնասիրութեամբ կը զբաղի Սթենֆորտ համալսարանին մէջ: Ան նաեւ պարուհի է եւ պարուսոյց: Որպէս առաջին հետազօտողներէն մէկը, որ համատեղած է այս ոլորտները, ան կ՛աշխատի մարդամեքենաներու շարժումները մարդոց համար աւելի դիւրին հասկնալի եւ ընդունելի դարձնել:
Այսօր մարդամեքենաները դեռ իսկական ընկերներ չեն, ինչպէս` R2-D2-ը: Բայց ոմանք օգտակար օգնականներ են կամ ուսուցման գործիքներ: Միւսները ուշադիր ընկերակիցներ են կամ ընտանի անասուններու նման հիանալի խաղալիքներ: Հետազօտողները քրտնաջան կ’աշխատին, որ անոնք աւելի լաւ ըլլան այս դերերուն մէջ: Արդիւնքները աւելի եւ աւելի ընկերական կը դառնան: Եկէք` հանդիպինք քանի մը հատին:
Ելեկտրոնային ընկերակիցներ
Չափազանց շատ ընկերային մարդամեքենաներ կան, եւ նորերը միշտ կը յայտնուին, օրինակ` Փեփփերը: Այս մարդանման մեքենան` որպէս ուղեցոյց, կը գործէ որոշ օդակայաններու, հիւանդանոցներու եւ խանութներու մէջ: Միւսը` Փարոն, որ նման է փափուկ եւ փափկամազ փոկի: Ան կը մխիթարէ մարդիկը որոշ հիւանդանոցներու եւ ծերանոցներու մէջ: Կ՛ենթադրուի, թէ ան ընկեր մըն է, որ նման է ընտանի անասունի, օրինակ` կատու կամ շուն:
Մարդամեքենան այնքան ալ սիրելի չէ, որքան` իրական ընտանի անասունը: Նաեւ ամէն մարդ չի կրնար կատու կամ շուն պահել: «Ընտանի անասուններու նման` մարդամեքենաները կրնան յատկապէս օգտակար ըլլալ այնպիսի միջավայրերու մէջ, ուր իսկական ընտանի անասուններուն թոյլ չեն տար», կը նշէ Ճուլի Ռոպիլար: Բացի անկէ` մեքենայ ընտանի անասունը կ՛առաջարկէ որոշ առաւելութիւններ. օրինակ` «կղկղանք չկայ մաքրելու»: Ան կ՛ուսումնասիրէ, որ մարդամեքենաներու ընկերութիւնները լա՞ւ, թէ՞ վատ կրնան ըլլալ մարդոց համար:
MiRo-E-ն ընտանի անասուններու նմանող մարդամեքենայ մըն է: Այդ ստեղծուած է մարդոց հետ յարաբերելու եւ անոնց արձագանգելու: «Ան ի վիճակի է տեսնել մարդոց դէմքերը: Եթէ ան աղմուկ լսէ, կրնայ ըսել, թէ ուրկէ կու գայ, եւ կրնայ դառնալ դէպի աղմուկը», կը բացատրէ Ս. Քոնրան: Ան համահիմնած է Consequential Robotics-ը, որ այս մարդամեքենան կը պատրաստէ:
«Եթէ մէկը շոյէ MiRo-E-ն, մարդամեքենան երջանիկ կ՛աշխատի,- կ՛ըսէ ան:- Խօսեցէ՛ք անոր հետ բարձր եւ զայրացած ձայնով, ու «ան կը վախնայ եւ կը փախչի», կ՛աւելցնէ ան: MiRo-E-ն տուփէն դուրս կու գայ այս եւ այլ հիմնական ընկերային հմտութիւններով: Իրական նպատակը այն է, որ երեխաները եւ այլ գործածողներ իրենք ծրագրաւորեն այդ:
Քոնրան կը նշէ, որ մարդամեքենան կրնայ ճանչնալ մարդիկը կամ ըսել` անոնք կը ժպտի՞ն, թէ՞ կը խոժոռին: Ան կրնայ նոյնիսկ խաղալ գնդակով: Բայց եւ այնպէս, Քոնրա այնքան հեռու չ՛երթար, որ MiRo-E-ն ընկեր անուանէ: Ան կ՛ըսէ, որ յարաբերութիւններ այս տեսակի մարդամեքենաներու հետ կարելի է: Բայց այդ ամէնէն շատ կը նմանի այն յարաբերութիւններուն, որոնք երեխան կրնայ ունենալ արջուկի մը հետ, կամ մեծահասակ մը` սիրելի ինքնաշարժի հետ:
Մանկութեան երազ
Մոքսին այլ տեսակի ընկերային մարդամեքենայ է: «Ան ընկերոջ կերպարանքով քողարկուած ուսուցիչ է», կ՛ըսէ Փաուլօ Փիրջանեան: Ան Փասատենայի մէջ հիմնադրած է Embodied ընկերութիւնը, որ կ՛արտադրէ Մոքսին: Սիրելի կերպարը որպէս մարդամեքենայ կեանքի կոչելը անոր մանկութեան երազն էր: Ան կ՛ուզէր մարդամեքենայ մը, որ կրնար ըլլալ ընկեր եւ օգնական, «Թերեւս նոյնիսկ օգնել տնային աշխատանքին մէջ», կը կատակէ ան:
Փաստօրէն Մոքսին չ՛ըներ ձեր տնային աշխատանքը: Փոխարէնը` ան կ՛օգնէ ընկերային եւ զգացական հմտութիւններուն: Մոքսին ոտքեր եւ անիւներ չունի: Բայց ան կրնայ շարժել իր մարմինն ու ձեռքերը արտայայտիչ ձեւերով: Ան գլխուն ունի պաստառ մը, որ կը ցուցադրէ շարժուն գծանկարի դէմքը: Մոքսին երաժշտութիւն կը նուագէ, երեխաներու հետ գիրքեր կը կարդայ, կը կատակէ եւ հարցումներ կ’ուղղէ: Ան կրնայ նոյնիսկ ճանչնալ զգացումները մարդու ձայնին մէջ:
Մոքսին երեխաներուն կ՛ըսէ, որ կը փորձէ սորվիլ, թէ ինչպէ՛ս դառնայ աւելի լաւ ընկեր մարդոց համար: Օգնելով մարդամեքենային այս հարցին մէջ` երեխաները վերջաւորութեան իրենք կը սորվին ընկերային նոր հմտութիւններ: «Երեխաները կը բացուին եւ կը սկսին խօսիլ անոր հետ, կարծես` լաւ ընկերոջ հետ,- կ՛ըսէ Փիրջանեան:- Մենք տեսած ենք երեխաներ, որոնք կը վստահին Մոքսիին, նոյնիսկ լացած են Մոքսիին համար»:
Երեխաներու սիրտը մարդամեքենաներու կապուելու գաղափարը որոշ մարդոց անյարմար կը թուի: Արդեօ՞ք անոնք պէտք չէ վստահին այն մարդոց, որոնք իրականութեան մէջ կը հասկնան զիրենք եւ կը հոգան իրենց: Փիրջանեան կը խոստովանի, որ այս բան մըն է, որուն մասին իր խումբը շատ կը մտածէ: «Անպայման պէտք է զգուշ ըլլանք», կ՛ըսէ ան: Արհեստական բանականութեան (ԱԲ) լեզուի լաւագոյն նմուշները կը սկսին մարդոց հետ զրուցել այնպէս, ինչպէս բնական է: Աւելցուցէ՛ք այս այն փաստին, որ Մոքսին այնքան լաւ կը նմանակէ զգացումները, եւ երեխաները կրնան խաբուիլ` հաւատալով, որ ան կենդանի է:
Այդ կանխելու համար Մոքսին երեխաներուն միշտ շատ պարզ կ՛ըսէ, որ ինք մարդամեքենայ է: Բացի անկէ` Մոքսին դեռ չի կրնար հասկնալ այնպիսի բաներ, ինչպիսիք են պատկերասփիւռային հաղորդումները կամ ճանչնալ խաղալիքները, որոնք երեխաները կը ցուցադրեն: Փիրջանեանին խումբը յոյս ունի` յաղթահարել այս խնդիրները: Բայց անոր նպատակը այն չէ, որ երեխաները լաւագոյն ընկերներ դառնան մարդամեքենային: «Մենք կը յաջողինք, երբ երեխան այլեւս կարիք չունի Մոքսիին: Այդ կ՛ըլլայ այն ժամանակ, երբ անոնք ունենան բաւարար չափով ուժեղ ընկերային հմտութիւններ` մարդկային բազմաթիւ ընկերներ ձեռք բերելու համար», կ՛ըսէ ան:
«Ես պատրաստ եմ գրկախառնուելու»
HuggieBot-ը կրնայ պարզ թուիլ MiRo-E-ի կամ Moxie-ի համեմատ: Անիկա չի կրնար հետապնդել գնդակը կամ զրուցել ձեզի հետ: Բայց ան կրնայ ընել բան մը, որ շատ քիչ այլ մարդամեքենաներ կ՛ընեն. կրնայ գրկախառնուիլ: Գրկախառնուիլը, կը պարզուի, իսկապէս դժուար է մարդամեքենայի համար:
Այս մարդամեքենան պէտք է յարմարեցնէ իր գրկախառնութիւնը բոլոր չափերու մարդոց համար: Ան կը գործածէ համակարգչային տեսողութիւնը` ճշդելու մէկու մը հասակը, որպէսզի բարձրացնէ կամ իջեցնէ իր ձեռքերը ճիշդ մակարդակի վրայ: Ան պէտք է չափէ, թէ որքան հեռու կը գտնուի ոեւէ անձ, որպէսզի կարողանայ ճիշդ ժամանակին փակել ձեռքերը: Ան նոյնիսկ պէտք է պարզէ որքան ամուր սեղմել եւ երբ ձգել: Անվտանգութեան համար գործածուած է մարդամեքենայի ոչ ամուր ձեռքեր: Իւրաքանչիւր անձ կրնայ դիւրաւ հրել ձեռքերը: Գրկախառնումները նոյնպէս պէտք է ըլլան փափուկ, ջերմ եւ մխիթարող:
Միասին Ծիծաղիլ
Բազմաթիւ մարդամեքենաներ, ներառեալ` Փեփփերը եւ Մոքսին կը զրուցեն մարդոց հետ: Այս զրոյցները յաճախ մեքենական եւ անյարմար կը թուին, եւ` շատ տարբեր պատճառներով: Դեռ ոչ ոք գիտէ մարդամեքենային ինչպէս սորվեցնել հասկնալ զրոյցին իմաստը:
Բայց կարելի է նման զրոյցները դարձնել աւելի բնական, նոյնիսկ եթէ մարդամեքենան ոչ մէկ բան հասկնայ: Մարդիկ կը խօսին շատ նուրբ շարժումներով եւ ձայներով: Դուք կրնաք նոյնիսկ չհասկնալ, որ այդպէս կ՛ընէք: Օրինակ` դուք կրնաք գլուխով շարժում ընել, ըսել «ը՜մ», «այո» կամ «օհ», կամ նոյնիսկ ծիծաղիլ: Մարդամեքենաներու մասնագէտները կ՛աշխատին զրոյցի ծրագրային ապահովման մշակումին վրայ, որ կը յաջողի արձագանգել նման ձեւերով:
Նոր տեսակի բարեկամութիւն
Մեծ մասը մարդիկը, որոնք կը շփուին ընկերային մարդամեքենաներու հետ, կը հասկնան, որ անոնք ողջ չեն: Բայց այդ արգելք չ՛ըլլար, որ մարդիկ խօսին կամ հոգ տանին մարդամեքենաներուն: Մարդիկ յաճախ անոնց հետ կը վերաբերին տան ընտանի անասուններու պէս:
Նախքան Մոքսիի կառուցումը սկսիլը` Փիրջանեան օգնեց ղեկավարել iRobot ընկերութիւնը, որ կ՛արտադրէ Ռումպա: iRobot-ը յաճախ հեռաձայնային հաղորդակցութիւններ կը ստանայ յաճախորդներէն, որոնց մարդամեքենաները վերանորոգման կարիք ունին: Ընկերութիւնը կ՛առաջարկէ ուղարկել բոլորովին նորը: Բայց, շատեր կ՛ըսեն. «Ո՛չ, ես իմ Ռումպաս կ՛ուզեմ»: Անոնք չէին ուզեր փոխարինել զայն, քանի որ կապուած էին անոր: Ճափոնի մէջ որոշ մարդիկ նոյնիսկ յուղարկաւորութիւններ կազմակերպած են AIBO մարդամեքենայ շուներու համար, երբ անոնք դադրած են գործելէ:
Ակներեւ է, որ որոշ մարդիկ արդէն յարաբերութիւններ կը ստեղծեն մարդամեքենաներու հետ: Այս կրնայ խնդիր ըլլալ, եթէ մէկը կ՛անտեսէ իր յարաբերութիւնները մարդոց հետ` մեքենայի հետ աւելի շատ ժամանակ անցընելու: Որոշ մարդիկ արդէն չափազանց շատ ժամանակ կը վատնեն տեսախաղեր խաղալու կամ հասարակական ցանցեր դիտելու: Այդպիսի մարդամեքենաները կրնան աւելցնել զուարճալի, բայց անառողջ արհեստագիտութիւններու ցանկը: Նաեւ չափազանց ծախսալի է այսպիսի մարդամեքենաներու մշակումն ու կառուցումը:
Բայց մարդամեքենաներու հետ առնչութիւնը կրնայ իր առաւելութիւնները ունենալ:
Միշտ չէ, որ մարդիկ մատչելի կ՛ըլլան, երբ կարիքը ունինք մէկու մը հետ խօսելու կամ գրկախառնուելու: «Քորոնա»-ն բոլորիս սորվեցուց, թէ որքա՛ն դժուար կրնայ ըլլալ, երբ ապահով չէ անձամբ ժամանակ անցընել մեր սիրելիներուն հետ: Թէեւ իտէալական ընկերներ չեն մարդամեքենաները, բայց իրական ընկերոջ բացակայութենէն աւելի լաւ են:
Անոնք կրնան ընկերոջ մը պէս ըլլալ, բայց նաեւ` խաղալիքի եւ գործիքի պէս:
