ՎԵՐ. ԴՈԿՏ. ՎԱՀԱՆ Յ. ԹՈՒԹԻԿԵԱՆ
Ազատութիւնը համայն մարդկութեան համար ցանկալի իրավիճակ մըն է: Ամէն մարդ կը ցանկայ ունենալ զայն` նորածին մանուկէն մինչեւ ալեհեր ծերունին: Ազգեր կը ցանկան ազատ ըլլալ ու ազատութեան համար կը պայքարին եւ արիւն կը թափեն: Ազատութիւնը այն տենչալի գոյավիճակն է, որուն մասին յաճախ կը խօսուի, կը գրուի, բանավէճի նիւթ կը դառնայ, որուն համար անձեր եւ ազգեր պատրաստ են իրենց կեանքը զոհելու:
Ի՞նչ է ազատութիւնը: Ի՞նչ են զայն բնորոշող, զայն զանազանող եւ սահմանող յատկանիշները:
Ազատութիւնը համամարդկային, ընդոծին բնազդ մըն է, որ մարդոց ծնունդէն ի վեր ի յայտ կու գայ անոնց կեանքին մէջ: Մարդիկ չեն սիրեր կաշկանդուիլ, արգելափակուիլ, կապանքուիլ: Ընդհակառա՛կը, կը սիրեն ազատ ապրիլ, ազատ մտածել եւ ազատօրէն շարժիլ, արտայայտուիլ, աշխատիլ ու ստեղծագործել: Ազատութիւնը բոլոր մարդոց անբռնաբարելի իրաւունքն է:
Ազգեր ալ, մարդոց նման, կը սիրեն` ազատ ըլլալ, անկաշկանդ ապրիլ, ազատ կերպով արտայայտուիլ եւ գործել, ազատօրէն ծրագրել իրենց ներկան ու ապագան: Գերեվարուած եւ կիսանկախ ազգեր կը պայքարին` լիովին ազատագրուելու, անկախանալու եւ դառնալու համար գերիշխան անկախ պետութիւն:
Բայց ի՞նչ կը նշանակէ ազատ ըլլալ: Ազատ ըլլալ` չի նշանակեր ընել այն, ինչ որ մէկը կ՛երեւակայէ, կը ցանկայ ընել: Սանձազատ, անսանձ եւ սանձարձակ գործելակերպը ազատութիւն չէ երբեք: Ազատութիւնը իր սահմանները ունի: Բնութեան մէջ օրէնքներ կան, որոնք եթէ չյարգուին, վնասակար եւ երբեմն աղէտաբեր կը դառնան: Օրինակ, թռչունը ազատ է թռչելու իր միջավայրին` օդին մէջ: Այն պահուն, որ փորձէ ջուրին մէջ եւ ջուրին յատակը թռչիլ, իր ազատութիւնն ու կեանքը կը կորսնցնէ: Նմանապէս, ձուկը եթէ իր միջավայրէն` ջուրէն դուրս ելլելով կեանք վարել ուզէ, վերջ կը դնէ իր ազատութեան եւ կեանքին:
Մարդոց համար ալ նոյնն է պարագան: Մարդոց ազատութիւնը սահմանափակուած է բնութեան եւ բարոյական օրէնքներով ու սկզբունքներով:
Տիեզերքն ու բնութիւնը օրէնքներու կարգապահութեամբ կը կառավարուին: Երբ այդ օրէնքները բեկանուին, արդիւնքը քաոսային եւ աղէտաբեր կը դառնայ:
Քաղաքի մը մէջ, ուր կարգապահութիւն, կարգ ու կանոն չկայ, եւ քաղաքացիներ կ՛ընեն այն, ինչ որ կը ցանկան ընել, անոնք շուտով կը կորսնցնեն իրենց ազատութիւնն ու ապահովութիւնը: Օրինակի համար, եթէ այդ քաղաքի ինքնաշարժներու վարիչները չյարգեն երթեւեկի օրէնքները, բազմաթիւ արկածներու եւ մահերու պատճառ կը դառնան: Կամ դպրոցի մը մէջ, եթէ ազատութեան անունով աշակերտներ մէկդի դնեն կարգապահութիւնն ու դպրոցական տիսիփլինը, այդ դպրոցը կը վերածուի անզուսպ խառնարանի մը:
Նոյնպէս պետութեան մը մէջ սահմանադրութիւն եւ օրէնսգիրք կայ, որուն սահմանած օրէնքները եթէ չյարգուին, այդ պետութիւնը եւ անոր քաղաքացիները կը կորսնցնեն իրենց ազատութիւնը, եւ այնտեղ կը տիրեն` անիշխանութիւնը, ապօրինութիւնը եւ կեանքի անապահովութիւնը:
Ազատութիւնը անհատներու եւ ազգերու համար առանձնաշնորհում մըն է, որուն անբաժան կ՛ընկերակցի պատասխանատուութեան գիտակցութիւնը: Վերցուր պատասխանատուութիւնը մարդոց եւ ազգերու կեանքէն, անոնք կը կորսնցնեն իրենց ազատութիւնը եւ կործանումի ճամբան կը բռնեն:
Մարդկային կեանքի գրեթէ ամէն մարզի մէջ կան գրաւոր եւ անգիր օրէնքներ ու սկզբունքներ, որոնց սահմաններու մէջ է, որ մարդիկ կ՛ապրին, կ՛աշխատին, կը ստեղծագործեն եւ կը յառաջդիմեն: Քաղաքակրթութիւնն ու մշակոյթը ազատութեան սահմաններու այդ ծիրէն ներս է, որ կը ծնին, կը մեծնան եւ կ՛ուռճանան:
Գիտնականը բնութեան օրէնքները յարգելով է, որ կ՛աշխատի ընդարձակել իր գիտութիւնը եւ նորանոր նուաճումներ կատարել: Նոյնպէս երաժիշտը կը յարգէ ձայնն ու ներդաշնակութիւնը, կառավարող օրէնքները որուն որպէս արդիւնք` կը ստեղծագործէ եւ կ՛ընդարձակէ իր արուեստը:
Ինչպէս գիտունն ու արուեստագէտը, նոյնպէս նաեւ իւրաքանչիւր անհատ պէտք է գիտնայ, որ այս աշխարհի մէջ կան բարոյական եւ հոգեւոր օրէնքներ եւ սկզբունքներ, որոնց հնազանդելու ենք, որպէսզի կարենանք` ապրիլ, մեծնալ, ստեղծագործել եւ իրագործել մեր մարդկային կարողականութիւնը (potentiality):
Այո՛, ինչպէս բնութեան օրէնքները յարգելով է, որ կը վայելենք մեր ազատութիւնը, նոյնպէս բարոյական եւ հոգեւոր սկզբունքներ յարգելով ու կիրարկելով է, որ մեր ուղղահայեաց (առ Աստուած) եւ հորիզոնական (առ մարդ) յարաբերութիւնները կ՛իմաստաւորուին:
Վերջապէս, այս աշխարհի ֆիզիքական, բարոյական եւ հոգեւոր օրէնքները պատահականութեան արդիւնք չեն եւ ոչ ալ` ինքնաբերաբար հաստատուած իրականութիւններ: Անոնց հեղինակը Աստուած Ինքն է: Ի՛նքն է, որ կը կառավարէ տիեզերքի կարգն ու կանոնը: Ինքն է նաեւ, որ մարդ արարածը ստեղծեց եւ անոր ազատ կամք ու ազատութիւն պարգեւեց: Իմաստուն մարդը այն է որ կը յարգէ տիեզերքի, բնութեան եւ աշխարհի բարոյական ու հոգեւոր օրէնքները եւ կը հպատակի անոնց ու զանոնք ստեղծող Աստուծոյ:
