Շաբաթ մը առաջ Թուրքիոյ նախագահը յայտարարեց, որ շուտով հիւսիսային Իրաքի մէջ գործողութիւններու շրջանը պիտի փակեն եւ պիտի ամբողջացնեն Սուրիոյ մէջ սահմանի երկայնքին ապահովական գօտիին մէջ առկախ կէտերը: Աւելցնելով, որ իր պետութիւնը վճռական է ոչնչացնելու որեւէ ենթակառոյց, որ Իրաքի եւ Սուրիոյ հետ սահմանի երկայնքին Թուրքիոյ սպառնալիք կը ներկայացնէ:
Այս յայտարարութեամբ պարզ կը դառնայ, որ Անգարա մտադիր է նախ Իրաքի մէջ զինուորական գործողութիւնները դադրեցնել, ապա Սուրիոյ մէջ իր առաջադրած խնդիրները լուծուած նկատել:
Այս յայտարարութիւնները տուեալ երկիրներուն եւ յատկապէս Սուրիոյ նկատմամբ յարաբերութիւններու վերահաստատման նախաբանն են: Փաստօրէն, սուրիական կողմը ճիշդ հասկցած էր ուղերձը եւ այդ պատճառով ալ Սուրիոյ արտաքին գործոց նախարարութիւնը արագ արձագանգած էր` յայտարարելով, որ երկու երկիրներուն միջեւ բնականոն յարաբերութիւններու վերականգնումը հիմնուած է այն կացութեան վրայ, որ գոյութիւն ունէր 2011 թուականէն առաջ: Յստակ է պայմանը. թրքական ուժերը պէտք է հեռանան սուրիական բոլոր տարածքներէն:
Թուրքիա-Սուրիա միջնախագահական հանդիպումը Անգարան կ՛առաջադրէր տարբեր ձեւերով: Թրքական մամուլը կը կանխատեսէր, որ եթէ նախապատրաստող հանդիպումները արդիւնաւորուին, ապա Էրտողանն ու Ասատը յառաջիկայ ամիսներուն պիտի հանդիպին կողմերուն կողմէ նախապէս ընտրուած երրորդ երկրի մէջ:
Յաւելեալ մեկնաբանութեան չի կարօտիր երրորդ կողմի հասցէն: Պարզ է, որ Դամասկոսի համաձայնութիւնը հանդիպելու հիմնովին կախեալ է Մոսկուայէն: Եւ եթէ սուրիական կողմը թրքական ուժերու հեռացումը նախապայման կը նկատէ յարաբերութիւններու վերահաստատման, այդ կը նշանակէ, որ այդ դիրքորոշումը համաձայնեցուած է Մոսկուայի հետ:
Անցեալ տարի, սեպտեմբեր 2023-ին նախատեսուած էր Ռուսիոյ, Իրանի, Թուրքիոյ եւ Սուրիոյ հետախուզութիւններու պետերուն հանդիպումը, սակայն Դամասկոսի յառաջ քաշած պայմաններուն պատճառով անիկա յետաձգուած էր: Որոշ ժամանակ ետք բանակցային գործընթացին մասնակից կողմերը սկսած էին դրական ազդակներ հաղորդել. այս միջոցին Ռուսիան կը դիմէր այս տարուան յուլիսի աւարտին հանդիպման առաջարկով:
Սուրիական նախապայմանը կը մնար անփոփոխ. Սուրիոյ նախագահը յայտարարած էր, որ համաձայն է կարգաւորելու Թուրքիոյ հետ յարաբերութիւնները` պահպանելով միջազգային օրէնքի սկզբունքները: Այսինքն` տարածքային ամբողջականութեան եւ գերիշխանութեան պահպանում, ինչ որ համազօր է թրքական ուժերու հեռացման:
Այս դիրքորոշումին Մոսկուայի հետ համաձայնեցուած ըլլալը կ՛արձանագրուէր, որովհետեւ Ռուսիոյ դաշնութեան նախագահը կը յստակացնէր, որ Ռուսիան պիտի շարունակէ մշտապէս աջակցիլ Սուրիոյ Արաբական Հանրապետութեան կառավարութեան` երկրին գերիշխանութիւնը, միասնականութիւնն ու տարածքային ամբողջականութիւնը պաշտպանելու, ազգային անվտանգութիւնն ու ներքաղաքական կայունութիւնը պաշտպանելու առումներով:
Ռուսական այս յայտարարութիւնները նկատի ունենալով կարելի է հետեւցնել, որ Մոսկուան թէ՛ կը միջնորդէ, որպէսզի բանակցութիւնները կայանան, նախագահներուն հանդիպումը տեղի ունենայ եւ յարաբերութիւնները հաստատուին, թէ՛ կ՛աջակցի պաշտօնական Դամասկոսի` թրքական զօրքերու հեռացման պահանջին:
Չի բացառուիր ուրեմն, որ յուլիսի աւարտին կամ օգոստոսին Մոսկուայի մէջ տեղի ունենայ միջնախագահական հանդիպումը: Օրակարգի վրայ պիտի ըլլայ Սուրիոյ տարածքային ամբողջականութեան, գերիշխանութեան, անվտանգութեան եւ խաղաղութեան կէտերուն առընթեր, հիմնական հանգոյց մը` քրտական խնդիրը: «Ահաբեկչական տարրեր» ձեւակերպումը իւրովի կը մեկնաբանուի իւրաքանչիւր կողմէն: Թուրքիան ահաբեկչութիւն ըսելով կը հասկնայ քիւրտ զինեալ խմբաւորումները, իսկ Դամասկոսը ահաբեկչութիւն կ՛որակէ Թուրքիոյ հովանաւորութիւնը վայելող եւ սուրիական ընդդիմութեան տարազին տակ գործող իսլամական ջոկատները:
Դամասկոսի նախապայմանին դիմաց պատրաստ է ուրեմն թրքական նախապայմանը` քրտական գործօնի չէզոքացումը կամ Թուրքիոյ պատկերացուցած անվտանգութեան գօտիի վերջնական ձեւաւորումը: Կամ, ինչպէս Էրտողանը յայտարարեց, անվտանգութեան գօտիի առկախ կէտերու ամբողջացումը:
Կը թուի, որ ռուսական խաղահարթակին վրայ սուրիական եւ թրքական կողմերուն միջեւ ոչ թէ համաձայնութիւնը պիտի կայանայ, այլ բանակցային գործընթացը պիտի սկսի. շատ հաւանաբար օգոստոսին:
«Ա.»
